---

[25]

[Vol . 9. No. 4. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. IX. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, IULAIDH 27, 1900. No. 4.

BLIADHNA THEARLAICH.

LE IAIN MAC-CHOINNICH.

CAIB. II.

TAISDEAL A’ PHRIONNSA DO DH-ALBAINN.

Anns a’ bhliadhna 1740 gheall cuid de na Fineachan Gàelach éiridh le Rìgh Seumas nam b’e a’s gum faigheadh iad còmhnadh sluaigh agus àrmachd as an Fhràing agus ma dheireadh na bliadhna 1743, dh-aontaich cùirt na Fhràinge sin a thoirt dhaibh, agus chuir iad fios air a Phrionns’ òg, Tearlach mac Sheumais, e ’thighinn air ball as an Ròimh gu falbh air ceann na feachda do dh-Albainn, agus ma thùs a Mhàirt sa’ bhliadhna 1744, bha cabhlach anns an robh cùig mìle fear, a’ cuir fa-sgaoil gu oirthire na Fhràing fhàgail, ach chaidh grabadh a chur air an turas le cabhlach Shasunnach a thòisich air losgadh orra, agus ni nach b’fhasa, dh éirich storm anabarrach gaoithe ’s doirinn a thilg an loingeas Fràngach air tìr, a chuir cuid dhiù ’nan spealgan, agus a chuid eile á uidheam air chor is nach b’ urrainn iad an cuan a ghabhail air sheòl sam bith. ’Nuair a chunnaic Tearlach so bu mhòr a chràdh cridhe, agus chur e roimhe seòladh a dh-Albainn ann am bàta beag iasgaich a chum e-féin a chuir air ceann a chàirdean, an dochas nam faiceadh iad aon sealladh dheth a ghnùis gu’m bu leor e gu thoirt orra eiridh suas ’na aobhar, ach chuir luchd-comhairl’ athar ìompaidh air gun e sin a dheanamh, agus dh’ fhan e ann an àit’ iomalach de’n Fhràing gus am faigheadh se e féin n’a b’ uidheamaichte, agus cothrom na b’fhàbharaich.

Ann am fior thoiseach na bliadhna 1745, dh-fheuch e na h-uile sheòltachd a bha na chomas gu thoirt air a chairdean-cùirt ath-ionnsaidh thoirt air na Fràngaich Albainn a thoirt orra, ach cha’n eireadh a h-aon diubh. Air an aobhar sin sgrìobh e mar so as an Ròimh a dh-ionnsaidh athar,— “B’ fhearr leam gu’n reiceadh tu m’ uile sheudan: oir air an taobh so de ’n chuan cha ’n fheud mi am mealtainn ach le cridhe goirt: a smaointeach gu’m faodainn an cuir gu buil n’a b’ fhearr, gu freasdal air m’ fheum an am na cròdhaig.” Thuirt e ann an earrainn eile de’n litir so ma shùim airgeid a bha e ’g iarraidh air athair, gu ceannach chlaidhmhean:— “Mas bithinn a dh-easbhuidh an airgeid reicinn mo leine agus is ann air son a leithid so de ghnothach* a bhios mi do ghna ag iarraidh airgeid ort, agus cha’n ann air son aodaichean rimheach a’s rudan suarach mar sin.”

Fadheoigh air dha géill a thoirt nach coisneadh e tùrn air an t-sheòl ud, chuir e roimhe an Fhràing fhàgail gun dàil, oir bha mòr earbs’ aig as na h-Albannaich agus gu h-àraid as na Fineachan Gàelach, a thug cheana misneach dha a thighinn d’an ionnsaidh, nam b’ urrainn e foghnadh òir agus àrmachd a thoirt leis: shaoil e n’an sgaoileadh e aon uair a bhratach ri crann an Albainn gu’n cruinnicheadh a chàirdean gu grad ma thimchioll agus gu’n cumadh e làrach gus an tigeadh cobhair d’a ionnsaidh as an Fhràing.

Mu’n àm so thug duin’ -uasal a bha na bhancair ann am Parais (àrd bhaile na Fràinge) an coingheall do Thearlach cùig mìle pund Sasunnach leis na cheannaich e cùig-ceud-diag gunna-glaice, agus ochd-ceud-diag claidheamh maille ri rud math fùdair, peileirean, sporun, biodagan, agus fichead gunna mòr. An nise rinn Tearlach gach ni deas air son “Taisdeal nan tonn dù-ghorm,” agus na daoin’ uaisle so mar ris; a chiad fhearr a’s còir dhomh ainmeachadh Diuc Abhall [a theich á Sliabh an t-Siorraimh sa’ bhliadhna 1715, agus a bha mu’n àm sin san Fhràing air fògradh, ni a chum e bho shéilbh fhaotainn air oìghreachd athar a thug Rìgh Seòras seachad da bhrathair a b’ òige. ] B’e càch—Sir Tomas Seridan—Sir Iain Domhnullach, —oifigeach a bh’ anns an arm Spàinteach, —Mr. Kelly, ministear Sasunnach, agus O’ Suilibhan,oifigeach Eireannach a bh’ anns an arm Fhràngach—Mr. Stricland, duin’ -uasal Sasunnach, agus Aonghas Domhnullach, tànaistear Thighearna Chinn-Locha-Mùideart a bha na Bhancair ann am Parais. Ma sheachd uairean ’s an fheasgar, air an darra latha thar fhichead de dharra mìos an t-Sàmhraidh, ’s an t-sheana chunntais, chaidh am Prionnsa agus an t-seachdnar dhaoin’ -uaisle dh’ ainmich mi air bòrd an Doutelle, long bheag chogaidh a fhuair e bho cheannaiche Fràngach, da’m b’ainm Bhailsh.

Air dhaibh gach goireas a nis fhaighinn air dòigh, sheòl an Doutelle, agus long-chogaidh eile da’m b’ ainm an Ealasaid, a bha giùlan armachd agus treathlaich-chòmhraig a’Phrionns’, air an dara latha do threas mìos an t-Samhraidh. Air an cheathramh latha dhaibh air fàirge thainig long-chogaidh Shasunnach nam fradharc, agus loisg an Ealasaid oirre, ach mharbh an nàmhaid ma thuaiream da-fhichead fear de làmhan na h-Ealasaid, agus rinneadh uidhir dhochainn air a crannaghail ’s gum b’ fheudar dh’ i teicheadh aìr a h-ais do’n Fhraing le uil’ armachd agus treathlaich-chogaidh a Phrionnsa! Ach cha tug sin air Tearlach pilleadh on a bha ’n soirbheas fabharach: “chàraich e rithe gach seòl bréid-gheal,” a dol air aghaidh le mòr mhisnich, agus deagh dhòchas gun eireadh na Fineachan leis cho luath ’s a ruigeadh e Albainn.

Air an taisdeal so chuir Tearlach uime deise mar òganach Albannach, a bhiodh a fòghlum na sagartachd ’s an Fhràing, agus gu e-féin a chur n’a bu mhò as aithne cha do bhearr e fhiasag bho ’n latha chaidh e air bòrd. Air an oidhche chuir iad ás gach tein’ a’s solus a chum ’s gu’m b’ ann a b’ fhearr a sheachnadh iad aire nàimhdean no luchd-tòrachd a dh’ -fhaodadh a bhi air an tì—air aon àm thainig long Shasunnach cho faisg orra ri àite teine, ach air ball dh’ eirich oiteag chruaidh ghaoithe, agus bha long a Phrionnsa cho gleusta ’s gun sheòl i gu grad á cunnard, agus cha b’ fhada gus na dh’ fhàg i fradharc an nàmhaid gu tur. Air an dara latha fichead de threas mìos an t-Sàmhraidh rainig iad cùl Leòghais, agus air dhaibh a bhi teannadh ri fearrann thainig iolaire mhòr riabhach a dh-itealaich os-ceann na luinge, agus thòisich i air cumail suas riu. B’e Diùc Abhall a thug an aire do’n fhir-eun air tùs, ach cha dubhairt e smid ma dhéibhinn le eagal gu’m biodh na daoin’ uaisl’ a cur fuar-chràbhadh nan seana Ghàel as a leth; ach air dha féin agus do Thearlach a bhi spaidsearachd air clàr-uachdair na luinge as dèigh an dinneir, agus an iolaire bhi sìr chumail suas ris an luing, thuirt e mar so ris a’ Phrionns’— “Seall suas, faic an t-ian ud, Prionnsa na h-ealtain, a’ cuir fàilt’ air do mhòrachd rìoghail, Prionnsa fir Alba, gu rìoghachd a shinnsir!”

Sheòl iad an sin a steach do chaol eadar Eireasca agus Uidhist a chinne-deas, agus air dhaibh fradharc-cuain a dheanamh air dà long Shasunnaich chaidh iad gu grad air tìr ann an Eireasca a’ giùlan leo an cuid armachd agus gach treathlaich-chòmhraig eile bha aca. Chaidh am Prionnsa air ball a dh’ ionnsaidh taigh tuathanaich a bh’ anns an eilean sin, agus dh’innis an tuathanach dha gun robh Mac- ’Ic-Ailein agus a bhràthair, fear Bhaosdail, san àm an Uidhist, agus gun robh oighre Mhic- ’Ic-Ailein’ no Tighearn òg Chlann Raonaill, mar a their cuid, air tìr-mòr ann am Mùideart. Cha luaithe chuala Tearlach so na chaidh e air ball gu taigh Fhir Bhaosdail, agus chaith e ’n òidche maille ris an duin’ uasal sin.

Air an ath mhadainn chaidh am Prionnsa g’a luing, agus cha robh fear Bhaosdail fada gun a thighinn air bòrd as a dheighidh. Mu’n ann so b’e fear Bhaosdail ard-chomhairleach a bhràthar, Mac- ’Ic Ailein, a thaobh e ’bhi le aois agus easlainnt neo-chomasach air a ghnothaichean féin a riaghladh gu ceart. Bha fios aig Tearlach air so, agus shaoil leis gun deanadh fear Bhaosdail gach ni bha na chomas gu Clann-Dòmhnuill a thogail suas na aobhar, ach cha do dhearbh a chùis so ’bhi mar shaoil le Tearlach. Gun teagamh sam bith bha Fear Bhaosdail an deagh rùin do’n Phrionns’, agus b’e fhior dhùrachd gu ’n soirbhicheadh leis na thuras do dh-Alba’: ach a thaobh ’s nach robh e ga fhaicinn na ghnothach coltach ’san àm a dhol a chogadh ri feachd Rìgh, le beagan dhaoine gun armachd, gun chosgais chogaidh, thug e chomhairl’ air a Phrionns’ pilleadh dhachaigh an taobh as an tainig e, gus an faiceadh e àm bu ghealltanaich’ air buaidh a chosnadh: ’nuair a chuala Tearlach so thuirt e— “Is ann a tha mi air ùr thighinn dachaigh, agus cha’n urra mi idir smuainteachadh air pilleadh an taobh as an tainig mi, tha mi làn-dhearbhta gu ’n seas mo chuid Gàeil dhìleas, chalma, mise.” Thuirt fear Bhaosdail gu robh eagal air gu’m biodh e’n aith-ghearr de chaochladh barail. Thuirt am Prionnsa gu ’n robh mòr earbs’ aig’ á Mac-Leòid Dhùnbheagain, agus á Sir Alasdair Mac-Dhòmhnuill Shléibhte, da cheann-taighe a b’ urrainn dà-cheud-diag fear-claidheimh a thoghail air am fearann féin uair sam bith a b’ àill leo. Thuirt fear Bhaosdail ris gu’n robh na daoin’ -uaisle sin a cuir rompa nach eireadh iad leis, ach gum bu mhòr bu dàch iad cuir na aghaidh. Chum so a dhearbhadh chuir am Prionnsa teachdaire dh’ionnsaidh Shir Alasdair agus

---

[26]

[Vol . 9. No. 4. p. 2]

Mhic-Leòid, an sin dh’ fheuch e, ach gu diamhain, ri iompaidh a chuir air Fear Bhaòsdail gus na h-Uidhistich, agus na Mùideartaich, tuath-cheathairn a bhràthar, a thogbhail. Thuirt fear Bhaosdail ris gur ann a dh-fheuchadh e ri stad-feachd a chuir orra na’m faiceadh e iad féin togarrach air éiridh.

Ghabh Tearlach gu mòr gu cridhe fionnarachd Fhir Bhaosdail mu’n chùis, ach chum e air féin cho math a’s nach do leig e bheag ris dheth a dhiombadh. Dh-òrduich e ’n long a chuir fa-sgaoil agus rinn e air son na mòr-thir. Chaidh fear Bhaòsdail cunntais mhìltean leo air an luing, agus thug am Prionns’ an ath ionnsaidh air gu Clann-Dòmhnuill a dhùsgadh, ach thuirt fear Bhaosdail na ceart bhriathran a thuirt e, ’nuair a labhair am Prionnsa’ ris air tùs, ma thimchioll a ghnothaich. Chaidh fear Bhaosdail an sin na bhàta a bha ’n ceangal ri deireadh na luinge, agus leig e leis a Phrionnsa buanachd air a shlighe mhi-ghealltanaich féin.

An àm dhaibh a bhi seòladh a dh’ionnsaidh na Mòr-thir bha ’m Prionns’ anns a’ cheart aigneadh anns an robh e an àm fagail na Fráing’, a’ cuir roimhe nach geilleadh e gus am “biodh fuil Shasuinn air fraoch Alba;” agus air an naoidheadh latha-diag de mhìos dheireannach an t-Sàmhraidh leag e acair ann an Loch-nan-uamh eadar Mùideart agus Arsaig. Bha’n t-àite so anns na rùnaich e thighinn gu cala cho duaichnidh, agus cho leith-oireach ’s a b’urrainn e fhaotuinn air feadh rìoghachd a shinnsir gu léir.

B’e cheud ni a rinn e an deighidh an acair a leagadh bàta ’chuir air tìr le litir a dh-ionnsaidh Tighearn’ òg Chlann-Raonaill. Bha mòr earbs’ aige gu’n robh an duin’ -uasal sin ro eudmhor na aobhar, agus cha bu luaithe a fhuair e a litir na thainig e-féin, agus a dha charaid, Fear-Ghlinn-Ealadail, agus Fear Dhailealea, agus dithis no thrùir de dhaoin’ uaisl’ eile gu baile beag, ris an canair Forsaidh, fa-chomhair an àit’ anns an robh an long na laidhe. Tha fear dheth na daoin uaìsl’ a’ toirt a’ chunntais so air an turas gu long a Phrionns’— “Air dhuinn gairm air a bhàta gu tìr thàinig i air ball agus ghiùlanadh sinn gu bòrd, ar cridheachan ’san am a’ plosgartaich le h-éibhneas ’n-ar n’uchd, a’ smuainteach gun robh sinn gu bhi a’ thiotadh ann an comunn a Phrionns’ òig, a bha sinn bho cheann-fada cho déigheil air fhaicinn. Air dhuinn dìreadh, fhuair sinn bùth air a thogail air clàr na luinge air a thuthadh le cainb agus bòrd mòr rìmheach ’na mheadhon, comhdaichte le iomadach seòrsa fìona agus deochanan laidir eile. Air dhuinn a dhol a steach do’n bhùth so dh’ -fhàiltich Diùc Abhall sinn gu suilbhear’, duin-uasal air na chuir sinn gu léir eolas latha Sliabh an t-Siorraimh. ’Nuair a bha sinn mar so a’ gabhail naigheachad an Diuc chaidh Tighearna Chlann-Raonaill, agus Tighearna Locha-Muideart a ghairm sios “fo bhòrd” far an robh am Prionns’, agus dh’innseadh dhuinne nach faiceadh sinn a mhòrachd air an fheasgar sin.”

Thoisich Tighearna Chlainn-Raonaill air cuir an céill do Thearlach cho mì-choltach sa’ bhiodh e dhaibh toiseachadh air cogadh; thuirt a charaid Tighearna Locha-Muideart an nì cianda ach thoisich Tearlach air am brosnachadh suas le binn-bhriathran fileanta, deas, gum bu chòir dhaibh am Prionns’, agus an caraide féin a chomhnadh an àm foirneart, ach le fior briathran blatha nach bu chearbaiche na sin chuir an dithis Thighearnan òga ìompaidh air-san, gun e bhi cho bras ann an gnothach cho cuidreamach, nach biodh ann an eirigh a mach an aghaidh feachd Rìoghachd le prasgan de shluadh gun ionnsachadh ann an cleasan an airm, agus gun oifigich earbsach agus armachd cheart, ach léir-sgrios obann a thoirt a’ nuas air ceann gach neach a tharladh na leithid de chumaisg gun chiall; air dha na daoin-uaisl’ a bhi mar so a còmhradh, thainig Gàel òg dealbhach na làn armachd gu bòrd agus sheas e balbh ag eisdeachd le geur aire, conaltradh nan uaislean ris a Phrionnsa; b’e ’n t-òganach so a thainig tànaisdear Thighearna Chinn-Locha-Muideart, a thainig a dh’amharc na luinge gun fhios aige ro-laimh co bha air bòrd. ’Nuair a thuig e gum b’e’ n coigreach a thainig a nuadh an tìr oighre rioghail, dligheach Bhreatuinn, agus a chunnaig e nach rachadh a cheann-cinnidh no a bhrathair a chogadh na aobhar, chaochail e snuadh, las a shuilean na cheann agus dh’fhàisg e ceann a chlaidheimh na dhòrn: an sin thug Tearlach an aire gu’n robh bruaillean air aigneadh, agus labhair e ris mar so,— “Nach éirich thusa leam?” — “Eiridh,” (arsa Raonull òg, oir b’e so ainm,) “ged nach tàirneadh aon duin’ eil an Albainn claidheamh ’na t’aobhar, tha mis ullamh gu bàsachadh air do shon.” Air cluinntinn so do Thearlach thainig reachd na mhuineal agus deoir le ghruaidhean, agus thug e taing do’n òganach mhisneachail, agus thuirt e gum b’ fhearr leis gu’n robh gach Gàel coltach ris. An uair a chual’ an dithis dhaoin’ -uaisle so cha b’urrainn iad Tearlach àicheadh n’a b’ fhaide.

Cha bu lugha na tri uairean de thim a chaith Tighearna Chlann-Raonaill a’ conaltradh diamhair ris a Phrionnsa fo chlàr; thainig e ’n sin do ’n bhùth far an robh a chàirdean a bha fad na h-ùine ga fheitheamh. Ma thimchioll leth-uair an deigh sin thainig gallan dìreach de ghill’ òg a bha ro thlachdmhor a steach do’n bhùth, sgeudaichte le casaig dhuibh, leine chaol, gheal, agus stoc geal cambraic m’a mhuineal agus bucal airgeid da dhùnadh, stocainean dubha, agus bucail bhuidhe umha na brògan, ad dhubh agus sreang chorcraich m’a timchioll, agus ceann na sreinge ceangailte ri aon de phutánan na casaig. Cha luaithe chunna mi ’m fiùran so na mhothaich mi mo chridhe le h-eibhneas a dìreadh suas ri m’ shlugan, ach thuirt O’Brian, Pears-Eaglais a bh’air bòrd rium gur h-e bh’ann Easbuig Sasunnach a bha air son na Gàel fhaicinn; dh’ iarr O’Brian gun duine sam bith a’ bha na shuidhe éiridh, tharladh gum b’e mhi-fhin an aon duine bha na sheasamh an uair a thainig e steach, agus ’nuair a shuidh mi, rinn e suidhe làimh rium; ach dh’eirich e suas le gradaig agus dh’iarr e orm suidhe an taice ris air ciste; air dhomh a shaolsainn ’san àm nach robh ann ach Pears-Eaglais labhair mi ris gu saor: Be chiad sheanachas a rinn e rium, ma dhéibhinn mo dheise Ghàelich—dh-fharraid e “an robh mi a’ mothachadh fuachd anns an deise sin? ’, fhreagair mi, gu’n robh mi saolainn gur ann a bhidhinn fuar ann an deise sam bith eile. ’Nuair a chual’ e so, rinn e fàite gàire, dh’ fheoraich e’n sin, “cia mar a laidhinn ann ’san òidche?” Thuirt mi gu’n deanadh mo bhreacan-guaile gniomh plaide dhomh, agus sheall mi dha mar a dheanainn; thuirt e ’n sin, “nach bithinn ullamh gu eiridh nan tigeadh baobhal ’n am dhàil ’nuair a bhithinn am shuain.” Thuirt mi ris, ri àm cogaidh no gàbhaidh eile gu’n suainnsinn mo bhreacan cho fuasgailteach ’s gum bithinn air mo bhuinn ann am priobadh nan sùl le claidheamh rùiste ann am laimh dheis, agus daga làn ann am làimh chli. As deigh tuille conaltraidh mar so, dh’iarr e drama agus air dha fhaotainn dh-òl e oirn’ uile mu’n cuairt agus dh-fhàg e ’m bùth.

Rè an latha sin agus an ath latha dh’fhan Tighearna Chlann-Raonaill maille ri Tearlach, bha Diùc-Abhall agus Tomas Seridan a cuir an comhairle r’a chéile ma cia mar a b’ urrainn iad a thoirt air a chuid eile dheth na Fineachan éiridh, a bha mu’n àm sin ma thuaiream dà-mhile-dhiag fear. Air an dara latha-fichead de mhìos mheadhonach an t-Sàmhraidh chaidh Tighearna Chlann-Raonail agus Aìlean Dòmhnullach bràthair do Thighearna Chinn-Locha-Mùideart, do’n Eilean-Sgiathanach far an robh Sir Alasdair Mac-Dhòmhnuil Shléibhte, agus Mac-Leòid. ’Nuair a dh’ fhalbh na daoin’ uaisle sin air an turas, chaidh Uisdean Dòmhnullach bràthair Fhir Mhòr-thir do’n luing a shealltainn air a Phrionns’ thuirt an duin-uasal sin ri Tearlach “gum bu chòir dha bhi na fhaicheall nach robh e ro fhada bho Ghearasdan Inbher-Lòchaidh, agus nach b’ fhusa dha car na Caimbeulaich, na’n cluinneadh iad gu’n tainig e nall.” Thuirt Tearlach “Cha’n eil eagal sam bith orm á aon ni dhiù sin.” An sin labhair fear Bhaosdail, “gu’m b’fhearr dha pilleadh air ais do’n Fhràing,” ach thuirt e-san “nach robh e air son e-féin a thilgeadh air muin choigreach, agus nach mò na sin a chuireadh e dh’earbs’ asda, ach á chàirdean féin, agus gun tainig e nise thoirt comais daibh air an càirdeas a thaisbeanadh, le chòir thoirt air ais da bho nàimhdean, agus nach biodh aig Fràngaich no aig almharaich sam bith eile ri ràdh gun do thilg se e-féin air a chàirdean agus gun thréig iad e, agus gum b’eiginn da teicheadh uapa gu tìr choigrich—a dh-aon fhacal, thuirt e, ged nach faigheadh e ach seiseir dhiùlannach dìleas a dh’éireadh leis gum b’fhearr leis teicheadh leo mar fhògarach feadh bheantaichean Alba no pilleadh air ais do’n Fhràing.”

Air a chuigeamh latha fichead de ’n mhìos thainig e air tìr as an luing agus an t-seachhnar dhaoin’ -uaisl’ a thainig thar chuan leis maile ris. Chuir e chiad chas air tìr-mòr na h-Alba ann an Bòrghadal, baile fearainn a bhuineas do Mhac- ’Ic-Ailein, a tha fagus do Loch-nan-uamh; am fìr mheadhon oirthire siar na h-Alba, a tha ma thuaiream ceud a’s ceithir fichead mìle bho Dhunéideann.

Bha Tighearna Chlann-Raonaill, mar chaidh chean’ aithris, mu’n àm so anns an Eilean-Sgiathanach, ach chruinnich caochladh dhaoin’ -uaisle dheth na Dòmhnullaich mar gheard ma thimchioll a Phrionns’, a thog a chairtealan ann an taigh Bhòrghadail. ’Nuair a smuainicheas sinn nach d’eirich ceann-cinid, air bith eile le Tearlach mu’n àm so, cha’n urra sinn gun a radh gun ghabh an teaghlach so mòran orra féin; a thug fasgath a’s biatachd do ’n Phrionnsa; d’a uaislean, agus do cheud fear a bha mar gheard air a phearsa. Bha’m Prionnsa féin na shuidhe ann an seòmar mòr farsuinn as am faiceadh e a luchd-leanmhuinn a dh’ aon sealladh. Aig a chiad bhiadh a ghabh iad ’san àite so, dh-òl Tearlach air an deagh shlàint’ ann am Beurla, agus dh-òl a chuideachd ann an Gàelig “deoch-slaint’ an Righ.” Thaitinn sin gu ro mhath ris gach neach a bha lathair, agus dh’ fharraid Tearlach ciod bu chiall da; ’nuair a dh’ -innis iad dha, dh’ -iarr e na briathran aithris a rithist, gus an ionnsaicheadh e-féin an cantainn; dh-òl e sin deoch-slaint an Righ ann an Gàelig—dh’iarradh an sin deoch-slaint’ a Phrionns’ agus an Diùc òl anns a’ chànan chianda, agus thaitin e ro mhath ris na Gàeil, am Prionnsa’ bhi cho toigheach air a’ Ghàelig.

(Ri leantuinn.)

Tha teas mor ann an Sasunn o chionn dha no tri sheachduinean, agus tha moran ’nan laidhe tinn le bualadh-gréine. Ann an Lunnainn bha an teas uair us uair cho àrd ri 120° anns a ghréin agus 84° anns an dubhar. Cha’n eil muinntir na seann dùthcha cleachte ri teas cho mor, agus mar sin tha iad a’ cur ann barrachd uibhreachd air.

---

[27]

[Vol . 9. No. 4. p. 3]

A’ BHASCAID BHEAG FHLURS.

O’n Bheurla.

CAIB. IV.

MAIRI ’S A’ PHRIOSAN.

Cha robh a bheag de mhothachadh aig Mairi ’nuair a bha iad ’ga slaodadh do’n phrìosan. ’Nuuir a thainig i uice fhéin, bha ì ’gal ’s ag osnaich,a’ fàsgadh a lamh, ag ùrnaigh, ’sa tuiteam sios air an leabaidh, ciosnaichte le geilt ’us mulad, gus ma dheìreadh ’na thuit i seachad ann an cadal ’s a sùilean fliuch le deòir. Dhùisg i ’n uair bu duirch’ an oidhche. Bha e dorcha mu ’n cuairt dhi agus cha deanadh i am mach ni sam bith. Cha do chuimhnich i fad ùine mhoir, c’ ait an robh i. Bha trioblaid an fhàine di mar aisling oillteil; agus bha i ’smaointean an toiseach gu’n robh i ’na leabaidh fhéin. ’Nuair a shaoil leatha bha i dol a dh’ fhaighinn beagan toileachaidh, dh’ fhairich i na geimhlean fuara ri fuaim uamharra air caol a da làimh. Dh’ éìrich i le geilt o ’n leabaidh chonnlaich. Thuit i rithisd sios air a glùinean, agus ghlaodh i ’mach: “O ciod e ’ni mi, ach mo làmhan ceangailte, a thogail riutsa, O Athair ghràdhaich! Seall a nuas orm anns a’ phrìosan so, agus faic mi ’an so air mo ghlùinean. Tha fios agad gu bheil mi neo-chiontach! Is tusa fear-dion nan neo-chiontach. Teasraig mi. Gabh truas dhiom, gabh truas de ’m sheann athair bochd! O deonaich sòlas crìon air choir eigin da ’chridhe, agus tuiteadh gach bochdainn dùbailt’ ormsa! Nuair a chuimhnich i air a h-athair, shil a suilean gu frasach. Chaill i ’bruidhinn le amhghair ’us le mulad. Bha i ’caoineadh ’s ag osnaich fad uine mhoir. Aig a cheart am so, a’ ghealach, a bha uige so air a falach le neoil dhubha, shoillsich ro’n uinneig bhig dhorcha, agus thilg solus air ballachan a phrìosain. Le solus na gealaiche, chitheadh Mairi gu soilleir ceithir ballachan a’ phrìosain chaoil, a’ chlach gharbh, dhubh air an robh iad air an deanamh, an t-aol-tàthaidh geal eatorra, a spreoid a bha mach a cuil air son bord-bidhe, an da shoitheach neo-fhinealta a bh’ air a’ bhord, agus gach cuiseag fhodair a bha deanamh suas na leapadh aice. Dh’ fhas cridhe Mairi ni b’ aotroma ’n uair a dh’ fhalbh an dorchadas a bha mu ’n cuairt oirre. Bha ’ghealach a’ sealltuinn mar shean bhana-charaid. Ars ise, “Bheil thu tighinn a ghealaich chaomh, agus a faicinn do bhan-charaid bheag ann an so? O, air am eile bha thu soillseachadh a stigh dha m’ sheomair beag, troimh dhuilleagan nam fìonan, bha do sholus na bu bhoidhche na tha e ’n drasda, a’ tighinn tromh na slatan iarruinn tiugha, dorcha so. Am beil thusa, cuideachd, a caoidh maille riumsa? Ah, cha do smaointich mi riamh gu ’m faicinn thu ’s an doigh so! Ciod tha m’ athair a’ deanamh an dràsda? Am beil e fhathasd ’n a dhùsgadh, agus am beil e ’gal ’s a’ caoidh mar tha mise? O nach faodainn fhaicinn car tiota beag! Thusa, ’Ghealach chaomh, tha thu faicinn mar an ceudna ’stigh ’na phriosan-san! O nach b’urrainn duit bruidhinn los gu ’n innseadh tu dha mar tha a Mhairi ag caoidh sa’ gal air a shon! Ach cho amaideach ’s a tha ’m bron a’ fàgail mo bhruidhne! Thoir mathanas domh, a Dhia, anns na briathran diomhain so! Tha thusa ’faicinn a stigh am priosan m’ athair! Tha thu ’gar faicinn le cheile! Tha thu faicinn ar cridheachan! Cha n’ ’eil ballachan no slatan iaruinn a’ cur bacadh air do chumhachd-sa. O co-fhurtaich air ’na’ dheuchainean.”

Thug Mairi a nise fonear gu’n robh fàileadh cùbhraidh air feadh a’ phrìosain. Anns a’ mhaduinn chuir i gucag letheach sgaoilte, a thug i as a’ bhascaid, comhla ri flùrs eile air an robh meas sonruichte aice, ’na broilleach. ’S iad so ’bha ’n drasda ’toirt seachad an fhàile chùbhraidh. ’Nuair thug i ’n aire dhaibh ’na broilleach, thubhairt i, “am beil sibh an sin, a fhlùranan gaolach, agus am feum sibhse, a chreutairean neo-chiontach, searg maille rium-sa anns a’ phrìosan? Cia mar a choisinn sibhs’ e? Ach ’s e mo dhòchas nach do choisinn mise ’bhi ’n so na bu mhomha na sibh fhéin.”

Thog i suas am bad fhlùrs agus thoisich i air coimhead orra ri solus na gealaiche. “Mo chreach!” ars ise, “anns a’ mhaduinn ’n uair a bhuain mi a ghucag-ròs so agus na flùrs eile ri taobh an uillt a bha ’s a choimhearsnachd, co a chreideadh, m’an d’ thigeadh an oidhche gu’m bithinn ’n am shineadh ’s a’ phriosan so! ’Nuair a bha mi fithe nam fleasgan so airson na bascaide, co a chreideadh gu ’m bithinn a cheart latha sin a cosg nan slabhraidhean iarruinn so? Tha h-uile rud a th’ air uachdar an talmhainn cho neo-chinnteach so! Is beag tha fhios aig duine c’ uin a dh’ fhaodas ’fhortan caochladh, no gu de a chrioch a dh’ fhaodas tighinn air na gniomharan a’s neo-chiontaich, air uairibh! Tha réusan mor agaìnn a h-uile maduinn air curam faiceallach Dhé iarraidh gu dùrachdach.”

Thoisich i ri gal as ùr: thuit a deoir sios air na flùrs agus bha iad a soillseachadh mar dhealt’ ann an solus na gealaiche. “Esan nach dean diochuimhn’ air na flùrs agus ’tha cur uisg’ is dealta ’gan ionnsaidh, cha’n urrainn dha diochuimhn’ a dheanamh orm-sa,” ars ise. “O, Athair ro-ghradhach, dòirt earbsa ’n am chridhe agus ’an cridhe m’ athar, ionnas mar tha thu ’lionadh copain na flùrs le dealta ghlan nan spéur!”

Le deoir ’na ’suilean, chuimhnich i air a h-athair. “Mo chreach, a dheagh athair,” thuirt i, le osna throm, “ ’nuair a sheallas mi air a’ bhad fhlùrs so, tha moran dheth na thuirt sibh rium mu ’n deibhinn a tighinn gu’m chuimhne! Thainig a ghucag-ròs so fo bhlàth a measg nan drisean: mar so faodaidh toilinntinn eirigh á bròn! Neach sam bith a dh’ fheuchadh ris a ghucag so fhosgladh ni bu luaithe, mhilleadh e i. Dh’ fhosgail Dia a flùranan lag, boidheach uidh air n-uidh, mar gu’m b’ ann le meoirean aotram, finealta, agus sheid e a stigh ’n a cridhe a’ chubhraidheachd fhiachail so. Cuiridh e, mar an ceudna, an dara taobh mo dheuchainean-sa, agus bheir e’n uachdar am mathas sin tha iad a’ falach. Feithidh mi gu faighdeannach gus an d’ thig an t-am, a chi Esan iomchuidh, ma’n cuairt. Tha am fluran so, forget-me-not, ’cur ’n am chuimhne a cruthadair! “Feithidh mi, a’ Dhia ghràdhaich! Cha diochuimhnich mi Thu, a chionn tha cuimhn’ agads’ ormsa. Tha dath gorm nan speur fhéin air na flùrs so. A measg gach trioblaid shaoghalta bithidh stéidh mo dhòchais anns na Flaitheas. ’An so tha peasair-mhillis le cuid maoth dhuilleagan geal is dearg! Snagaidh am plannt lag so anns an eabar mur am faigh e cuideachadh; ach ma ghreimicheas e air slatag sam bith faisg air, fàsaidh e suas, thig e fo bhlàth agus sgapaidh a chuid dhuilleagan ’an astar mun cuairt: ceart mar so a ghreimicheas mise ort-sa, a Dhia, gus mo theasragainn bho gach bron agus trioblaid shaoghalta.”

“Ach ’se ’m flùran so, am mignonette, gu h-àraid a chuir am fàileadh cubhraidh cho mor air feadh a’ phrìosain. A fhlùranan millis, uasal, tha sibh ’toirt mor thoileachadh eadhon dhomsa, a bhuain sibh, le’r cubhraidheachd. Bithidh mise, cuideachd, coltach ribh-se, agus bithidh mi math do ’n fheadhainn sin, ged nach d’ rinn mi an coire, a shlaod mi as mo ghàradh, agus a thilg mi anns a’ phrìosan so.”

“Ann an so tha cuiseag de ghille-fionn (periwinkle). Fanaidh so ùrail, eadhon ’s a’ gheamhradh, agus cumaidh e suas ann an duldachd na bliadhna, duilleagan boidheach gorm an dòchais! Cha chaill mise, cuideachd, mo dhòchas, an am na deuchainn. An Dia a chumas am plannta beag, lag so suas an teis meadhan stoirmnean a’ gheamhraidh, ’s urrainn mise ’theasragainn a measg gàbhaidh mo thrioblaidean”

Ann an so, a rithisd, tha da dhuilleag far craoibh laibhreis (laurel tree). Tha iad so a cur ’n am chuimhne a chrùin bhuain laibhreis sin a tha feitheamh, anns na Flathas, air gach aon a dh’ fhuilgeas le foighdinn agus umhlachd. Tha e air a ghleidheadh domhsa; cha mhor nach faic mi e air a chuartachadh le gathan òr-bhuidhe, an crùn neo-sheargte, glormhoir na buaidh! Tha flùrs na talmhainn, coltach ris gach toileachadh saoghalta, neo-mhaireannach; seargaidh iad uile air falbh. Ach, an deigh trioblaidean gearr an t-saoghail so ’dhol seachad, tha am feitheamh oirnn gu h-ard, toileachadh agus glòir a bhios neo-bhàsmhor agus maireannach.”

Anns a’ cheart am so thainig neul dorcha air a’ ghealaich. Cha bu leir do Mhàiri na flùrs na b’ fhaide, agus lion dorchadas eagalach am prìosan. Thuit a cridhe sios uair eile. Ach ’an uine ghoirid chaidh a’ neul seachad, agus shoillsich a ghealach gu boisgeil mar a rinn i roimhe. “Direach mar so,” arsa Màiri, “theid neo-chiontas a dhubhadh car uine; ach air a cheann ma dheireadh, dealraidh i a mach a rithisd boidheach agus glan. Direach mar so, a Dhia, a bheir thu ’n uachdar an deagh am mo neo-chiontachd-sa, as gach cuis-dhitidh mheallta, ged a tha i air a falach, an drasda, le ceo trom, tuigh an amharuis.”

Leig Mairi i-fhein sios a rithisd air an leabaidh chonnlaich, agus chaidil i gu sitheil, le earbs’ ùr. Chunnaic i aisling bhoidheach ’na cadal, a thug socair inntinn dhi agus a thug togail air a spiorad. Chunnaic i i-fhein a bhi dol mun cuairt ann an gàradh coimheach, ri solus no gealaiche, an gàradh air a shuidheachadh an teis meadhoin coille mhoir ghairbh ghiubhais; bha e do-innseadh eireachdas agus a mhaise. Chunnaic i a h-athair, cuideachd, anns a’ ghàradh eireachdail so. Shoillsich a ghealach air a ghnuis aoidheil, fhiachail. Ruith e ’ga ionnsaidh, agus shil i air ’amhaich, le toileachadh, moran de dheoir leis an robh a gruaidhean fliuch ’nuair a dhuisg i.

(Ri leantuinn.)

Ceithir-La-Deug ann am Fion-Lios.

Air a leantuinn.

Air feasgar na Sàbaid thàinig mu dhà fhichead de dhaoine oga, fir is mnathan, a nuas thar a mhonaidh gu tòiseachadh air buain nan dearc aig sèa uairean maduinn Di-luain.

Thug so gu m’ chuimhne mar a b’ àbhaist do na Gàidhil dol ’n an buidhnean do ’n Ghalldachd thun na buain.

Oir thàinig a mhuinntir òg sin á tìr nam beann aca-san, agus cha robh cuid dhiubh eu-coltach ri muinntir nan eilean againn, ’nan dreach, agus dath an sùilean.

Bha sinn tràth air ar cois air madainn Di-luain, agus bu chridheil an sealladh na daoine òga fhaicinn araon dithis is dithis, tarruing nan stòpan mora, luchdaichte le bagaidean, o na mnathan a bha ’g am buain, ’s ’g an giùlan eatorra do ’n t-seileir. B’ aluinn an sealladh, mu ’n cuairt oirnn air a h-uile taobh daoin’ fhaicinn a trusadh nam fion-dhearc, cha ’n e ’mhàin ann an aon ghàradh, ach air gach druim, is slios, air gach bruthach agus gleann, a tarruing nan luchdan troma a dh’ ionnsuidh nan amar-bruthaidh, a seinn aig an obair aoibhinn.

(Air a leantuinn air taobh 30.)

---

[28]

[Vol . 9. No. 4. p. 4]

MAC-TALLA:
AIR A CHUR A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

Na sgriobh ach air aon taobh do n phaipeir.

Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh s ’is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA.”
SYDNEY, CAPE BRETON

DI-HAOINE, IULAIDH 27, 1900.

Chulas moran, o chionn beagan bhliadhnaichean air ais mu bharail a bha measg dhaoine gu’m bu chòir an Impireachd Bhreatunnach a bhi air a h-aonadh gu h-iomlan fo aon Ard-phàrlamaid. Bhiodh a pharlamaid sin a’ deanamh reachdan do gach dùthaich us roinn a tha ’g aideachadh uachdaranas a chrùin Bhreatunnach. Ach ’si bharail choitchionn a tha aig daoine an diugh nach eil e ’n dàn do ’n aonadh sin tigh’nn gu crìch, gu bheil na dùthchannan a tha fo riaghladh Bhreatuinn cho eadar-dhealaichte ann an iomadh dòigh ’s nach urrainnear laghannan no reachdan-cusbuinn a dheanamh a fhreagras dhaibh uile. Tha an Impireachd Bhreatunnach an diugh air a tàthadh ri chèile na’s dlùithe na bha i riamh roimhe. Cha’n eil àit’ anns an bheil a bratach an crochadh ri crann anns nach eil a h-iochdarain a guidhe sith agus soirbheachaidh dhi; cha’n e sin a mhàin ach tha iad a’ cruinneachadh as gach cearna dhe’n t-saoghal g’a cuideachadh, agus a dòrtadh am fala air a sgàth air raointean tetha, tioram Africa. Ged a bhiodh ard-phàrlamaid a’ suidhe ann an Lunnuinn anns am biodh daoine air an cur as gach cearna dhe’n domhain, tha e cho dòcha nach biodh an Impireachd cho aonaichte ’sa tha i aig a cheart àm so.

Chaidh mu aona ceud deug dolar a chur cruinn an an New York o chionn ghoirid air son cuideachadh le bantraichean us dileachdain nam Boereach a chaidh a mharbhadh ’sa chogadh. Bha coinneamh mhor air a cumail aig an deachaidh moran òraidean a liubhairt air taobh nam Boereach ’s an aghaidh nam Breatunnach. Chaidh gach cosguis a bha timchioll na coinneamh sin a phàigheadh as an airgead a chuireadh cruinn; bha suimeannan mora air am pàigheadh air son fion, ceòl, agus giùlan luchd nan òraidean o chearna gu cearna de’n bhaile. Agus nuair a chuir an t-ionmhasair a stigh na cùnntasan, cha robh air fhàgail de’n aona ceud deug dolair ach ochd dolair dheug! Tha sinn an dòchas gu’m bi Crugar ’sa cho-luchd-dùthcha cho taingeil ’s is còir dhaibh a bhith air son an tabhartais sin. Cha’n eil teagamh againn nach robh “Oom Pol” a call cadal na h-oidhche le cùram a thaobh nam bantraichean ’s nan dileachdan a dh’ fhàg an cogadh air a làmhan, ach ’nuair a ruigeas na h-ochd dolair dhug ud á New York e, cha bhi an cor bochd a cur an còrr iomguin air.

Tha treibh de dhaoine beaga a chomhnuidh ann an Africa Mheadhonach, na daoine ’s lugha tha ri ’m faotainn air an t-saoghal. Air an t-samhradh so, chaidh buidheann Ghearmailteach d’ an dùthaich agus ghlac iad àireamh de na daoine so air son an toirt dh’ ionnsuidh na féille moire tha dol air adhart ann am Paris. Ach chaidh an t-Easbuig Tucker a dh’ obair gu duineil air son an saorsa thoirt dhaibh; fhuair e na Breatunnaich gu dhol ’san eadraiginn agus b’ fheudar do na Gearmailtich leigeil leis na daoine beaga dhol air ais do’n dachaidhean coillteach féin.

Air an t-seachdamh latha deug dhe ’n mhios so, chaidh coignear dhaoine a chur dh’ an tigh-obrach fad bliadhna, sianar do ’n phriosan fad shia miosan, agus ùmhladh a chur air gach fear dhiubh a bharrachd air sin o leth cheud gu ceud gu leth dolair, air son a bhi creic deoch làidir air Di-donaich. Rinneadh so, cha b’ann am baile Shidni, d’ an goirear ceanna-bhaile Cheap Breatunn, ach ann an Camden, ceanna-bhaile siorrachd ann an New Jersey.

Tha nise dha no tri bhliadhnaichean o’n chaidh Andre a dh’ fheuchainn ri ceann a tuath an t-saoghail a thoirt am mach, agus tha e gun tilleadh fhathast. Tha nise tri buidhnean de dhaoine air falbh as an Roinn-Eorpa ’ga shireadh. Cha’n eil mor dhùil aig daoine gu faighear aona chuid Andre no sgeul air, ach meudaichidh turas nan daoine tha dol ’ga iarraidh eòlas a chinne dhaonna air an earrain sin dhe’n t-saoghal.

Tha corruich mhor air na Gearmailtich air son mort an teachdairean ann an Sina, agus cha’n cil e nise sabhailte do ’n teachdaire Shineach no d’a luchd-leanmhuinn iad féin a nochdadh air sràidean Bherlin. Chaidh fear no dha dhiubh a chlachadh leis an t-sluagh cheana.

Tha mu mhile de luchd-imrich á Iceland air tighinn do Chanada o thoiseach na bliadhna. Tha iad so ’nan sluagh math a bhios ’nan neart agus ’nan creideas do’n dùthaich an ceann beagan bhliadhnaichean. Tha iad fada air thoiseach air na Galicians agus na Doukhobors a thainig re an da bhliadhna chaidh seachad.

The Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED,

A chuideachd a’s notha tha ’n Canada air son deanamh us creic
Airneis-Taighe ’s Brait-Urlair

Tha Stoc mor againn daonnan air laimh ’nar tigh-ceannachd, air
SRAID SHEARLOT, SIDNI.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceaunaich o’n chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

A thaobh Caiseart.

’S ann againn a tha ’n stoc Bhrog a’s motha ’sa bhaile, agus mar sin theid againn air neach sam bith a thig a thoileachadh, cia b’e de seorsa chasan a bhios air. Tha BROGAN SAOR’ OBRACH againn cho math ris na seorsachan a’s grine ’s a’s fhearr. Ma cheannaicheas tu Brogan o Redden, gheibh thu deagh riarachadh.

A . W. REDDEN & CO.
June 29, 1900 1yr

Iadsan a Phaigh.

Seumas Jack, Peterboro, Sasunn
Iain Jack, Caisteal-Ruadh, Alba
An t-Urr. Iain Noble, Lairg, Alba
An t-Urr. N. Caimbeùl, Craoich, Alba
Bean Iain Dughlaich, Mooreton , Dakota.
Iain Domhnullach, Cnoc nan torran, Alba.
Eachunn Mac Fhionghain, Priceville , Ont.
Alasdair Mac Eàlair, Penetang , Ont.
Alasdair Buchanan, Braidalbainn, E. P. I.
D. Mac- ’Ille-Ghlais, Baile nan Reul, N. S.
A. Domhnullach, Allt Mhic Ara, N. S.
Domhull Domhnullach, Montreal.
Michael Mac Fhionghain, Sidni.
Bean Dhomhnuill Dhomhnullaich, Sidni.
Somhairle Mac-a- Phearsain, Sidni.
Gilleasbuig Mac Fhionghain, Beechmont .
Eachunn Mac Neill, Baddeck..
Mor A. Mic Gillean, Loch Ainslie.
M. B. Domhnullach, na Narrows Mhora.
Ruairidh Domhnullach, Loch Ghabarns.
Bean Sheumais Johnstone, Cobh a Bheabheir.
An t-Urr. W. A, Mac-a- Phearsain, Johnstown .
Aonghus Mac Cuthais, Seana Bhridgeport.
An t. Urr. Callum Mac Leoid, Baile nan Gall.
Alasdair Dùghlach, S .W. Margaree
Niall Mac Gilleain, Fourchu .
Seumas Mac Aonghais, Kennington Cove.
Seumas Patterson, Sydney Forks.
Coinneach Mac Gill-fhinnein, Amhuinn Mheadhanach.
M. D. Caimbeul, Baoghardal.
Iain Mac Aonghais, Gleann nan Sgitheanach.
Tormad Mac Leoid, Reserve Mines.
Iain S. Gillios, Loch Ainslie.
Padruig S. Mac Neill, Irish Cove.
Caitriona Chaimbeul, Bras d’Or Beag.
Padmig Dughlach, Loch Uidhist.
E. D. Nic Amhlaidh, Amhuinn Dhenis
Ailean I. Gillios. S . W. Margaree.
M. S. Ghillios. S . W. Margaree.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

THA MI CREIC
Botainnean us Brogan, Brioscaidean, Millseanan.
A h-uile seorsaGroceries .Tombaca us Cigars.

An TI a’s fhearr ’sa mhargadh, SAOR.

TAGHAIL A STIGH.
SEUMAS A. MacGILLEAIN,
So . Charlotte St.SIDNI, C. B.

C . R. BOWN,
Urrasachadh Teine agus Leacan Glaine.
SIDNI, C. B.

---

[29]

[Vol . 9. No. 4. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha geamhradh tràth aca ann an Australia, agus tha stoirmeannan agus tuiltean mora ann o’n thòisich e, a’ cur call mor air an dùthaich. Tha an sneachda ann am moran àiteachan ochd troighean a dhoimhnead.

Chaidh an t-Urr. Murchadh A. Buchanan a phòsadh ris an eaglais chléirich ann an Louisburg feasgar Di-mairt air an t-seachdain s’a chaidh. ’Se Mr. Buchanan a’ cheud mhinisteir suidhichte anns an eaglais sinn, agus ’se ar guidhe dha gu’m bi soirbheachadh mor leis.

Chaidh mac an Dr. Borden, a bha ’na mhàidsear ’sa cheud reiseamaid a chuir Canada a dh’ Africa Deas, a mharbhadh leis na Boerich toiseach na seachdain s’a chaidh. Bha e ’na dhuin’ òg foghainteach, treun, agus gle mheasail aig a chompanaich. Cha robh mac aig ’athair ach e fhéin.

Phàigh cuideachd a’ ghuail, air an t-seachdain s’a chaidh, còrr us deich mile fichead dolair do’n luchd-obrach, tuarasdal seachdain. ’Se so suim cho mor ’sa phàigh aon chuideachd ann an Ceap Breatunn riamh air son obair seachdain, agus tha e nochdadh gu bheil na mèinnean guail air an deagh obrachadh air an t-samhradh so.

Bha ’n t-side gu math teth air an t-seachduin so, agus a leantuinn an uisge bh’ ann o chionn ghoirid, thig adhartas mor an an fheur ’s air gach seòrsa barra. ’S i barail nan tuathnach an nise gu’m bi am feur beagan anmoch ach gu’n bi e pailt cho trom ’sa b’ àbhaist dha bhi bliadhnaichean eile.

Tha teas anabarrach ann an Boston aig an àm so. Tha daoine air am bualadh leis a ghréin gach latha, agus tha àireamh mhor each a’ bàsachadh. Tha h-uile neach is urrainn sin a dheanamh a’ fàgail a’ bhaile ’sa dol thun nan cladaichean no mach do ’n dùthaich Agus tha moran a th’anns a bhaile sin mhuinntir na dùthcha so a tigh’nn dhachaidh gus am bi an aimsir theth seachad.

Ann an Regina, ’san Iar Thuath air an t-samhradh so, bha moran theintean a’ bristeadh a mach ann an saibhlean ’s an taighean fàs air feadh a bhaile, ’s cha robh fhios ciod a b’ aobhar dhaibh. An la roimhe dh’ aidich dithis ghillean beaga, bràithrean, gu’m b’iadsan a bha fadadh nan teintean air son spòrs dhaibh féin. Cha ’n eil na gillean ach sia us ochd bliadhna dh’ aois.

Toiseach an t-samhraidh so, fhuaireadh corp duine anns an uisge aig ceann laimhrig an acarsaid Louisburg. Dh’ aithnicheadh gu’m b’e bh’ ann corp fir Aonghas Mac Leoid, a bha air chall ceithir no coig a mhiosan roimhe sin, agus tha àmhrus làidir gu robh làmh aig cuid-eigin ’na chur a dhith. Chunnacas e mu dheireadh tri latha ’n deigh na Nollaig ’na shineadh faisg air an stor aig Snow; cha deachaidh cùram sam bith a ghabhail dheth, agus cha ’n fhacas tuilleadh e gus an d’ fhuaireadh a chorp anns an acarsaid.

Chaidh duine bha ’g obair air an rathad-iaruinn ùr a thatar a’ togail an siorrachd Inbhirnis, a mharbhadh faisg air Mabou, le spraidheadh dynamite, Di-màirt air an t-seachdain s’a chaidh. Bha triùir eile air an goirteachadh aig an aon àm.

Chaidh each le Iain Bertram & Co., a bhàthadh aig laimhrig Ingraham feasgar Di-luain. Chaidh e thar na laimhrig an comhair a chùil, le carbad a bha e tarruinn, agus chum cudthrom a charbaid fo ’n uisg’ e gus an robh e bàite. B’ fhiach an t-each ceud gu leth dolair.

Bidh iadsan a tha trom air an ti duilich a chluinntinn mu’n ar-a- mach a tha ann an China. ’S ann ’s an dùthaich sin a tha chuid mhor dhe ’n ti a fàs; cuiridh an troimhe-chéile grabadh mor air a togail; ’s dual dhi mar sin fàs gann, agus cho luath ’sa dh’ fhàsas i gann, fàsaidh i daor.

Thachair sgiorradh muladach faisg air Victoria Park maduinn Di-dònaich s’a chaidh. Bha gille beag d’ am b’ ainm Eoseph Domhnullach, aois thri bliadhna, a cleasachd air an t-sràid, agus chaidh e tuilleadh us faisg air each a bha ciromadh ri taobh an rathaid. Bhreab an t-each e, agus chaochail e am feasgar sin fhéin.

Chaochail an t-Urr. Francis I. Domhnullach, sagart St. George’s, an Eilean a Phrionnsa, air an naodhamh latha dhe’n mhios so. Bha e ceithir fichead bliadhna ’sa coig a dh’ aois, agus bha e ’na shagart fad tri fichead bliadhna. B’e an sagart bu shine bha ’n Canada, araon am bliadhnaichean agus ann an dreuchd na sagartachd. Rugadh e air an Eilean; fhuair e fhoghlum ann an Cuebec, agus chuir e seachad a bheatha a saoithreachadh anns an aon pharaiste.

BAS.

Am Broad Cove, Siorramachd Inbhirnis, air an 8mh la de Iulaigh 1900, Gilleaspuig Mac Illeollain— “Gilleaspuig Mac-an-Taillear.” Rugadh e am Morair, Siorramachd Inbhirnis, Albain,. air an 8mh la de ’n Mhaigh 1805. Thainig e do’n dùthaich so ’sa’ bhliadhna 1815, agus dh’ fhuirich e coig bliadhna air an Abhainn-a- Deas, Antigonish. Thainig e fhéin ’s an corr de ’n teaghlach do Bhroad Cove ’sa bhliadhna 1820, far an do shoirbhich leotha gu math. Phòs e Mairi Nic Pharlain ’sa’ bhliadhna 1828. Thog iad teaghlach mor, agus tha ’n cuid oghaichean is iar-oghaichean gle lionmhor. Tha a bhean tapaidh fhathasd. Bha e ’na dhuine measail ’s na dheagh Chriosduidh. An deireadh a làithean, theann e ri bàrdachd, agus am measg chàich rinn e oran boidheach do MHAC-TALLA.

Lan tomhas, fior ghlan, agus an séorsa ’s fhearr a chaidh e chreic riamh air a phris. Sin an cliù a choisinn Union Blend Tea, a tha air a creic ann am pasgan luaidhe air 25, 30, 35, agus 40 rent am punud. Iuchair anns gach pasg puinnd. $400 don luchd-ceannach truth an Desember.

L . L. GULLIVAN,
Ceannaiche Fearainn.

Fearann us Taighean ri ’n creic anns gach cearna de Shidni.
Airgead gu thoirt seacnad air riabb.
Victoria Block, So. Charlotte St.
SIDNI, - - C. B.

Fhuair sinn an diugh
500 Paidhir de bhrogan fhirionnach
Dong. Bals.

Luach airgeid cho math ’sa ghabhas faotainn. Gus an teirig iad reicidh sinn iad air $1 .25 am paidhir. Tha againn cuideachd BUFF BALS. air $1 .40, seorsa nach gabh beiteadh. Leathair math a bhonn ’sa dh’ uachdar.

Tha prisean ar ’n aodaichean a cur ioghnaidh air marsantan eile, ’s a cordhadh gu math riuthasan a tha ceannach uainn.

Aodaichean Dhaoine, Ghillean, agus Cloinne
dhe’n t-seorsa ’s fhearr, ’s dhe’n deanamh a’s uire ’s a’s fasanta.

H . H. Sutherland & Co.
Stor Airgeid na h-aon Phrise.

Ma tha thu air son
Carbad Fasanta
bhi agad air aa t-samhradh so, faic na seorsachan a tha aig
F . FALCONER & SON.

Buggies , Phætons, ExpressesagusRoad Carts.
Tha’n Acuinn againn cuideachd.
Prisean ceart. Cuir deuchainn oirnn.

F . FALCONER & SON,
Luchd-reic Charbad, Acuinn agus Thruncaichean. - - SIDNI, C. B.

Gheibh na Tuathanaich
ANNS AN
SYDNEY FURNITURE AND MEARCHANDISE STORE.

CLOTH air son
DEISEACHAN Dhaoine agus Ghillean cho iseal ri 25c. an t-slat,
An coinneamh cloimhe.

Bathar Tioram,
Soithichean Creadh’ agus Gloine,
Groceries ,Brogan us Botainnean, agus stoc mor de AIRNEIS-TAIGHE.

CHEAPSIDE WAREHOUSE,
C. S. JOST, Manager.

GABHAR LUACHAN AN COINNEAMH BATHAIR.
June 20, 1900.

SMOC AGUS CAGAINN
PATRIOT TWIST
an seann charaid—na’s fhearr na bha e riamh.

“EMPIRE, ”—Tombaca Ban Smocaidh.

Ceann is fhiach 10c. air 5c. An cunnradh a’s fhearr a bha riamh an Canada. SMOC MHATH. FEUCH E.

BROG-SHNEACADA DHEARG AIR A H-UILE CEANN.

Dec 8, ’99, —1yr.

---

[30]

[Vol . 9. No. 4. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 27.)

Aig dà-uair dheug sguir an obair fad uair an uaireadair, agus thàinig an luchd-trusaidh thun am bìdh. Cha robh iad a faotainn ach dà thràth ’s an latha; aon aig meadhon-là, agus tràth feasgair an déigh sgur aig sèa uairean. Air na buird bha truinnsear air son gach pearsa, agus làimh ris, sgonn mhath de bhrochan min-Innseanach, cho tiugh air a bhruich ’s gun robh e air a ghearradh le sgithin. ’S iad na Roumànaich, na h-Eadailtaich, agus na h-Albannaich trì slòigh na Roinn-Eorpa a tha ann an cuid mhòr a tighinn beò air am brochan. ’S e “mama-liga” ’their iad so ris. Bha ’n deadh staoig mhath aig gach aoin, an àit’ arain, na buntàta. Bha brot feòla ann agus gu leòir de chàl ’s do fheòil, agus sin air an dà thràth. Cha ’n ’eil teagamh nach robh e glé bhlasda leò, sgìth le ’n obair. Bha iad uile gu leir nan’ suidhe air an lar, ged a bha cuid cho pongail gu ’n do chuir iad còta na ball aodaich eile fodhpa.

Chaidh latha na dhà seachad mu’n d’ fhuair mi ’mhisneach dol sios ’nam measg. Cha robh mi diomhanach air a shon sin. Bha duine geur-chuiseach, fiosrach d’ am b’ ainm Ioseph, thairis air gnothuichean an tighe againn.

“Ioseph,” arsa mise ris latha, ’n uair a bha sinn a mach ’s an lios, “Co dhiubh ’thatar a cur fras, na ’stobadh fàillean anns an talamh ann an suidheachadh gàradh fìona mar so?”

Rinn Ioseph snodha gàire. “Cha’n ’eil fìonain anns an ghàradh nach fheum a bhi air a suidheachadh ann an freumh freagarrach, air neò cha bhi math ann!”

“C’ ar son sin?” dh’ fharraid mi.

“A chionn, as eugmeais sin ge b’e air bith cho fallain ’s a dh’fhaodadh e bhith, ’s e torradh fiadhaich a ghiùlaineadh e.”

“Seadh, Seadh!” thuirt mi ’am inntinn fhein, “ ’S furasd a thuigsinn a nis c’ ar son a dh’fheumas làmh an Athar na geugan a shuidheachadh anns an Fhionain fhior, Freumh agus Gineail Dhaibhidh!”

Latha na dithis os deigh so ghuidh mi air Ioseph mo thoirt a dh’ fhaicinn obair bruthaidh nam fiondhearc. Bha so a gabhail àite anns an roinn gu h-ìosal do ’n tigh; sin r ’a ràdh, an t-urlar fodhainn, a bha ’na dhà sheòmar eile air son seileir, agus anns an robh na togsaidean air an cliathaich, gach aon air furm iosal, g’a chumail bhar an urlair.

Chaidh sinn a stigh an toiseach gu àite saltart an fhiona.

Bha aig taobh thall an t-seilleir, armar fhada, air furm mar a bhios againne aig lomadh nan caorach. Bha ’n ceann shuas dheth beagan na b’ àirde na ’n ceann a bhos, agus bha ’n ceann a bha ruinn mar shiolachan. Fo ’n t-sìolachan so bha tuba mhor air son sùgh nan dearc a cheapadh. Bha tuba mhòr eile làimh ris, le faradh beag ann. Anns an amar bha da ghille òg ann an deise chotain, dearg a suas gu ’n troidhean ann an fuil nan dearc. Bha dithis eile a frithealadh, ann an tarruing an t-suigh as an tuba, agus ’g a chur ’s na togsaidean.

Aig an tuba eile bha dithis a frithealadh dhoibhsan a bha ’tarruing nan dearc. Thainig paidhir dhiubh ’stigh le stòp fhada làn dhearcan. Leig iad sios i bhar an guailibh oir bha i air a giùlan eatorra air rong a bh’ air a cur roimh chlusan an stòp, agus chuir iad na dearcan troimh chéile le maide, ga ’m briseadh gu math mu ’n do thaom iad a mach iad ’s an tuba. Lion an dithis a bha frithealadh, poca làidir cainb leis na dearcan a bha mar so air am bruthadh, chuir iad am poca air rongais an fhàraidh, ghabh iad aige, agus thog iad a null e thun an amair gu bhi air a saltairt, leis na pocaichean a bha ann cheana.

An uair a bha na pocaichean air an saltairt gu math, chaidh an toirt as, agus chaidh a chnàmhag a thilgeadh an ann soitheach air leth, gu spiorad-fiona dheanamh as.

Bha ’m fion a ruith na alld ruamailte as an t-siolachan, agus bha e a cumail na dithis a bha frithealadh gu math trang.

“Am bu mhath leibh am fìon ur a bhlasad?” dh’ fheoraich Ioseph.

“Bu ghle mhath leam e,” fhreagair mise.

Aig facal uaith, thog fear de na gillean làn gogain agus chuir e ri m’ bhilean e an am prioba. ’S ann a ghabh mi athadh mo bueul a chur ri a leithid de lan-soithich.

“Olaibh e! òlaibh e!” ars Ioseph,agus dh’ òl mi deoch nach dìchuimhnich mi ri m’ bheò. B’ e sin an deoch gu dearbh!

Chaidh sinn a sin a stigh far an robh na togsaidean.

“A nis,” arsa mise, “c’ uin a thoisicheas am fìon so ri oibreachadh?”

“Cuiribh ’ur cluas ris a cheud togsaid a chaidh a lionadh a chionn ach beag seachduin, agus cluinnidh sibh a ghoil air toiseachadh.”

Agus cinnteach gu leòir, bha e direach mar a thubhairt e.

“C’ uin,” thubhairt mi ’rithis, “a dh’ fhaodadh so a bhi air a reic?”

“An ceann shèa miosan; ach bhitheadh e cho ruamailte ri uisge nan soitheachan; cha ’n òladh coigreach e le mòran tlachd, bithidh e cho geur. Tha ’m fìon coitchionn, aig sèa miosan a dh’ aois air a reic air son dà sgillinn ’s bonn na séa am botal. Ach ’s ann air son uis an tighe ’tha ’m fìon so, mar sin cha ’n ’eil cùram air a ghabhail gu aon seorsa ’chumail air leth o sheòrs’ eile. A thuilleadh air sin, cha ’n ’eil na dearcan so de sheòrsa làidir gu leoir air son gleidheadh; mar sin cha ’n ’eil uidhir chùram m’ an deanamh.”

“C’ uin a dh’ fhasas an fion glan,

Bi gabhail a MHAC-TALLA. Bi ga phaigheadh. Bi ’ga leughadh.

Manufacturers Life Insurance Company.

ARD-OIFIS. —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham, Ceann-suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, o’n ard fhear-gnothuich,

A . G. BAILLIE, Port Hastings, C. B.

L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Dec. 21, 1899.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty , Varnish,Gloine, Paipear-balla

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—1yr.

WONDERFUL RESULTS
OF THE
New York Life Insurance Co. ’s Policies.

MR. E. AZULAY,
Agent the New York Life Insurance Co.,
Sydney Hotel, Sydney, C. B.

DEAR SIR:
The memoranda attached show that 20 Year Policies maturing in 1899, on the ordinary and 20 payment life plans have furnished 20 years insurance at $9 .00 to $12 .00 per $1000 , and an investment of the balance of premiums at from 6 per cent. to 7 per cent. compound interest; while the Endowments are paying 4 per cent. compound interest on the total premiums paid with the life insurance—20 years—free.

Can any other company show such results—at same premium rate—for past 20 years? Or can you beat it for Savings, Investment, or Insurance anywhere?

Yours truly,
THOS. A. BUCKNER
Superintendent of Agencies

Merchants’ Bank of Halifax.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—Halifax .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Meur-Oifis ann an SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaih.
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3% ’sa bhliadha.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

J. J. ROY, M. D.
OIFIS: Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore
A CHOMHNUIDH: An tighC . W. Hill.
SIDNI, C. B.

---

[31]

[Vol . 9. No. 4. p. 7]

soiliear mar tha ’m fion ceannaich; Am bheil sibh a cur branndaidh ann?”

“Cha ’n ’eil sion. Ach tha ’m fion a tha ri ghleidheadh air a thaomadh bhar a dheasgainnean aig ceann gach bliadhna; air an doigh so, mar is sine e ’s ann is gloine bhios e. Tha fion a tha còig na sèa bliadhna dh’ aois mar nach olc, ach theid e ealamh gu ceann duine. Tha fion na deich bliadhna ciatach, a chionn tha ’bheirm ach beag air a neart a chaitheadh. Mar is sine fion ’s ann is feàrr e, oir cha teid am fion a th’ air sgur a dh’ oibreachadh gu ceann duine na ’s modha na fion ùr.”

“Seadh,” arsa mise là eile ri Ioseph, “ma tha sibh cho math dheth thaobh an fhiona, cha ’n fhaod e bhi gu ’m bheil drongair ’n ’ur measg?”

“Nach ’eil? fhreagair e, “tha ’m facal cumant’ againn— “Cho misgeach ri Pòlach.” Chaidh e air adhart— “Nach d’ thug sibh riamh an aire do ’n stroilich ’s a ghleadhar a bhiodh a dol air adhart air uairean ’an aite-codail nan seirbheiseach, aig an taigh?”

“Thug,” fhreagair mi, “ach ciod am fios a bh’ agamsa ciod a bh’ ann.”

“Matà, ’s e Petri a bh’ ann a gabhail air a bhean.”

“S nach d’ thug sibh riamh an aire cho bitheanta ’sa tha duilleag chail agus bréid mu cheann goirt Nicolai? ’S nach d’ thug sibh an aire cho ainmig ’s a tha ’n cocaire ’na thùr ’s na thoinisg fhéin? Cha ’n ’eil ann ach duin’ òg, ach shaoileadh duine gu’n robh e suas eadar dà-fhichead ’s leth-cheud a chionn tha e gun tàmh a rugaireachd am measg dibhe.”

“Ciod an uidhir a dh’ òladh duine do ’n fhìon choitchionn mu ’n aithnicheadh sibh air e?” dh’ fheoraich mise.

“Mu choig na sea de bhotail,” fhreagair Ioseph. “Mise ’n diugh! Chuireadh “tea” laidir air an daoraich duine mu’n deanadh am fion sin e! Feumaidh gur rugaire da rìreadh an còcaire ma ’s ann mar sin a tha?”

“Cha ’n e idir am fìon a tha ’gam fàgail uile ’s an t-suidheachadh a dh’ ainmich mi ach deoch làidir.”

“Ciod ris an abair sibh deoch-làidir?”

“Tha ioma seòrs’ ann dith; Tha Spiorad-fiona air a dheanamh a cnàmhag nan dearca-fìona; ach an deoch-làidir is cumanta ’s i béisdealachd a tha na Ruisianaich a deanamh as an reis (rice). Ach ciod e as nach deanar branndaidh? Tha branndaidh nan guigis cumanta, ach ’s i branndaidh nam plumbais is neo chronaile ’s aithne dhomh. Ach tha aon rud a dh’ innseas mise dhuibh, agus ’s e sin nach ceannaicheadh sibh am feasd am fìon a tha air a reic ’an Sasunn nam biodh fhios agaibh ciod an stuth a tha ’dol ann. Bha mise aig aon àm ag obair ann an ‘obair-fhion’ agus an déigh dhomh fhaicinn nn bha na marsandan fion’ a cur ann ’s mi nach òladh deur tuìlleadh dheth.”

“Tha sibh eòlach air a bheoir cuideachd, oir ’s ann a dùthaich na beoir a thainig sibh; innseabh dhomh a nis ’ur barail air a bheoir?” dh’fharraid mi.

“Tha i gle theòma air duine ’thionndadh gu bhi na bhuideal beoir e féin,” fhreagair Ioseph.

“Tha mi ’dol a dh’ fheòraich aon cheisd eile dhìbh,” thuirt mi ris. “Ciod a bhuaidh eadar-dhealaichte a th ’aig na mùgha sheòrsaichean deoch thairis air duine?”

Cha robh an fhreagairt fada ’tighinn, ged nach robh Ioseph de chomunn na stuamachd— “Theirinn so umpa; tha bheoir a deanamh amadan deth, agus tha ’bhranndaidh ’g a dheanamh ’na fhear-cuthaich.”

Ré na h-ùine so bha mi ’cur eòlais air teaghlach a ghàradair. Bha bean laghach aige air an robh trioblaid mhòr a chionn nach b’urrainn duinn bruidhinn ri chéile uidhir ’s a bu mhath leinn. Ged a thuiginn a chuid mhòr de na theireadh i, cha robh mi ach gagach ann am freagairt.

Bha aice leanabh bòidheach, balachan mu choig bliadhna dh’ aois anns an do ghabh mi tlachd. Bha e toigheach air dol leam a h-uile taobh. B’ainm dha Ionica, ’se sin, “Iain beag.” Cha robh de aodach air ach léin fhada, agus boineid chruinn de chraicionn uain. ’S ioma facal a dh’ ionnsuich e dhomh nach dìchuimhnich mi ’n ealachd.

Air feasgar àraidh, an déigh do na h-uile duine bhi thairis le ’n obair, agus a’ gabhail toileacha anns an t sàmchair, thainig buidheann Cheàrd le ’n innealan-ciùil. Thrus a mhuinntir oga mu ’n cuairt doibh, agus thoisich a chluich. Shéid iad a suas a Phiob-shionnaich, agus innealan eile, rinn mu fhichead do na buanaichean cuairt, a beirsinn air lamhan a chéile mar a bhios clann na sgoil againne deanamh, agus chaidh iad mu’n cuairt ’s mu ’n cuairt, a cur sgaoim air a mhuic, ’s air na tunnagan a bha tighinn dachaidh o ’n sràid fheasgair.

Ann uair a bha ’cheud bhuidheann sgìth dh’ éirich càch. Bha ’n garadair, ’s a bhràthair, ’gan cumail air adhart, chaidh Ioanica agus a sheanair a stigh am measg na cuideachd, agus mu dheireadh, thug bean a ghàradair an leanabh òg as a lamhan do aon de na h-ingheanan, agus, gu modhail, ghabh i stigh eadar a céile agus a bhràthair ’s chaidh i mu ’n cuairt le càch, a cumail tim ris a cheòl.

Chaidh iad an sin roimh chleas eile ris am faodar “Cailleach a Chrubain” a ràdh.

Chaidh a chluich so air adhart gus an d’ eirich a ghealach aluinn os an cionn; agus a dh’ fhas a chlann sgìth.

Bha abhainn a dealradh mar nathair airgid am measg nam preasan shios air a chomhnard, agus gach creutair a gabhail gu fois an uair a dh’ fhalbh an luchd-ciùil.

Gabhaidh sinne, cuideachd, ar cead do’n fhionlios aig an àm so, a tasgadh gach toileachadh agus buanachd a fhuair sinn, a suas ann ar cridhe.

K. W. G.

(A’ Chrioch.)

DAIBHIDH GREOSGACH, CROM, CIAR.

LE MR. AONGHUS MAC-GILLEMHOIRE.

Ged a tha mo chorc an cunnart
Bhith air a fhroiseadh gu buileach,
Tha Daibhidh ag radh e dh’ fhulung,
Nach dig e dhe ’n bheairt an duigh dhomh.
Daibhidh Greosgach, crom, ciar,
’S gile ’n ròcais na bhian;
Bha mi eolach ort riamh,
Fear bu ghreallaiche fiamh.
’Dhaibhidh an deid thu bhuain?
’S gheibh thu paigheadh Di-luain.

Nuair thogadh tu rithe ’h-aodach,
’S a lionadh tu balg na gaoithe,
Cha bhiodh crann gun ròpan caol ris
’Toirt àbhsaidh o thaobh gu taobh dh’ i,
Gur h-e ’m buamasdair blàr,
’Bheireadh ruaig air an spàl,
’M fear bu luainiche làmh
Timchioll chuach ’sam biodh snàth.
’Dhaibhidh an deid thu bhuain?
’S gheibh thu paigeadh Di-lualn.

Cha do chuimhnich mi do bhoineid,
Air ’n do chàirich thu ’m breid soilleir,
Air a chùl a tha neo-loinneil
’Dh’ fhàg na gadmuinn gartach, goirid.
O, brògan ard air mo ghaol!
Da chois stabhach ’s iad caol.
B’ e sud meirleach nam faobh.
Ceann nan cnàmh a dh’ fhàs faoin.
’Dhaibhidh, an deid thu bhuain?
’S gheibh thu pàigheadh Di-luain.

Cha ’n iarradh tu solus gu d’ shuipeir
Ach sàthadh crom mar a mhuc innt’;
Bu leathann do lorg ’sa bhutar,
Bhiodh forc nan coig meur ga ’phutadh.
’S tu nach iarradh an sgian
Gu dhol siobhalt’ ’san im;
Gu ’m b’ e ’n ordag do mhiann
’Cur greim glocach gu d’ bhial
Dhaibhidh, an déid thu bhuain?
’S gheibh thu pàigheadh Di-luain.

’N fheusag a b’ fhaide gun bhearradh,
Cha ’n fhagadh an siabunn glan i.
Cha ’n fheil duine beo air thalamh
A dh’ fhaodadh seasamh ri t’ anail.
O! an tochd ’tha de ’n bheisd,
Fuil is feoil agus créis,
Tuiteam sios air a chléith;
’S tu bu chailtich’ air spréidh.
’Dhaibhidh, an déid thu bhuam?
’S gheibh thu paigheadh Di-luain.

Griosgach, grinning ;greallachd, dirty ;gadmuinn, mialan; clèith, the dative case ofcliath, the treadles of a loom.

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

The Scotish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury,
Cape Breton.

H. A. JONES, M. D., C. M. ,
LIGHICHE,
OIFIS: —Aig an am so an tigh Iain Mhic Fhionghain, air Sraid Bhentick.
SIDNI, - - - C. B.

J . E. BURCHELL,
Urrasachadh Beatha agus Teine anns na Cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - C. B.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.

C . V. Wetmore,
Urrasachadh Teine, Beatha, Sgiorraidh, agus Glaine Leac.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - C. B.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, etc., etc.
SIDNI, - - - C. B.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 18, 1900, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt .

---

[32]

[Vol . 9. No. 4. p. 8]

Clann Alasdair.

Bha da mhac aig Domhnall, gineadair Chlann Domhnaill, Aonghus Mor agus Alasdair; agus bha da mhac aig Aonghus Mor, Alasdair Og agus Aonghus Og. Tha cuid ag radh gu ’n dainig clann Alasdair bho Alasdair mac Dhomhnaill. Tha cuid eile ag radh gu’n dainig iad bho Alasdair Og mac Aonghuis Mhoir.

Anns a bhliadhna 1366 bha cogadh ann an Eirinn eadar Domhnall O’ Neill agus Niall O’ Neill. Bha Tearlach Mor Mac Alasdair Oig air taobh Dhomhnaill. Chaidh Raonall Mac Alasdair, ceann-cinnidh Chlann Alasdair, a null a Albainn do dh-Eirinn a chogadh air taobh Neill. Anns a bhlar a chuireadh chaidh fear de mhic Raonaill a mharbhadh agus chaidh Alasdair mac Thearlaich Mhoir a ghlacadh na phriosanach. Bha cuid ag iarraidh Alasdair a mharbhadh, ach leig Raonall as e air sgàth a chairdeis a bha eadar e fein agus Alasdair. An nis cha ’n fheil iomradh againn air Raonall Mac Alasdair a bhuineadh do Thearlach Mor ach Raonall a bhrathair. Faodaidh cuid a radh nach biodh Tearlach Mor agus Raonall a bhrathair a cogadh an aghaidh a cheile. Cha ’n ann an aghaidh a cheile a bha iad a cogadh. ’S ann a bha iad a cogadh as leth dhaoine a thachair a bhith an aghaidh a cheile. Bha Tearlach Mor na cheannard sluaigh aig Domhnall O’ Neill, agus a fuireach ann an Eirinn; ach bha Raonall a fuireach ann an Albainn; cha do rinn e ach a dhol a null do dh-Eirinn a chur catha no dha. Tha e mar sin furasda gu leoir a chreidsinn gu’m faodadh Raonall Mac Alasdair oig a bhith air an darna taobh agus Tearlach Mor a bhrathnir air an taobh eile.

Tha Uisdean Domhnallach, seannachaidh Shléite, ag radh gur h-ann bho Alasdair Og a thainig Clann Alasdair, agus tha Mac-Mhuirich, seannachaidh Mhic- ’Ic-Ailein ag radh a cheart ni. A bharrachd air a sin tha Clann Alasdair iad fhein dhe’n bheachd gur h-ann de shliochd Alasdair Oig a tha iad. A rithisd bha aobhar aig sliochd Alasdair Oig nam beachd fhein air cul a chur ris na Domhnallaich, ach cha robh aobhar sam bith aig sliochd Alasdair, mac Dhomhnaill, air sin a dheanamh. ’Se Alasdair Og ’bu shine na Aonghus Og; ach chuir na Domhnallach cùl ri Alasdair Og agus ghabh iad a bhràthair, Aonghus Og, mar cheann-cinnidh. Thug am Brusach fearann Alasdair Oig do dh-Aonghus Og, agus tha e soilleir gu ’n robh Aonghus Og deonach gu leoir air an fhearann a ghabhail agus a chumail. Chunnaic oighre Alasdair nach b’ urrainn da a bhith na cheann-cinnidh air na Domhnallaich. Dh’ fhalbh e an sin agus rinn e cinneadh ur—Clann Alasdair. Cha robh aige ach beagan sluaigh, ach air a shon sin bha e na cheann-cinnidh.

Faodaidh cuid a bhith dhe ’n bharail ma thainig Clann Alasdair bho Alasdair Og gu’m b’ e triath Chlann-Alasdair da rireadh ceann-cinnidh Chlann-Domhnaill. Cha ’n fheil an sin ach barail amaideach. Bha Clann-Alasdair nam fine leotha fhein, agus cha b’ urrainn fear de dh-aon fhine a bhith na cheann-cinnidh air fine eile. A bharrachd air a sin, chuireadh cul ri Alasdair Og mar cheann-cinnidh agus chuireadh Aonghus Og a bhrathair a staigh na ’aite. Ged a bha am mac bu shine am bitheantas a tighinn a staigh an aite ’athar cha robh e a leanachd gu ’m feumadh sin a bhith mar sin. Nan tachradh do ’n mhac bu shine a bhith na leth bhurraidh, saoil am freagradh e mar cheann-cinnidh?

Ged a tha sinn gu làidir de ’n bheachd gur h-ann bho Alasdair Og mac Aonghuis Mhoir a thainig Clann Alasdair, cha ’n fheil sinn ag radh gu bheil am beachd sin ceart. Faodaidh e a bhith nach h-fheil.

Rinneadh Tearlach Mac-Alasdair na bhàillidh air cinntire an 1481. B’ e Aonghus Mac-Alasdair, Aonghus mac Iain Duibh, tighearna na Lùib agus ceann-cinnidh Chlann Alasdair an 1515. B’ e Alasdair Mac-Alasdair an ceann-cinnidh an 1529, agus gu 1540. Thuit Eoin Mac-Alasdair, Eoin mac Eoin Duibh, tighearna na Lùib ann am blar an Eirinn an 1572. Thainig Alasdair a mhac a staigh na dheidh air an Lùib. B’ e Goiridh mac Eachainn Mhic Alasdair tighearna na Lùib an 1598.

Fhuair Tearlach Mac Alasdair, a bha ’comhnuidh an Tairbeart, coir air beagan de dh-fhearann an 1580. Is ann bhuaithe a thainig Clann Alasdair an Tairbeirt.

Bha feadhainn de Chloinn Alasdair ann an Arainn, ris an abairteadh sliochd Iain Uidhir Mhic Alasdair. Fhuair Raonall Mac-Alasdair, fear de ’n dream so, seilbh a air roinn mhath de dh-fhearann an Arainn an 1445. ’Se Goiridh mac Alasdair Bhig a bha air ceann Sliochd Iain Uidhir an 1581. Bha coig mic aige; Donnachadh, Alasdair, Domhnall, Iain Odhar, agus Tearlach. Tha Iain Dubh mac Alasdair mhic Raonaill air ainmeachadh an 1591.

A. M. S.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00 a reir an aodaich.

CLOTH CHOWES,
CLOTH CHLONDAIC,
CLOTHAN CANADACH,
ALBANNACH, SASUNNACH.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

NIALL MacCOINNICH,
Sidni Mines, C. B.

Uaireadairean
air prisean a tha ruith o $1 .75 gu $200 .00
AIG
Bezanson

ANNS AN
Stor Ur Sheudan
AIG
K . Bezanson
An Togalach Hanington,
SIDNI, - - C. B.
Ghibear an stoc a’s motha ’s a’s fhearr de dh’
Uaireadairean, Seudan, Bathar Airgeid, agus Innealan Ciuil
a th’ann an Ceap Breatunn.
Bidh e thoilicht thu thaghal air a dh’ fhaicinn a chuid bathair.

ADAN FODAIR
ADAN ANAIRT
ADAN FELT

Gach seors, Adan Dhaoine, Ghillean, agus chloinne

Cha’n eil sinn a’ creic ni ach Adan agus Curraichdean, agus mar sin theid againn air an creic na’s saoire na neach sam bith eile.

So . Charlotte St., SYDNEY, C. B.
H. H. MAGEE.

A. R. CARR,
Uaireadairiche is Seudair.
Stoc math de dh’ uaireadairean, Clocaichean, Fainneachan, agus Bathar Airgeid
ROSS BLOCK, CHARLOTTE ST.
Bheir e aire shonruichte do Charadh Uaireadairean.
Sidni, C . B., June 20, ’00—1yr

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

CLO-BHUALADH de sheorsa sam bith air a dheanamh gu snasail an oifis a phaipeir so. Sgriobh air son phrisean.