---

[369]

[Vol . 9. No. 48. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

VOL. IX. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, MAIGH 31, 1901. No. 48.

Am Feasgar.

THA ’ghrian a’ sgaoileadh fiamh a glòir,
Mar bhrat de ’n òr air bhàrr nam beann;
’S an dubhar sèamh a’ snàmh mar cheò,
A’ còmhdach còmhnaird réidh nan gleann.

Tha fuaim nan allt mar chòisir chiùil,
Le ’n crònan ciùin a’ ruith gu tràigh;
A’ sgaoileadh deatach shèamh mar dhriùchd
Tha ’g ùrachadh na miltean blàth.

Tha eòin nan speur le ’n ceileir binn,
A’ tional cruinn fo sgàil nan craobh;
Mar iobairt neo-chiontach na sìth,
Tha laoidh am beòil gun ghò gun ghaoid.

Tha neòil an anamoich oirnn mu’n cuairt,
A’ falach uainn an t-soluis àidh;
Sguiridh a nis ar saothair chruaidh,
Le sùil ri suaimhneas agus tàmh.

Mar sin tha beath’ an duine triall,
Bho’n ’dh’ éireas grian air ’òige bhos:
Gus an tig ’fheasgar aosmhor, liath,
Bho shaothair dhian cha’n fhaigh e clos.

An neach is fhaid’ tha beò de ’n t-sluagh,
Cha’n ’eil ’n a chuairt ach bruadar geàrr,
Seargaidh a bhlàth ’s a’ gheamhradh fhuar,
’S cha till a shnuadh air ais gu bràth.

O, Thus’ a dhealbh an cruinne-cé,
’S ann dhuit is léir ar cridhe steach,
’S ann dhuit is aithne crìoch ar réis,
Thoir dhuinn gu ’n géill sinn dha do reachd.

Thoir Thusa dhuinn an dòchas beo,
Thoir uainn na sgleòthan faoin nach seas;
’S ’n uair théid ar gairm leat thun a’ mhòid,
Gu’m bi ar lòchrain againn deas.

NIALL MAC LEOID.

“Chi Mi Sin is Fuaighidh Mi So.”

LEIS AN OLLAMH DOMHULL MAC-FHIONGHAIN, AN DUNEIDEANN.

II.

THA na Sgeulachdan Gaidhealach de dh’ iomadh càil. Tha moran diubh mu ’n t-seann Shaoghal air an d’amhairc an sluagh riamh air an ais le sùil cho blàth:

Mar ghath soluis do m’ anam féin
Tha sgeul na h-aimsir a dh’ fhalbh.

Tha cuid de ’n ghnè d’ am bheil Uirsgeil Aesoip ’s a’ Ghréig, no cosamhlachdan an t-sluaigh anns gach àite. ’S ann diubh so Sgeul an Tàilleir. Rinneadh an Sgeul air son teagaisg, air son fìrinn shonruichte a mholadh do ’n t-sluagh. ’S e tha againn an so Searmoin. Agus nach fhaodar a radh, le cead na cléir, am measg gach searmoin fhallan, fhoghainteach, chuimir, ’s gach Searmoin fhada, throm, chadalach a chualas á cùbaidean na Manachainn o dh’ innseadh Sgeul an Tàilleir an toiseach, nach ’eil ach fior bheagan, ma tha aon idir, air an do ghleidheadh cuimhne cho maith. Co-dhiù ’s ann a chionn gu bheil an t-searmoin so cho goirid no gu bheil i cho blasda, cha ruigear a leas fheoraich. Cha saoil mi air aon dòigh gur ann a chionn gu bheil i cho faoin a ghleidheadh air chuimhne i.

A dh’ aon chor tha an searmonaiche so làn-eòlach air inntinn, air doighean ’s air beachdan ar luchd-dùthcha. ’S a’ cheum so saoilidh mi gu faodadh cuid d’ ar ministeirean ’s d’ ar luchd-teagaisg leasan ionnsachadh o Sgeul an Tàilleir. O chionn beagan bhliadhnachan bha fìor-charaid dhomh, ministeir cho comasach ’s a tha ’n ar measg, a’ searmonachadh dlùth orm, ’s fhuair mi cothrom air dol g’a éisdeachd. Bha an t-seirbhis taitneach, drùighteach. B’e an stéidh-theagaisg ‘Uchd-mhacachd,’ teagasg a gheibh soilleireachadh air dhoigh ro shònruichte ann an Eachdraidh ’s ann an Cleachdadh nan Gaidheal. Bha e ’na chleachdadh o shean a bhi a’ cur oighre a’ Chinn-chinnidh gu bhi air altrum ’s air àrach ann an teaghlach de’n Chinneadh. B’ e fear-an-tighe oide an oighre. B’ i bean-an tighe a mhuime. B’ e an t-oighre an dalta, ’s b’ e clann na càraid comh-dhaltan an oighre. Dh’ fhàs bann a’ cho-dhaltais, am measg nan Gaidheal, gu bhi na bu tinne na bann na fala. Bha a’ chlann a dheoghail an aon chìoch ’s a thogadh air aon ghlùn na bu dlùithe an daimh na a’ chlann a rugadh leis an aon mhàthair. B’ e bràithrean a’ chinn-chinnidh eideadh, a thrusgan; ach b’e a chomhdhaltan a léine, a léine-chrios:

“A bhiodh cho dileas dha ri fheoil ’nuair thogte a shròl ri crann.”

“Is caomh le fear a charaid, ach ’s e smior a chridhe a cho-dhalta,” ars’ an Sean-fhacal. Mhinich mo charaid a cheann-teagaisg gu comasach. Thug e iomadh sgeul freagarrach a iomadh cearn de’n t-saoghal a chur soluis air a theagasg; ach ged bha e searmonachadh ’s a’ Ghàidhlig, do Ghaidheil as gach cearn de dh’ Albainn, cha d’ thainig aon sgeul as a’ Ghaidhealtachd no á eachdraidh is cleachdadh nan Gaidheal. Bha e ruith air m’ inntinn, an aite cuairt a chur air a’ chruitheachd an tòir air Samhlaidhean, na ’n d’ thug am fear-teagaisg sinn gu blàr Inbhir-cheitein far an do rinn a luchd-cinnidh riomball stàilinn mu Eachann Ruadh Dhubhairt nach do leig iad a bhriseadh fhad ’s a bha aon diubh beo, no gu faiche Pheairt far an deachaidh an seann oide Torcull ’s na h-ochd co-dhaltan gu bàs le gean a’ dìon an sgagaire bhochd a bu cheann-cinnidh dhaibh, na ’n do mhinich e dhuinn gu ’m b’ iad na co-dhaltan, na mic-uchd a bhiodh dìleas gus a’ bhàs, gu ’m b’ iadsan, anns an t-seadh spioradail, aig an robh càirdeas a bu dlùithe na bràthair ris a’ mhac-oighre nan uile nithe— ,bha e ruith air m’ inntinn na ’n robh an teagasg air a shoilleireachadh bho eachdraidh ’s bho chleachdadh an luchd-dùthcha, gu ’m biodh beachd a’ choimhthionail Ghaidhealaich mu uchd-mhacachd na bu chothromaiche, ’s gu ’n gleidheadh iad cuimhne na b’ fhearr air an t-searmoin. Bha searmoin mo charaid, comasach ge robh i, ’na dearbhadh follaiseach air cho neo-fhreagarrach ’s a tha doigh-fhoghlum nam Ministeirean Gaidhealach air son an dreuchd.

Cha ’n fhaighear fàilinn de ’n ghnè so ann an searmoin an Tailleir. Tha ise, ’na brìgh ’s ’na dreach, cho Gaidhealach ri fòid mònadh, ri gais fraoich, no ri bad feamanta. ’S e bha aig an t-searmonaiche so ’s an amharc a bhi moladh dhuinn nàistinn ’n ar gnothaichean, dìlseachd ’n ar dleasdanais, a dh’ aindeoin aon bhuaireadh no cunnart a thigeadh ’n ar caraibh. Cha bhiodh e furasda teagasg a bu chudthromaiche ’s a b’ fheumala chur f’ ar comhair. Agus tha Ughdar an Sgeoil ’g a sparradh oirnn ’na dhòigh Ghaidhealaich fhéin. ’S e tàillear a thagh e mar shamhladh air an fhìor-ghaisgeach, agus cha’n ’eil teagamh nach robh a riasan fhéin aige air a shon so. Bha ’n Gaidheal cho maith ri daoine eile deas gu bhi a’ beagadh an tàilleir. Tha e fìor nach tigear as aonais. Bidh feum air “gnìomh na snàthaide,” mar a thuirt Donnachadh Bàn,

“Fhad ’s a bhios na màthraichean
A’ breith nam paisdean ruisgt,”

Ach ’s e ’s dòcha gu ’n robh aig an t-Searmonaiche so, ’nuair a rinn e gaisgeach de ’n tàillear, eisimpleir a Mhaighstir ’na shùil, am Maighstir a fhuair am fìor-choimhearsnach am measg nan Samaritanach d’an d’ thug na h-Iudhaich fuath cho mòr, ’s a thog an Cis-mhaor as an t-slochd chlàbair anns an do thilg gamhlas an t-sluaigh e. A rìs, ’s ann air son gill a dhearbh an tàillear a threubhas, agus tha so réidh ri inntinn a’ Ghaidheil anns gach linn. Cuir a mhisneach an teagamh agus tha e daonnan deas gu dol g’a dhùlan. Cuir geall nach dean e an tùrn so no an tùrn ud eile, agus ni e e, air neo bidh fhios c’ arson. Their a Shean-fhacal ‘Leum an gàradh far an isl’ e,’ ach nach tric a gheibh thu an Gaidheal, ma thogas tu a nàdur, a’ taghadh an àite ’s àirde de’n ghàradh, ’s a’ cur ploc ùr air a mhullach, a thoirt fianuis de ’n t-saoghal cho [ ? ]

Ach ’s e tha gu sonruichte a’ moladh dhuinn misnich an Tàilleir, a’ ghnè buairidh is cunnairt a bh’ aige r’a choinneachadh. Tha na daoine d’ a bheil sinne ro mhisneachail, ’s cha ruigear a leas an dìlseachd a dhearbhadh. Dhearbh iad an gaisge air iomadh làraich chruaidh cian mu ’n do rugadh an Tàillear, no mu ’n do thogadh eaglais ’s a’ Mhanachainn, agus thug iad fianuis iomadh uair air an dìlseachd d’ an righ ’s d’ an ceann-cinnidh nach fhacas a mhac-samhuil ach tearc. B’e a bhi cur chraobh do’n choillidh a bhi moladh feartan de’ n t-seorsa so do ’n Ghaidheal. Ach tha misneach is misneach, dìlseachd is dìlseachd, ann; agus mu choinneamh cuid diubh, is dòcha nach tig ar luchd-dùthcha as na ’s fhearr na na coimhearsnaich. Is tric a gheibh thu Saighdear a theid air mhire do ’n chath, ach a tha ’n a làn-ghealtaire aig fairge. Agus an Seòladair

Nach taisich ’s nach teid ’na bhreislich
A dh’ aindeoin fuathais,
Ged dh’ atadh a’ mhuir cheanna-ghlas
Suas g’ a chluasan;

dh’ fhaoidte gu meataicheadh e roimh luaidhe ’s roimh lasair cho ullamh ri aon a dh’ éildean Bheinn-dòrain.

Ach cia air bith cho gaisgeil ’s a fhuaradh an Gaidheal air muir ’s air tir, bha e riamh, mar tha gun teagamh iomadh aon a bharrachd air, sgaoimeach roimh bhodaich ’s roimh bhòcain. Ann an seann sgeul thaitneach mu churaidhean treuna an àm a dh’ fhalbh, tha e air innseadh dhuinn gu ’n d’ thainig eadar Cuchulainn is Conall Cearnach is Laoghaire Buadhach air son cò b’ fhearr an airidh air an toitean a bu bhlasda aig fleadh, cuid a’ churaidh, no an curadhmir, mar theireadh iad fein; ’s gu ’n d’ thainig eadar an cuid ban air son cò bu chòraiche air an àite-thoisich an tigh na

---

[370]

[Vol . 9. No. 48. p. 2]

cuirme. Cha b’ urrainnear a’ chùis a shocrachadh an Ultaibh ’s chaidh a cur, g’a réiteach, do Chruachan, gu Ailill ’s gu Mèabh. Rainig na curaidhean Cruachan ’s fhuair iad an deagh ghabhail rompa, rogha ’s togha bìdh is dibhe is leapa. A dhearbhadh an gaisge, ’s e chur Mèabh an caraibh nan laoch tri cait bheaga, an riochd “bhiasta druidheachda.” Tha an sgeul ag innseadh gu ’n d’ thug Conall Cearnach is Laoghaire Buadhach na sparran orra, a chlisgeadh, ’s gu ’n d’ fhan iad an sin fad na h-oidhche ag amharc air na cait ag itheadh an cuid bìdh, ’s iad fhéin air an gonadh leis an acras. Sheas Cuchulainn a làrach, ach, ma ’s fhìor an Sgeul, cha d’ ith prìomh laoch nan Gaidheal, greim bìdh ’s cha do chaidil e neul air an oidhche ud. ’S e lan-aighir a th’ ann dhuinne a bhi faicinn nan curaidhean treuna air theicheadh roimh phiseig chait; ach, mar a thuirt iad fhéin, “Cha ’n ann ri biastan a chathaicheamaidne, ach ri daoine.”

’S dòcha gu bheil am Bòcan a nis air call mòran d’ a chumhachd. Cha ’n fhaicear cho tric e, ’s cha ’n ’eil uiread eagail roimhe, ma ’s e ’s gu faicear e. Ach nach fhaod e bhith, gu bheil aig a mhor chuid dhinn, cùil no Cill shonruichte, fagus d’ a sheann dachaidh, ’na shùil, a b’ fhearr leis dol cuairt timchioll chnoc is ghlac, na dol ro dhlùth oirre, air marbh na h-oidhche? Tha e furasda gu leoir a bhi misneachail ’s a’ bhaile-mhòr, far an do chuir am Policeman an ruaig air Bodaich ’s air gràisg de gach seorsa, no air t-aineol, far nach ’eil fhios agad c’àite an coir sealltainn air son Bhòcan. Ach aig an tigh, far nach ’eil tom no fròg anns an do ghabh Bodach riamh tàmh nach aithne dhuit gu ro mhaith, —sin àit a’ chruadail. Chi thu an sin Bodaich, far nach ’eil ’s nach robh iad,—

’N ad eagal is lionmhor Bòcan.

Ach [ ? ] am Bodach a nis ’na chùis-eagail mar a bha e, ’s tha sin cho maith. Tha cho beag sgaoim oirnn a nis ’s gu bheil sinn deas gu feoraich is rannsachadh is ceasnachadh mu sheallaidhean ’s mu shamhlaidhean nach tuig sinn. Tha cuid againn air fàs cho dalma ’s gu ’n dean sinn feala-dhà de’n chùis. Agus cha’n fhaigh thu comharra is cinntiche gu bheil a’ Ghlaistig, a’ Chaointeach, an Uruisg is Bòcain de gach dreach ’s de gach gnè, air fàs gann ’s air fàs fann, na an uair a thoisicheas daoine air culaidh-mhagaidh a dheanamh de ’n ghnothuch. ’S ann uidh ar n-uidh a thig a’ chùis gus an ìre so.

Is cuimhne leam seana bhean a bha a’ làn-chreidsinn anns na Bòcain, ach dhearbh a giùlan air feasgar sonruichte gu robh an creideamh no co-dhiù an t-eagal, air fannachadh. Bha gleann uaigneach, fàsail, dlùth do dhachaidh na mnatha so, far am b’ àbhaist do na daoine beaga, ma b’ fhìor, a bhi a’ tighinn a mach á tulman gorm, ’s a bhi a’ dannsadh gu h-iollagach, ri solus na gealaiche. ’S ann troimh ’n ghleann a bha an rathad mòr a’ dol. Bha am boirionnach còir aig cuirm ann an tigh bhàrr an rathaid. Bha ceum aig bonn a’ ghlinne a bheireadh na bu luaithe gu a dachaidh i. Bha an dorcha a’ tighinn ’s ghabh i an ath-ghoirid. Ach nuair a bha i seachad air fosgladh a’ ghlinne ’s an sealladh a tighe fhéin, bhuail e ’na ceann, cha’n ’eil fhios agam c’ arson, bha am boirionnach làn àbhachdais ’s bha i aig cuirm, —ach bhuail e ’na ceann gu faodadh na daoine beaga, ’s maith a dh’ fhaoidte na daoine mòra, bhi feoraich c’arson nach do ghabh i an rathad gnàthaichte. Stad i, thionndaidh i a h-aghaidh suas an gleann ’s glaodh i, àirde ’cinn: “An cluinn sibh mi, na tha ’s an éisdeachd? Dh’ fheucham fhéin nach bi sibh a’ smaointeachadh gur e eagal roimhibhse a chum mise gun tighinn troimh ’n Teampull an nochd. Cha ’n e idir. Ach dh’ fhan mi modha ’s fada aig bangaid bean Fhionnlaidh. Bha a’ chuirm taitneach, ’s bha a’ chuideachd sunndach. Tha a nis an t-anmoch ann, ’s tha cabhag orm dhachaidh. Tha fear-an-tighe o’n bhaile; tha an crodh r’am bleoghan, an t-suipeir r’ a bruich, ’s a’ chlann r’ an cur a luidhe. Sin a thug dhomhsa ceum na h-ath-ghoirid a ghabhail, ’s thugaibh bhur ceart aire nach bi aon agaibh ag radh gur ann le eagal roimhibhse a sheachainn mise an Teampull an nochd.” Bha mo bhana-ghoistidh ’na boirionnach smiorail gun teagamh, agus mar thubhairt mi, bha i an déigh tigh na cuirme fhàgail. Ach is gann a shaoileas mi gu ’n labhradh a seana mhathair cho neo-eisimeileach ri muinntir a’ ghlinne ’s a rinn ise.

Ri linn an Tàilleir bha an Sluagh gu léir, àrd is ìosal, lag is làidir, eolach is aineolach, a’ làn-chreidsinn ’s na Bòcain. Agus an àite bhi lùghdachadh, ’s ann a tha e gu mor a’ meudachadh, misnich an tàilleir gu robh làn a chridhe de ’n eagal air, nuair a choinnich e an t-uamhas ud an Eaglais Chille-Chriosda. An àm cogadh Bhonapart chunnacas aon uair saighdear a’ dol sìos do ’n bhlàr, ’s aodann cho bàn ri bréid. “An sgagaire bochd,” thuirt Oichear a bha ’s an làthair. “Tha thu am mearachd,” ars’ Wellington. “Is léir do ’n t-saighdear a chunnart, ach cha’n ’eil moille ’na cheum. Cha till an duin’ ud, ’s e beò.” ’S e an Diùc a bha ceart.

Ach cha ruigear a leas a bhi ’g iarraidh an sgeul an tàilleir teagasg no fìrinn nach ’eil innte. A réir a bheachdan ’s a chreidimh thug an duine dearbhadh comharraichte air a mhisnich, agus is dòcha nach robh a’ bheag tuillidh aig ùghdar an sgeoil ’na cheann. Ach cha b’ fhìor-ghaisgeach air aon chor Taillear na Manachainn. Cha ’n ’eil am fear is àirde misneach teom air a bhi deanamh bòsd as a threubhas, no bhi cur gheall mu Euchdan. Agus idir, idir cha teich e roimh namhaid. “Am fear nach teich, teichear roimhe.” Bha beachd moran na bu chothromaiche aig Dughall Buchanan air an fhior-ghaisgeach na bha aig Searmonaiche na Manachainn:

Cha bu ghaisgeach Alastair mor,
No Caesar thug an Roimh fo ghéill;
Oir ged a thug iad buaidh air cach,
Dh’ fhan iad ’nan traill d’ am miannaibh féin.

Ach ’s gaisgeach esan a bheir buaidh
Air eagal beatha ’s uamhunn bàis,
’S a chòmhlaicheas le misnich cré
A h-uile nì a ta dha ’n dàn.

Ach ged tha so mar so, cha ’n ’eil eisimpleir an tàilleir r’a chur an suarachas. Cha tig ar Bòcan-ne an cruth uamhais; is dòcha gu ’n tig e ann an riochd gu mòr is caoimhneala ’s is cunnartaiche. Ach thigeadh e mar thogras e—agus tighinn air aon doigh no doigh eile ni e—bìdh e g’ ar feum facal an tailleir a ghleidheadh air chumhne:
“Chi mi sin; ach fuaighidh mi so.”

(A’ chrioch).

Aonghas Donn Ghlinn Fraoich.

LE SEUMAS N. MAC-FHIONGHAIN.

CAIB. II.

MAR a bha nàdarra gu leor, bha Aonghas Donn gle mhuladach a dol a dh’ fhàgail tir an fhraoich—tir a chridhe, tir a shinnsridh, a bha iomadh ceud bliadhna comhnuidh mu ’n ghleann. Ach a measg na bha Aonghas a fàgail, bha aon àraidh ris an robh e na bu chruaidhe leis dealachadh na ri sheann phàrantan fhéin, ged a bha e gu math cruaidh leis am fàgail na dheigh. B’e so caileag òg, shuairce d’ am b’ ainm Catriona. Bha ’h-athair, Domhull Bàn, a fuireach mu leith mhile o dhachaidh Aonghais, aig bruaich a ghlinne. Bha Catriona airidh air meas gach aon. Bha i na h-ighinn chiùin, eireachdail. Ach cho bòidheach ’s gun robh ’pearsa, cha robh i dad na bu bhòidhche na bha ’h-inntinn, no na bu ghlaine na bha ’cridhe. Cha tachradh té riut ann an coiseachd seachdain a thigeadh suas ris an òigh Ghaidhealaich so; ’s cha ’n ’eil teagamh nach aontaicheadh Aonghas fhein leat gu cridheil, cha ’n e mhàin coiseachd seachdain ach coiseachd bliadhna. Bha i fhéin agus Aonghas eolach air a cheile o’n bu chuimhneach leotha—dol do ’n aon sgoil, an uair a bhiodh sgoil ann, mu ’n deach an duine còir, Alasdair nan Slat, o fheum buileach, ’s cha ’n ’eil teagamh nach biodh barrachd sgoilearan ’sa ghleann na ’m biodh e air toirt suas na bu tràithe; oir bha e car coltach ris an each a bh’ aig Iain Mor, a bhiodh latha ’g obair, ’s latha ’m bogadh, ’s latha marbh. ’S iomadh spors a bhiodh aig a chloinn air ’s na bliadhnachan mu dheireadh, oir bha ’n duine bochd a fàs glé dhiochuimhneach. Bha e aon latha ’sa gheamhradh a dol a mach gu ’dhinneir, a bhoineid ghorm na laimh, ’s fàd mònadh ’san làimh eile airson an teine. Chrom e air a shocair ’s chuir e bhoineid gu dòigheil ’san teine, ’s chàirich e ’m fàd mònadh m’a cheann. ’S e ’n gleadhar a thug e air an sgall aig an duine bhochd a thug na smaointean aige air ais gu talamh. Thug Aonghas a bhoineid bhiorach aige fhein dha airson a thoirt dhachaidh, ’s theab e-fhéin agus na sgoilearan eile dhol as an cìdhlein, an uair a fhuair iad a chùl ris; oir cha robh bhoineid bhiorach ach mar gu ’m biodh bàirneach air mullach a chinn, ’s iomadh acaire lom, geal ma chuairt oirre, ’s na ribinnean air an aghaidh. Mu ’n dealaich mi ri Alasdair nan slat, feumaidh mi aon naigheachd eile innseadh air. Bha e na chleachdadh aige bhith leughadh ùrnaigh mhaidne agus fheasgair, gle thric anns na h-aon bhriathran. Shaoileadh duine mar so gu ’m biodh iad aig’ air a theangaidh, ach cha robh cuimhn’ Alasdair na b’ fhaide ach gun toireadh i air eiginn e o fhacal gu facal air an duilleig an àm a bhith ’ga leughadh. Bha fios aig na gillean air a so glé mhath, agus air aon latha dh’ fhalbh toirmeasg gille, Iain dubh nan car, agus thàth e le stuth air choireigin duilleag a bha mu ’n aon urrad, ris an duilleig air an robh ’n ùrnaigh, a thug e á leabhar òran, ’s chuir e gu dòigheil an leabhar urnaigh far ’n do dh’ fhàg a maighstir-sgoil’ e. A nis, an uair a thainig Alasdair, le guth naomh, a bha gle fhreagarrach, thun nam briathran a leanas— “Agus stiuir sinn, O Thighearna, mar” —thionndaidh e nis an duilleag, far am b’ àbhaist an corr do ’n ùrnaigh a bhith, ’s thòisich e—

“Alasdair nan stop,
Ann an sràid a chùil,
Sin an duine còir
Air a bheil mo rùn.”

Cha d’ fhuair e na b’ fhaide le gaireachdaich nan sgoilearan, ’s bha e cho math; oir ged is e Donnachadh Bàn fhein a rinn an duanag so, cha ’n ’eil moran gliocais na bàrdachd innte. Ach fhuair Alasdair a mach an ciontach, ’s rinn e e-fhéin ’s an t-slat gu math eolach air a cheile. Ach ’s e thàmailtich Iain dubh nan car gur e-fhéin a chuireadh a ghearradh na slaite a bha gu gabhail air. Cha ghoirticheadh a chiad fheadhainn a thug e air adhart cuileag; gus an deach a thilleadh iomadh uair, cha d’ fhuair e gin a bha mor gu leor an suilean Alasdair. Ach bha e riaraichte mu dheireadh. Chàirich Iain te na laimh air an robh coltas a gnothuich. Ach cha robh fios aige, ged a bha ’n ceann a chuireadh na

---

[371]

[Vol . 9. No. 48. p. 3]

laimh fhéin cruaidh gu leor, nach robh ’sa cheann eile—an ceann a bha dol an dàil Iain duibh—ach an rùsg, ’s na bh’ air an taobh stigh air a ghearradh as gu teoma le sgian gheur Iain.

Air gach beinn ’us gleann mu ’n cuairt bha Aonghas agus Catriona mion-eolach. Bha fios aca c’àite ’n robh gach luibh ’san robh leigh a fàs—c’ àite ’n robh gach flùr bu bhòidhche ’s bu chùbhraidhe ri ’m faotainn— ’s bu thric leotha, ’n uair a bhiodh iad a buachailleachd, suidhe air cnocan grianach a deilbh ’s ag aithris nan gnothaichean a bha iad a dol a dheanamh an uair a dh’ fhàsadh iad mor—mar a thogadh iad taigh a bhiodh air a dheanamh uile gu leir air uinneagan, ’s chladhaicheadh iad dìg mu ’n cuairt air gus na sìthichean a chumail a muigh—bhiodh crodh aca, ’s cnapan òir air na h-adhaircean aca, mar a bh’ air bò ’n t-saighdear, ’s laoigh bheag gheala nach fhàsadh mor gu bràth, ’s iomadh ni eile. Smaointeanan neo-chiontach na h-òige: c’àite ’n coimeas toileachadh sam bith a thaobhas sinn, an uair a thig sinn gu aois, ri toileachadh ar n-òige, ged a bhiodh na deòir fhein daonnan dlùth? Bheireadh fìdeag bonn-a- sia barrachd de thoileachadh dhuinn ’s na làithean ud, na bheireadh òr na h-Eòrpa, ged bu leinn e, ’nuair a bhios sinn ionmhach. Ach air latha àraidh, ’nuair a bha iad mu dheich bliadhna dh’ aois, b’ fheudar dhaibh dealachadh gar greis, mar so: Bha bràthair-màthar do Chatriona, a bha gle mhath dheth, a comhnaidh ann an eilein eile. Cha robh duine cloinne aige fhein, ’s cha robh dùil riutha nis. Thachair dha bhith air chuairt ’sa ghleann an taigh Dhomhuill bhàin, agus ghabh e tlachd mor de Chatriona os cionn na bha stigh. (Theireadh Aonghas, “Co nach gabhadh? ”) Agus ’s ann a bhrosnaich e ’pàrantan air son a leigeil air falbh comhladh ris fhein. Bhiodh cothrom aice air sgoil is ionnsachadh agus iomadh ni nach rachadh aice air fhaotainn ’sa ghleann. Cha dubhairt e so ’s na h-urad de bhriathran, ach bha fios aig a pàrantan air aig a cheart àm, agus ged a bha e cruaidh leotha Catriona leigeil air falbh, ’n deigh sin cha bu toigh leotha seasamh an aghaidh ni sam bith a bhiodh gu math aon dhe ’n gineil. Cha ’n ’eil teagamh sam bith nach b’ fhearr gu mor le Catriona fuireach ’sa ghleann fhein, ach dh’ fhalbh i co-dhiu. Agus bha i na meudachd, aig aois sheachd-bliadhn’ -deug, ciùin, banail, bòidheach, ma fac i ’n gleann a rithist. A measg na chunnaic Catriona na dachaidh ùir, cha ’n fhac’ i aon a chuireadh i air thoiseach, na ionnan ri Aonghas, companach a h-òige. Agus a nis, an uair a bha i air tilleadh do thaigh a h athar, cha robh e doirbh sam bith a bhearn’ a thainig eatorra fhad’ ’sa bha iad dealaichte a lionadh agus an eòlas ùrachadh. Beag air bheag bhuail galair iongantach iad a tha na ’s gabhaltaiche na fiabhrus. Mar thuirt bàrd air choireigin, cha robh iad tinn no slàn, ach bha iad ann an gao—Theab mi innseadh, ach cha ’n abair mi ’n corr an dràsd, ach nach teid aig lighichean air furtachd sam bith a thoirt do neach air am bi e. ’S iomadh oidhche ’bhiodh Aonghas ri fhaicinn gu sunntach sios bun a ghlinne, duanag chridheil aige ga seinn, gun chuimhn’ air sgìos an latha, ach cho aotrom, uallach ’s ged a bhiodh e air faighinn m’a sgaoil ’n déis a bhith fo ghlais fad bliadhna. Bha Aonghas còir a deanamh fìor an t-sean-fhacail, Far am bi mo chradh bi mo lamh, ’s far am bi mo ghradh bi mo thathaich. Ach thig crioch air gach ni, ’s mar sin thainig an t-àm sam feumadh na leannain dealachadh. Bha Aonghas, ’s gun mhoran aige ri dheanamh, comhla ri ’athair air a chriomaig fearainn a bh’ aige. Bha siosar an uachdarain a bearradh na criomaig so fhein o àm gu àm, gus mu dheireadh nach robh aige, mar gum b’ eadh, ach an crann air an robh ’n t-aodach. Air an laimh eile bha fathunn gun robh Ailein ruadh nam bo, bràthar-màthar Catriona, a dol a dh’ fhàgail na roinn bu mhotha dhe chuid aice, air chumhnant ’s gum pòsadh i fear a shaoileadh esan a bhiodh freagarrach. Bha fios aig Aonghas ged a bhiodh fortan aige nach robh agus nach fhaigheadh e ’n cairdeas Ailein ruaidh ri bheo, airson reusan àraidh, agus b’e so e. Air do dh’ Ailein a bhi air chuairt ’sa ghleann an taigh a pheathar, thachair dha bhi aon latha grianach a gabhail cuairt, agus co thachair ris ach Seumas nan stòp. Bhiodh botul beag cridheil do dhriùchd nam beann air siubhal Sheumais daonnan, ged nach fhaca duine riamh sgillin airgeid aige. Bha cuid ag radh gu ’m b’ aithne dha fuaran falachaidh air choireigin far an robhas a cruthachadh mhic-na-braiche. Sheas Seumas ’us Ailein a comhradh aig bruaich poll mònadh, agus ann a sin fhuair iad a mach gun robh iad càirdeach: b’e an sinn-seanairean clann an da mhàthair, agus mar sin ’s ann a thug Seumas am botul air lom agus dh’ òl iad air a cheile gu toilichte. Dh’ fhàg so car blàth iad le cheile, agus gu math comhraiteach cuideachd. Bha bat’ aig Ailein, agus air dha bhi faighinn a chinn a fas aotrom, chuir e ’m bata fo uchd air bruaich a phuill. A nis, gu mi-fhortanach, bha Ailein trom, bha ’m poll bog, ’s bha ’m bata biorach, ’s ann am prioba ’na sùla cha robh ri fhaicinn de dh’ Ailein ach an dà bhroig. Fhuair Seumas gu tìr e dh’ olc na dh’ eiginn; agus aig an àm co thainig an rathad ach Aonghas. Ma bha Ailein ruadh roimhe, bha e dubh gu leor a nis, agus theab Aonghas stracadh a gaireachdaich ’nuair a chunnaic e ’n coltas a bh’ air. Na shuidh’ air bruaich a phuill-mhonadh, seann neapeagin geal le Seumas a dion an sgall aige o’n ghréin, oir bha ’bhoineid ghorm fhathast an grunnd a phuill, sheall e gu math mi-chiatach air Aonghas le ’dha shuil mhora, gheala an uair a chunnaic e cho toilichte ’sa bha e. Thoisich e ’n sin ri sgornaich ’s air toirt a phuill as a chluasan. Bha feusag mhor air cuideachd, ’s thoisich Seumas ri ’cur air doigh, agus smaointich e nach robh doigh a b’ fhearr na breith orra ’s a fàsgadh gu teann, cruaidh. Bha driùchd nam beann an ceann Sheumais fhathast, ’s cha ’n ’eil teagamh nach e sin a thug air feusag Ailein fhàsgadh cho cruaidh. Leig Ailein ruadh amh-ràn as ’s thug e upag do Sheumas, a thug tàrradh, an uair a dh’ fhairich e e-fhein a falbh, air Ailein, ’s sid sios le cheil’ iad a rithist. Chuir so Aonghas air a dhruim dìreach a rithist a gaireachdaich. Ach chuidich e na bodaich gu tìr, agus dh’ fhàg e iad fo sgàth tom seilich, ’s an cuid aodaich a tiormachadh air an fhraoch. Cha b’ urrainn Aonghas, an àm dealachadh riutha, gun lasgan gaire eile a dheanamh, a faicinn nan laoch a bha e fagail as an leintean fo sgàth ’n t-seilich. Cha b’e sin, ach chuir e Mor nigh’n Uilleam a mach thun a phuill mhònadh, ag ràdh rithe gun robh dha dhe na gamhna aice ann am bogadh. Bho ’n latha sin bha ainm Aonghais air a dhubhadh ann an leabhraichean Ailein ruaidh.

(Ri leantuinn. ).

Sgeulachdan Arabianach.

PRIONNS’ ALASNAM AGUS RIGH NAM FATHACH.

CAIB. III.

CHO luath ’s a chuala Mobarec na briathran so a labhair Alasnam, leig e e-fhein ’na shineadh aig a chasan, agus an uair a thug e pog dha lamhan, thuirt e, “Tha mi ’toirt buidheachais do Dhia air son do thoirt an so. Tha fhios agam gur tu mac an righ a bh’ air Balsora. Ma tha toil agad a dhol do ’n aite anns am bheil an iomhaidh iongantach, treoraichidh mise g’ a ionnsuidh thu; ach feumaidh tu an toiseach fois a ghabhail an so beagan laithean. Tha uaislean na cuirte aig cuirm maille rium an diugh. Bha sinn aig a’ bhord an uair a dh’ innseadh dhomh gu ’n robh thu aig an dorus. Am bheil thu toileach tighinn a steach a chum a bhith subhach maille ruinn?”

“Bidh mi gle thoilichte cead fhaotainn a dhol thun na cuirme,” ars’ Alasnam.

Thug Mobarec a steach e gun dail do’n t seomar mhor, mhaiseach anns an robh ard-mhaithean Chairo ’nan suidhe aig a’ chuirm. An uair a chuireadh ’na shuidhe aig a’ bhord e, bha Mobarec fhein a’ frithealadh dha air a ghluin. Bha ioghnadh gu leor air ard-mhaithean Chairo an uair a chunnaic iad so, agus bha iad a’ bruidhinn gu beag eatorra fhein, agus ag radh, “Co e an coigreach so do ’m bheil Mobarec a’ toirt a leithid a dh’ urram?”

An uair a chuireadh crioch air a’ chuirm, labhair Mobarec ris a’ chuideachd, agus thuirt e, “Ard-mhaithean Chairo, na cuireadh e ioghnadh sam bith oirbh ged a tha mise ’deanamh frithealaidh air an doigh so do ’n choigreach og. Biodh fhios agaibh gur mac e do ’n righ a bha air Balsora, agus gu ’n robh mise ’nam sheirbhiseach aig athair. Cheannaich ’athair mi le ’chuid airgid fhein, agus dh’ eug e gun mo shaorsa ’thoirt dhomh. Air an aobhar sin tha mi fathast ’nam sheirbhiseach, agus, mar oighre dligheach air gach ni a bhuineadh dh’ a athair aig uair a bhais, buinidh mise agus gach ni a th’ agam ris an t-saoghal le coir ’s le ceart do ’n phrionns’ og so.”

Chuir Alasnam stad air, agus thubhairt e, “Tha mise ag innseadh gu follaiseach, ann an lathair nan tighearnan so gu leir, gu ’m bheil mi ’toirt dhut do shaorsa air a’ mhionaid so, agus gu ’m bheil mi leigeadh uam gach uile choir a bh’ agam ort fhein agus air gach ni a tha thu ’sealbhachadh. Innis dhomh ma ’s math leat mi dheanamh dad sam bith eile air do shon.”

Thug Mobarec pog do’n talamh mar chomharradh air an umhlachd a bha a ’toirt de’n righ agus thug e mile taing dha a chionn gu ’n d’ fhuan e a shaorsa uaithe.

An sin thugadh a steach fion, agus chuir iad seachad na bha rompa dhe’n latha ag ol an fhiona, agus ri comhradh taitneach. An uair a thainig am feasgar thugadh tiodhlacan do na h-aoidhean, agus dh’ fhalbh iad dhachaidh.

Air an ath latha thuirt Alasnam ri Mobarec, “Tha mi an deigh m’ anail a leigeadh math gu leor. Cha b’ ann a dh’ iarraidh fois is solais a thainig mi do Chairo; is ann a thainig mi a chum gu ’m faighinn an naoidheamh iomhaidh. Tha ’n t-am againn a bhith ’falbh air a toir.”

“Mo thighearna,” arsa Mobarec, “tha mise deas gus deanamh mar is aill leat; ach cha ’n ’eil fios sam bith agad air a’ chunnart a th’ agad ri choinneachadh mu ’m faigh thu an t-iomhas luachmhor sin.”

“Ge b’e air bith cunnart a thachras rium, tha mi suidhichte gu ’n teid mi air a thoir. An dara cuid theid an gnothach leam, ar neo caillidh mi mo bheatha ris. Tha h-uile rud a tachairt anns an t-saoghal a reir ordugh Dhe. Bi thusa ’falbh comhladh riumsa, agus feuch ri do mhisneach a chumail suas cho math rium fhin.”

An uair a chunnaic Mobarec gu ’n robh Alasnam suidhichte gu ’m falbhadh iad, thug e ordugh dh’ a sheirbhisich gach ni feumail air son an turuis fhaotainn deiseil. An uair a dh’ ionnlaid iad iad-fhein gu math, agus a ghabh iad an urnuigh, dh’ fhalbh iad. Thug iad iomadh latha air deanamh an astair a bha rompa, agus ghabh iad beachd air iomadh rud gle iongantach fhad ’s a bha iad air an t-slighe. Mu dheireadh rainig iad aite a bha anabarrach briagha, agus thainig iad air lar. Thuirt Mobarec ris na seirbhisich a bha comhladh riutha, “Fanaibhse ann an so, agus thugaibh an aire mhath do gach ni gus an till sinne.” An sin thuirt e ri Alasnam, “Mo thighearna, bidh sinn a nis a’ falbh ’nar dithis gun duine ach sinn fhin. Tha sinn dluth air an aite uamhasach anns am bheil an naoidheamh iomhaidh. Tha feum agad air lan-mhisneach a bhith agad.”

(Air a leantuinn air taobh 374).

---

[372]

[Vol . 9. No. 48. p. 4]

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san t-Seachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann an Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son 1.52 neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, MAIGH 31, 1901.

Na ’m biodh dearbhadh aig daoine gu bheil na bliadhnaichean a tha rompa gu bhi cho soirbheachail ris na bliadhnaichean so, bhiodh an leisgeul ri ghabhail air son a bhi caitheamh. Ach cha d’ thainig àireamh de bhliadhnaichean pailte, soirbheachail riamh o thùs eachdraidh an t-saoghail, nach d’ thainig àireamh de bhliadhnaichean ganna, cruaidhe nan deigh, agus cha ’n eil aobhar a bhi creidsinn gu bheil atharrachadh a dol a thighinn air cùrsa ’n t-saoghail anns an dòigh sin gus an tig crioch air. Thig na bliadhnaichean ganna, cruaidhe, agus cha ’a eil fhios am bheil iad fad as, anns an amhairc sinn air ais ’s an caoidh sinn caitheamh struigheasach nam bliadhnaichean pailte.

Tha an t-àrd-riaghladh a’ meas gu’n cuir iad feum air tri fichead us ochd millein dolair air son obair na dùthcha a chumail air adhart ré an da mhios dheug a chriochnaicheas air Iun 30, 1902. A reir barail moran, tha an t-suim so tuilleadh us mor. Tha an dùthaich anns na bliadhnaichean so a’ mealtuinn soirbheachaidh nach robh aice riamh roimhe, agus tha e nàdurra gu leòr do dhaoine, nuair a bhios an t-airgead pailt agus furasd’ fhaotainn, a bhi ro-ullamh gus a chaitheamh. Cha ’n eilear ag radh nach eil an t-airgead mor so ri bhi air a chur gu deagh bhuil, ach cha ’n eil teagamh nach fhaodadh an riaghladh a bhi beagan na bu chaomhnaiche ’na tha iad. Tha moran bheul an còmhnuidh fosgailte air son an airgeid, ach ’nuair a bhios e pailt bithear gu tric a’ fosgladh bheul nach cuireadh feum sam bith air. Thugadh aon ghrein mor á ionmhas na dùthcha air an earrach so fhéin le buill na pàrlamaid ’nuair a dh’ aontaich iad, agus sin gun uiread us cead na dùthcha iarraidh, coig ceud dolair ’sa bhliadhna chur ri an tuarasdail féin. Cha ’n urrainn iadsan a tha air taobh eile ’n taighe clach a thilgeadh air an riaghlaidh air son sin, no air son gach cosg eile rinn iad, oir bha iad mar bu trice cho deònach an t-airgead a chosg riutha féin. Cha d’ fhuaireadh ach fior bheagan de bhuill an taighe air fad a thog an guth an aghaidh àrdachadh an tuarasdail, agus cha d’ rinn na labhair iad drùghadh sam bith air càch.

Tha e ceart gu leòr a bhi gearan air luchd-riaghlaidh bhailtan, is roinnean, is dhùthchannan nuair nach eil iad a’ deanamh an ni e tha ceart, no a tha iad a’ deanamh ana-caitheamh air maoin an t-sluaigh. Ach bu chòir do dhaoine barrachd us gearan a dheanamh. Bu chòir dhaibh aobhair a ghearain a chumail air chuimhne gus an tig àm taghaidh, agus gach duine bhios ag iarraidh taghaidh a dhuaisneachadh a reir a dheanadais. Na ’m biodh fhios aig gach aon de bhuill na pàrlamaid gu robh iadsan a chuir a stigh iad a cumail sùil ghéir air an deanadas, agus nach biodh iad air an cur a stigh a rithist mur biodh gach ni a dheanadh iad ceart, agus a chum math na dùthcha, biodh cuid dhiubh moran na bu fhritheiltiche d’ an dleasdanas agus na bu chinntiche math na dùthcha chumail daonnan san amharc na tha iad an diugh. Ma ni iadsan a tha air an cur an ùghdarras leis an t-sluagh nithean nach bi a reir toile no a chum math an t-sluaigh gun teagamh ’se ’n sluagh fein a bhios ri ’n coireachadh. An duine tha ceart agus onorach, ’s fhurasd’ aithneachadh, agus bidh e mar sin ge b’a àite san cuirear e, no ge b’e pàirtidh d’ am buin e; ach am fear nach bi ceart no onorach fo sgéith aon phàirtidh, cha bhi e dad na’s fhearr le dhol fo sgéith pàirtidh eile. “Am fear a bhios carach ’sa bhaile so, bidh e carach ’sa bhail’ ud thall.”

Na h-Eaglaisean Albannach.

Choinnich ard-sheanaidhean nan eaglaisean Albannach, air Di-màirt, an 25mh latha de ’n Mhàigh ann an Dunéidean. A thaobh Eaglais na h-Alba tha cor ’s a cùisean gun atharrachadh. Air aon dòigh cha robh cùisean cho greadhuach. A chionn gu ’n do chaochail a’ Bhanrigh air a’ bhliadhna a dh’ fhalbh cha robh Fear-riochdachaidh an Rìgh a’ gleidheadh nam féisdean àbhuisteach; ach a thaobh aobhair ghnàthaichte na h-Eaglais féin bha an obair mar a b’ àbhuist. ’Se Moderator na bliadhna a dh’ fhalbh an t-Olla Tormoid Mac Leòid á Ionar-nis, searmonaiche ainmeil ealanta; agus is e Ceann ùr an Ard Sheanaidh an t-Olla Mitchell á Léid. Choinnich an Eaglais Shaor Aonaichte air an aon latha. B’ e a Ceann-suidhe-se o àm an Aonaidh an Diadhair ainmeil, an t-Olla Raibeart Rainy, a tha nis a’ fàgail na cathrach air son an Olla Kennedy a bhuineadh roimhe so do ’n Eaglais Chléirich Aonaichte. ’S iad na gnothuichean bu mhò a bha acasan ri dheanamh a bhi socrachadh cùisean is riaghailtean coitcheann an Aonaidh. Bha an fheadhainn a bha an aghaidh an Aonaidh a’ coinneachadh fo ’n t-seann ainm, “an Eaglais Shaor.” Cha ’n eil ann dhiubh so uile gu leir ach mu shia air fhichead de mhinisteirean; buinidh a mhor chuid dhiubh do ’n Ghàidhealtachd.

LUACH ANABARRACH.
Cot-Uachdair air $5 .25.

Tha Cotaichean-uachdair air an creic an storaichean eile air pris moran na ’s airde na so, nach eil faisg cho math ris, ann an aodach no ann an deanamh.

COTAICHEAN A’S FHEARR AIR PRISEAN EILE.
$5 .75, $7 .50, $8 .00, $12 .00

F . H. REYNOLDS,
AN STOR—Matheson , Townsend & Co.air Sraid Shearlot.

Confederation Life ASSOCIATION.

Eachdraidh 29 Bliadhna
GU IANUARAIDH 1, 1901.

Urrasachadh an greim $32 ,332,908.00
Teachd-a- stigh 1,392,870.43
Earras 7,799,983.89
Airgead air laimh 505,546.25

Luach-airgeid gach ni a tha air a chur air leth air son tearuinteachd nam “policies” $1 ,505,546.25

F . W. GREEN, Halifax,
Manager anns na Roinnean Iochdrach.

Luchd-gnothuich an Ceap Breatunn:
IAIN MAC NEILL, Sidni.
A . W. WOODILL,Sidni.
J . W. EDWARDS, Glace Bay.

THE Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Ma tha thu air son
Carbad Fasanta
bhi agad, ceannaich bho
F . FALCONER & SON

Tha sinn a’ fosgladh luchd car de charbadan dhe gach seorsa an ceann a h-uile dha no tri sheachdainean. Tha sinn a toirt barr air cach a thaobh
FASAIN, DEANAMH, BUAINEAD us PRISEAN
nan carbadan a tha sinn a creic. Agus tha sin a cheart cho fior mu ’n acuinn, mu ’n bhathar each, mu na truncaichean ’s mu na maileidean a tha sinn a creic.

F . Falconer & Son.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

---

[373]

[Vol . 9. No. 48. p. 5]

Naigheachdan.

Chaidh da iasgair Fhrangach a thogail deireadh na seachdain s ’a chaidh air a chuan mhor le soitheach-smùide a thug iad gu ruige Halifacs. Bha iad anns a’ bhàta fad thri latha, agus mu ’n d’ fhuaireadh iad bha iad an deigh moran fhulang le fuachd us acras.

Bha latha Victoria air a chumail anns gach cearna de Chanada ’s de ’n Impireachd Bhreatunnaich mar a b’ àbhaist. Cha robh na brataichean cho lionmhor ri crann sa bhitheadh iad bliadhnaichean roimhe, ’s bha an latha air a chur seachad na bu shàmhaiche na bhitheadh e ré beatha Victoria féin. Bha so uile iomchuidh; cha bhiodh e freagarrach othail no greadhnachas mor a bhi air a nochdadh air co-ainm a latha-breth ùine cho goirid an deigh dhuinn uile bhi caoidh a bàis.

Tha e ’fàs car coltach gu ’m bi cùisean ann an Sina air an réiteachadh an ùine ghoirid. Tha na rioghachdan mora an deigh an t-suim a tha iad a’ cur mu choinneamh Shina a phàigheadh, a thoirt a nuas gu $337 ,000,000, agus tha Sina ag aontachadh sin a phàigheadh. Chaidh mu dha cheud de cheannardan nam Bocsairean a pheanaisteachadh o’n ghabh an t-arm Eòrpach seilbh air Pekin, agus eadar sin agus pàigheadh an airgeid, faodar a radh gu bheilear an deigh dioghaltas gu leòr a dheanamh air Sina air son mi-riaghailt a cuid iochdaran. Cha ’n eil fhios nach dean an troimhe-cheile so Sina a thàthadh ’sa neartachadh air dhòigh ’s gu ’m bi i comasach air àite ghabhail an comhairle cumhachdan mora ’n t-saoghail nach robh aice riamh roimhe.

Ann am baile Halifacs, thatar aig an àm so a’ cur cruaidh ri luchd-reic nan cigarettes air son a bhi ’gan reic riuthasan a tha fo aois. Chaidh càin gle throm a chur air fear dhiubh an la roimhe, agus tha chead aige. Ann an Sidni thatar a cur càin air neach sam bith a theid le rothair air a’ chuid sin de ’n t-sràid a bhuineas do na coisichean, agus tha sin ceart gu leòr. Ach tha ann a’ Halifacs agus ann an Sidni, buidheann lionmhor de dhaoine a tha creic ni a tha mile uair na ’s cronaile na na cigarettes, ’sa tha ’g aobharrachadh mi-riaghailt us call nach urrainn luchd nan rothairean a dheanamh, agus cha ’n eilear ach gann a feuchainn ri stad no grabadh sam bith a chur orra. Tha e ro-choltach gu bheil iad-san a shiolaidheas a mheanbh-chuileag ’sa shluigeas an càmhall gun an saoghal so fhàgail fhathast.

Chaidh fear Alasdair Domhnullach a bhàthadh aig Eilean nan Ian faisg air a’ Bhras d’Or Bheag Dior-daoin, seachdain gus an dé. Bha e leis féin aig an àm, agus thatar a deanamh a mach gur e tuiteam bhar creig a rinn e, ’s o nach robh cuideachadh faisg air gun deachaidh a bhàthadh. B’ e so am fear a bha air a chur an greim, dlùth air fichead bliadhna air ais, air son mort Iain Mhic Gill-fhaollain, faisg air Hogomah. Bha e air fhaotainn ciontach dhe ’n ghniomh sin, ’s air a dhìteadh gu bàs, ach chaidh a bhinn an deigh sin atharrachadh, ’s fhuair e as le àireamh bhliadhnaichean dhe’n tigh-obrach. Bha e air an t-samhradh so ag obair ann am factoridh ghiomach aig a Bhras d’ Or Bheag, agus ’s ann mu ’obair a bha e nuair a thachair an sgiorradh leis ’n do chaill e a bheatha. Tha a chorp gun fhaotainn fhathast.

Bha làn na mara ag eiridh neo-chumant’ àrd anns a Bhay of Fundy mu mheadhon a mhios so. Bha mu chairteal mile de ’n rathad-iaruinn air a sguabadh air falbh leis an làn aig Sackville, N. B., ni nach do thachair a leithid o chionn ìomadh bliadhna.

Chuir am mortair Bresci—am fear a mhort righ na h-Eadailt an uiridh—crioch air fhein air an t-seachdain ’sa chaidh. Bha e o chionn ghoirid gle ain-fhoiseil na inntinn, agus Di-màrt, thachd e e-fhein le aon de na plangaidean a thoinneamh suas agus a cheangail mu ’amhaich.

On chaidh na slighean uisge eadar braigh na h-aimhne St. Lawrence agus na lochan mora a dhoimhneachadh, faodaidh soithichean mora air an làn luchdachadh, ruith á Chicago, no á baile sam bith timchioll nan lochan mora, dìreach do ’n t-seann dùthaich. Thaghail a cheud soitheach a rinn an turus sin, an Northman, ann an Sidni Tuath air an t-seachdain s’a chaidh.

Thatar dhe ’n bharail gu ’n do bhàth fear Uilleam O’Toole e-fein aig a Bhras d’ Or Bheag toiseach na seachdain s’a chaidh. Fhuaireadh an t-each ’s an carbad aige ri taobh an uisge, agus gun sgeul air féin. Cha d’ fhuaireadh a chorp fhathast; bha an t-uisge, far am bheilear a smaoineachadh ’n do bhàthadh e, anabarrach domhain, agus an sruth gle làidir, ’s cha ’n eil teagamh nach robh a chorp air a ghiùlan a mach do ’n chuan mhor.

Thachair droch sgiorradh do ’n t-Shamrock, a’ bhirlinn leis am bheil Sir Tòmas Lipton a’ dol a chur reis ri birlinn nan Geancach mu ’n tig crioch air an t-samhradh so. Di-ciaduin air an t-seachdain s’a chaidh, chaidhtear a mach leatha, agus bhuail soirbheas làidir i a bhrist na croinn dhith ’s a chuir gach aon a bha air bòrd car ùine bhig an cunnart am beatha. A bharrachd air Sir Tòmas fhéin, bha Righ Iomhar agus beagan de dh’ uaislean eile air bòrd. Chuir an cunnart ’san deachaidh an righ iomguin nach bu bheag air a chuid iochdaran; cha eil toil sam bith aca e bhi air a thoirt air falbh cho luath an deigh dha tighinn dh’ ionnsuidh a chrùin. Tha Sir Tomas Lipton a nise ’g iarraidh air na Geancaich dàil a chur anns an reis gus am faigh e an t-Seamarag a chàradh ’sa chur an uidheam air son tighinn thar cuain, ni gun teagamh sam bith a bhios iad deònach gu leor a dheanamh.

Chaochail bean an Urr. Calum Caimbeul, ann an Strathalbainn, E. P. I., air an deicheamh latha dhe ’n mhios so. Bha i ann an droch shlàinte o chionn còrr us bliadhna, agus mar sin cha robh a bàs gun dùil ris. Bha i air a tiodhlacadh ann am Baddeck, air an eilean so, dachaidh a h-òige, agus far am bheil cuid de ’càirdean fhathast a’ còmhnuidh. Tha dithis de bràithrean anns an t-siorrachd so, Pàdruig Mac-Amhlaidh, an Glace Bay, agus Iain Mac-Amhlaidh, am Port Morien. Dh’ fhàg i ceathrar chloinne—aon mhac agus triùir nighean. Bha i na mnaoi chliùitich, air an robh mor mheas aig na h-uile a chuir eòlas oirre, agus tha iad làidir anns an earbsa gu bheil i nise ann an tigh nan iomadh àite-còmhnuidh, far nach bi tinneas no cràdh no dealachadh. Tha co-fhaireachdain againn ri céile ’s ri ’cloinn a tha ’ga caoidh, agus tha dòchas againn gu ’n dean an Ti sin a tha deanamh nan uile nithe gu ro-mhath comh-fhurtachd a thoirt daibh an àm na trioblaid.

Cha ’n eil sinn cruaidh ort!

Nuair a tha sinn a tairgse dhut bhargan mar a leanas:
Larigans olla-chairte air $1 .10—bha iad roimhe so $1 .75. Dongola Bals, le buinn dhubailte, air $1 .15—tha ceannaichean eile faotainn $1 .75 orra. Da phaidhir de shocsaichean cloimhe air cairteal dolair, agus am paidhir bhrog a’s fhearr a chuir thu riamh air do dha chois $3 .00. Tha sinn a deanamh ar n-uile dhichioll air luach t’ airgeid a thoirt dhut ann an caiseart, agus theid sinn an urras air gach paidhir a chreiceas sinn.

H . H. Sutherland & Co.

Bathar Cruaidh
Tha sinn a’ cumail gach seorsa
BATHAR CRUAIDH
SOITHEACH-COCAIREACHD
PAINT agus OLLA
UIDHEAM SAOIRSNEACHD
Tha sinn a’ creic air na prisean a’s isle.
SYDNEY HARDWARE Co.,
Telephone 228.
Feb. 20, ’01-1yr
Sydney Hotel Block.

Kelly & Dodge,
Dealbhadairean.

Seomar Dhealbh os cionn Stor Aonghais Mhic Guaire

OBAIR MHATH AIR A DEANAMH AN EALAMHACHD ’S AIR PRIS REUSANTA

Faic ar n-Obair. Cordaidh i Riut.

Uaireadairean
Waltham agus Elgin
AIR
$7 .50 agus $10 .00.
Seorsachan eile air $1 .75, $4 .00, $5 .00, agus suas. Theid sinn an urras orra uile.
K . Bezanson,Sraid Shearlot, Sidni.
Stor Sheudan us Ghloineachan Sula.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

---

[374]

[Vol . 9. No. 48. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 371).

Ann an uine ghoirid rainig iad locha. Shuidh Mobarec air a bhruaich, agus thuirt e ri Alasnam, “Feumaidh sinn a dhol tarsuinn air a’ mhuir so.”

“Cia mar a theid sinn tarsuinn agus gun bhat’ againn?” ars’ Alasnam.

“Chi thu bata tighinn ’nar sealladh ann an tiotadh,” fhreagair Mobarec: “thig am bata draoidheachd aig righ nam fathach ’g ar n-iarraidh. Ach na leig air dichuimhn na tha mise ’dol a dh’ innseadh dhut. Cha ’n fhaod thu aon fhacal a radh. Na abair facal ris an fhear a th’ anns a’ bhata ged a bhiodh tu ’smaointean gu ’m bheil a chruth ’s a chumadh gle neonach. Ciod sam bith cho neo chumanta ’s a bhios na nithean a chi thu, na tigeadh facal as do cheann. Tha mise ag innseadh dhut roimh laimh gu ’n teid am bata fodha fo ’r casan ma their thu am facal a’s lugha.”

“Bheir mise an aire mhath nach abair mi aon fhacal,” ars’ Alasnam; “cha ’n ’eil agad ach fios a thoirt dhomhsa ciod is coir dhomh a dheanamh, agus ni mi a h-uile rud a dh’ iarras tu orm.”

Am feadh ’s a bha iad a’ comhradh mar so, ghrad thug iad an aire gu ’n robh bata air an locha, agus gu ’m b’ ann de dh’ fhiodh dearg ro luachmhor a bha i air a togail. Bha crann de dh’ amber innte, agus bha bratach de shioda gorm a’ snamh ann am barr a’ chroinn aice. Cha robh innte ach an aon duine, agus bha ceann air coltach ri ceann elefant, agus com coltach ri com tiger. An uair a thainig am bata thun a’ chladaich far an robh iad, thog an duine mi-nadara so fear an deigh fir dhiubh a steach le ’ghnos do ’n bhata, agus ann an tiotadh thug e tarsuinn an loch’ iad. Cha bu luaithe a rainig iad tir na thog e am mach as a’ bhata iad le ’ghnos, agus chuir e air tir iad. Chaidh e as an t-sealladh ’s a’ mhionaid.

“Faodaidh sinn bruidhinn a nis,” arsa Mobarec. “Buinidh an t-eilean air am bheil sinn do righ nam fathach. Cha ’n ’eil eilean eile dhe ’leithid air an t-saoghal. Seall mu ’n cuairt ort, a phrionnsa. Am bheil e comasach gu’ m biodh aite eile a’s taitniche na ’n t-eilean so air an t-saoghal? Tha e ’na fhior shamhladh air an aite aoibhneach a dh’ ordaich Dia do na h-uile a choimheadas a lagh. Gabh beachd air na h-achaidhean a tha cho maiseach leis gach seorsa dithean, agus luibh deadh-fhaile; thoir fo ’n ear le tlachd na craobhan maiseach, a tha cho lan de mheasan blasda ’s gu ’m bheil am meanglain a’ lubadh gu lar: eisd le taitneas ris a’ bhinn-cheol ordail, fhuaimneach a tha na miltean de dh’ eoin bhoidheach, bhachlach a’ seinn air bharraidh nan craobh—eoin nach fhaicear an leithidean ann an aite sam bith eile fo ’n ghrein.”

Cha b’urrainn Alasnam gun tlachd a ghabhail dhe na nithean maiseach a bha e’ faicinn ’s a’ cluinntinn a h-uile ceum mar a bha e ’dol air aghart troimh ’n eilean.

Mu dheireadh rainig iad luchairt a bha air a deanamh de dh’ emerald. Bha dig mu ’n cuairt oirre, agus air bruaich na dige bha craobhan a’ fas a bha cho ard ’s gu ’n robh iad a’ cur sgaile air an luchairt. Mu choinneamh geata na luchairt a bha air a dheanamh de dh’ or fiorghlan, bha drochaid anns an robh sia aitheamh a dh’fhad, agus tri aitheamh a leud air a dheanamh de dh’ aon slige mhor mhaoraich. Aig ceann na drochaid bha buidheann dhe na fathaich, agus iad anabarrach ard o thalamh, ’nan seasamh a’ gleidheadh na drochaid, agus camain mhora, chruadhach aca.

“Na rachamaid na ’s fhaide air aghart,” arsa Mobarec, “ar neo marbhaidh na fathaich so sinn, agus gus an cumail air falbh uainn, feumaidh sinn draoidheachd a ghnathachadh.”

An uair a thuirt e so thug e lamh air sporran a bha am falach aige fo ’chuid aodaich, agus thug e as ceithir stiallan de shioda buidhe. Chuir e fear dhiubh m’ a mheadhain, agus am fear eile sios air a dhruim. Agus chuir e na dha eile anns a’ cheart doigh air a’ phrionnsa. An sin sgaoil Mobarec da chomhdach-buird air an talamh, agus air na h-iomaill aca chuir e clachan luachmhor, musc, agus ambar. Shuidh e air fear dhiubh, agus shuidh am prionnsa air an fhear eile. Labhair Mobarec ris a’ phrionnsa mar so: “Tha righ nam fathach ’na chomhnuidh anns an luchairt so, agus tha mise gus a thoirt air tighinn far am bheil sinn. Bu mhath gu ’n tigeadh e ann an sith. Tha mi ’g aideachadh gu’m bheil eagal orm nach bi e cho aoidheil ruinn ’s bu mhath leinn. Ma tha e mi-thoilichte a chionn gu ’n d’ thainig sinn do ’n eilean, thig e ann an riochd uile-bheist; ach ma tha e toilichte gu ’n d’ thainig tusa a dh’ iarraidh na tha uat, thig e ann an riochd duine eireachdail. Cho luath ’s a thig e ’nar lathair, feumaidh tusa eirigh, agus failte a chur air. Ach cha ’n fhaod thu carachadh bhar an aodaich; ar neo ma charaicheas, caillidh tu do bheatha ris. Feumaidh tu bruidhinn ris mar so: ‘Ard-righ nam fathach, bha m’ athair ’na sheirbhiseach agad, ach thug teachdaire ’bhais air falbh e. Is e mo ghuidhe gu ’m biodh bhur morachd ’g am dhion mar a bha sibh a’ dion m’ athar aig gach am.’ Ma dh’ fheoraicheas e dhiot ciod am fabhar a tha thu ’g iarraidh air, their thu, ‘Mo thighearna, tha mi gu h-umhail a’ guidhe gu ’n toir sibh dhomh an naodhamh iomhaidh. ’”

(Ri leantuinn).

Litir a Ontario.

FHIR-DEASACHAIDH: —Tha ’n ùine cho fada bho nach do sgriobh mi ni sam bith ann an Gàilig ’s nach eil fhios agam ciamar a thòisicheas mi air ni sam bith a chur an òrdugh. Tha e gle fhurasda do mhuinntir a ràdh, “Car son nach eil thu sgriobhadh an drasd?” “ ’S fhada bho nach fhaca mi ni sam bith bhuat ’sa MHAC-TALLA!”

REIC A MACH AIRGEID.
THA AM
Maritime Premium Co. ,
a creic a mach an iomlain de ’n stoc a tha iad a’ cumail:
DEISEACHAN DEANTE AGUS BATHAR AODAICH DHE GACH SEORSA.

Tha iad a toirt cuireadh dhut taghal g’a fhaicinn, ma tha thu air son ni sam bith dhe ’n t-seorsa cheannach. Chi thu gu bheil againn stoc bathair cho math seorsachaidh ’sa tha ri fhaotainn anns na Roinnean Iochdrach.

Do na Fir: Deiseachan, Triubhsairean, Cotaichean Uachdair, Overalls, Ulsters, Reefers, Aodach Iochdair, Leintean geala agus Dathte.

Do na Gillean: Tha againn gach ni air an cuir iad feum o cheithir bliadhna gu sia bliadhn’ deug a dh’ aois.

Do na Mnathan: Tha againn Cuim agus Iochdair, Deiseachan deante le taillear, Deacaidean, agus Aodaichean Uachdair.

Innsridh Taighe: Wringers, Clocaichean, Cuirteanan Lace, Bratachan Leapa agus Plaideachan.

Tha gach seorsa tha an so air ainmeachadh, agus moran sheorsachan eile air nach eil sinn a toirt iomradh idir ri bhi air an creic gun suim do chosguis. Thig trath agus faigh a chuid a’s fhearr de na bargain.

THE MARITIME PREMIUM CO., Ltd.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.
G . K. Cochran, Mgr.

Stor Ur! Bathar Ur!
Tha sinn air gluasad as a stor ’s an robh sinn roimhe, an togalach MHIC-TALLA, do thogalach ur air Sraid Shearlot, ri taobh stor an Dotair Mhic-Gillebhrath. Tha an stor so cho farsuinn ’s cho deiseil ’sa gheibhear air an eilean; agus tha sinn a dol a chumail stoc mor de Leabhraichean, de Phaipeirean sgriobhaidh, ’s de Bhathar Grinn dhe gach seorsa. Tha cothrom againn air ar bathar a cheannach anns na margaidhean a’s fhearr, agus mar sin bidh ar prisean iseal, agus bidh ar bathar an comhnuidh ur. Tha sinn a toirt cuireadh fialuidh do gach aon taghal oirnn.
Pattillo.
Stor Leabhraichean us Bathair Grinn

So an t-am anns an coir dhut a bhi sealltainn a mach air son
UIDHEAMAN TUATHANACHAIS
Thatar ag radh gur h-iad sin a tha air an deanamh le cuideachd
MASSEY - HARRIS
na h-uidheaman a’s fhearr.

Croinn Threabhaidh “Verity” aon each. Croinn Treabhaidh “Verity” da each. Croinn Taobh bruthach aon each. Croinn Taobh Bruthach da each.

Mar an ceudna—
BAIN WAGGONS DHE GACH MEUD.

F . & J. MORLEY. Agents.
Togalach Mhorley, Sidni, C. B.

---

[375]

[Vol . 9. No. 48. p. 7]

agus a leithid sin. Cha ’n eil mise a cur an aghaidh an ni tha ceart a dheanamh, agus gu sonraichte mu thimchioll a coir fein a thoirt do ’n Ghàilig; oir mur toir sinne aig am bheil i gu math àite dhith, ciamar a dh’ iarras sinn air a mhuinntir aig nach eil ach robladh dhith suim a ghabhail dhith? Tha mi a leughadh a MHAC-TALLA a nis o’n a thòisich e, agus cha ’n fhaca mi urad agus leud ròineig do sgriobhadh fo aon sam bith do ’n àireamh mhor Ghàidheil a tha againn mu thimchioll Baile-na-prise(Priceville) .Cha d’ fhuair mise foghlum sam bith air son a bhith sgriobhadh innte, ach mar thog mi as mo cheann fhein, agus tha mi fiosrach gu bheil gu leor anns an àite is fhearr foghlum na mise air son a bhith ’ga sgriobhadh. Mar thubhairt mi aon uair roimhe so cha ’n aon ann an deich mile da Ghaidheil a ghabhadh orra fhein a chuing a ghabh Mr Mac Fhionghain air fein air son paipear a chur a mach ann an cainnt a shinnsir, agus leis a sin bu choir duinn a h-uile cuideachadh a’s urrainn sinn a thoirt da, le bhi cur uige litrichean mora, gasda as gach cearna de ’n t-saoghal far am bheil mac Gaidheil a gabhail comhnuidh. Tha sgeulachdan mora gle mhath ’nan àite fein, ach ’s gasda leam fein litrichean fhaicinn as gach cearna de ’n dùthaich, a toirt cunntas air gach ni a thachair fo chionn ghoirid, agus a bhi deanamh gach dleasdanas eile a tha feumail air son paipear a chumail suas.

Bha aimsir bhriagha againn o’n thainig an t-earrach agus àm cur an t-sil, ach thainig lathaichean gle fhuar mu ’n darna-latha-deug dhe ’n mhios so le frasan sneachda, agus cha ’n eil teagamh nach bi reotha againn mu ’m fàs i blath a ris. Tha muinntir gus a bhi reidh de ’n churachd a nis. Tha criothnachd foghair a sealtuinn math, agus cho coslach ’sa bha e coimhead fo cheann moran bhliadhnaichean mu ’n àm so de ’n bhliadhna.

Bha moran tinn againn ’san àite so ré a gheamhraidh, ach tha iad air a dhol na ’s fhearr a nis, ged tha cuid dhiubh nan laidhe air leapaichean tinneis fhathast. Dh’ eug moran ré a gheamhraidh. ’S iomadh aon a tha ag ionndrainn caraid eigin a bha beò mu ’n bhliadhn’ ùir, ach a tha nis nan sìneadh ’san àit-adhlacaidh. ’N uair a chaidh an tiodhlacadh bha sneachda mor ann a chaidh a mheasgadh leis an uir, agus tha na h-uaighean a nis air tuiteam sios.

Tha obair mhor gus a bhi dol air adhart ann an baile an Durham air an t-samhradh so— ’se sin an cement works a tha iad a tòiseachadh ri chur air aghaidh. Bheir e moran obrach do dhaoine ré na h-ùine a bhios iad a cur suas nan togalaichean. Tha corr agus ceud mile dolair air a chur air bonn airson na h-obrach cheana.

Tha ’mhuinntir a bha togail nan census reidh bho cheann fhada, agus ’s iomadh ceist mhi-mhodhail a dh’ fheoraich iad ré na h-ùine, gu sonraichte a faoighneachd do na seana mhaighdeannan gu de an aois a bha iad. An cuala duine riamh ceistean cho mi-mhodhail riutha! Ach cha ’n eil duine sam bith ri sin fhaotainn a mach ach am fear-togail fhein, agus cha bhi an gnothuch cho dona leis a sin.

Tha mi smaointean gu ’m bith mi nis a stad. Bha mi duilich a chluinntinn nach robh am fear-deasachaidh an slàinte ro mhath, ach tha mi an dochas gu bheil e nis cho slàn, fallain ’sa bha e riamh. A gealltuinn a bhi sgriobhadh an ùine gun bhi fada, Is mi ur caraid,

IAIN MAC ILLEASBUIG.
Priceville ,Maigh 12, 1901.

Iadsan a Phaigh.

D. A. Mac Coinnich, Mèinn Chaledonia.
Niall Moireasdan, Mèinn Chaledonia.
Mor Dhomhnullach, Abhainn nam Bradan.
Bean Chaluim Mhic-Aidh, Sidni.
Micheal M. Mac Neill, Sidni.
D. McD. Caimbeal, Sidni.
Seumas Domhnullach, Sidni.
Floiri Nic Gill-fhinnein, Beinn Mhic-Gill-Andrais.
Mairi Cheanadach, Alba, C.B.
R. A. Domhnullach, an Eilean Fada.
An t-Urr. D. Mac Gille-mhaoil, Meinn a Tuath.
Domhull Mac-Leoid, Orangedale .
A. D. Mac Cuthais, Taobh an Locha.
Lachuinn Mac Guaire, an Abhainn Mheadhonach.
Donncha Gillios, Meinn Victoria.
Bean Iain D. Dhomhnullach, St . Esperit.
D. R. Domhnullach, Acarsaid Bharrachois.
L. Mac-Neill, Glace Bay.
Niall H. Domhnullach, Aiseag Mhira.
Micheal F. Mac-a- Phi, Glace Bay.
Seonaid Cheanadach, Valley Mills.
A. A. Mac Gillebhràth, an Dun Glas, N. S.
Inie Dhomhnullach, an Dun Glas, N. S.
D. Mac-a- Phearsain, Gàradh Eden, N. S.
Iain Ceanadach, Earraghaidheal, N. S.
Cailean Mac Gillebhràth, Halifax , N. S.
Dr. Murchadh Siosal, Halifax , N. S.
Eachunn Mac Rath, Halifax , N. S.
Uisdean Mac-an-Toisich, Loch Katrine, N. S.
Aonghas Caimbeal, Allt an Dotair, N. S.
Mor Nic Aonghais, Gleann Uilleam, E. P. I.
Raonall Mac Aidh, Green Marsh, E. P. I.
Uisdean Mac-a- Phi, Souris , E. P .I.
Murchadh Mac Leoid, Cornwall , E. P. I.
Sine Bhrus, Baile-mhuilinn, E. P. I.
Alasdair Scott, Kingsboro , E. P. I.
Bean N. D. Dhomhnullaich, Milan, Cuebec
Calum Ros, Milan, Cuebec
Bean N. H. Dhomhnullaich, SpringhillCuebec
D. H. Fearghasdan, St . Stephen, N. B.
Alasdair Mac Ille-ghlais, Coldstream , Ont.
Iain Mac Artair, Lobo , Ont.
Donnchadh Mac Gille-mhaoil, Brodie , Ont.
Domhull Deòra, Lagan , Ont.
Alasdair Mac Calmain, Priceville , Ont.
Iain S. Mac Ille-dhuibh, Pomona , Ont.
Mairi Stevenson, Shipka , Ont.
Gilleasbuig Mac Gilleain, Thessalon , Ont.
A. Mac Lachainn, Gleann Comhann, Ont.
Ailean Dùghlach, Vallaidh, Assa.
F. A. Gemmel, Selkirk , Man.
An t-OllamhJ . D. Prince, New York.
Aonghas Mac Leoid, New York.
Bean Iain Dhùghlach, Mooreton , N. Dak.
Bean D. Mhic Fhionghain, Mooreton , N. Dak.
Iain D. Domhnullach, Salamanca , N. Y.
Niall Mac Neill, Boston , Mass.
Eachunn Mac Iomhair, Providence , R. I.
Uisdean Mac Ille-mhaoil, Cleveland , Ohio.
Caiptean C. Mac-Fhionnlaidh, Toledo , Ohio.
Aonghas Mac Calum, Greenleaf , Mich.
M. B. Mac Coinnich, Waipu , N. Zealand.
An t-Urr. D. Mac-Gilleain, Diùrinis, Alba.
Uilleam Mac Aoidh. Inbhirnis, Alba.
Coinneach L. Domhnullach, Seeabost, ’s an Eilean Sgiathanach.

Leabhraichean Gailig.
Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an-t- Saoir, le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Orain Dotair Mhic Lachuinn, Rathuaidhe, .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Laoidhean Dhughaill Buchanain .10
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 2.25
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Gramar Gailig an Stiubhartaich, .75

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands,by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. Mc-Ian. (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris tha a air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

C. P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .
SIDNI, - - - C. B.

The Scottish Clans and their Tartans.

IS e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha. Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury,
Cape Breton.

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adhlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’fheumas a leithid

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
Telephone No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Feb. 8, ’01.

SANAS.

THA mi ag iarraidh duine math stuama, eadar 30 us 45 bliadhna dh’ aois, gu dhol a dh’ obair air fearann aig St. Esperit, an Ceap Breatnnn. Bheir mi tuarasdal math do dhuine fhreagras orm, bidh cosnadh aige fad na bliadhna, agus bidh e air a phaigheadh uair ’sa mhios. ’S e duine a mhuinntir Eilean a Phrionnsa a b’ fhearr leam. Sgriobhadh e ugam, ag innse cia fhad ’sa bha e ri tuathanachas, agus ainmicheadh e an tuarasdal a bhios a dhith air. Seoladh e a litir gu
JOHN D. McDONALD,
Torge House, Salamanca, N. Y.
no gu
MRS. JOHN D. McDONALD,
St. Esperit, C. B.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Shaw & Beairsto,
Luaidh-Cheardan, &c .

Theid againn air gach obair an co-cheangal ri cur a stigh phioban uisge agus blathachaidh thaighean a dheanamh le deagh luchd-obrach agus air prisean iseal. Cuir deuchainn oirnn agus biodh fhios agad gu bheil so fior. Gheibh an duine aig am bi beagan obrach a cheart uiread aire ris an duine aig am bi moran, agus bi gach ni a ghabhas sinn os laimh air a deanamh an ealamachd.

SHAW & BEAIRSTO,
Phone 217
Sidni, C. B.
Feb 7 ’01—1 yr

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
SIDNI, - - - C. B.
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
SIDNI, - - - C. B.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

H . A. JONES, M. D., C. M. ,
LIGHICHE,
OIFIS: —Ri taobh stor Aonghais Mhic Guaire.
SIDNI, - - - C. B.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.
SIDNI, - - - C. B.

J . J. ROY, M. D. ,
OIFIS: —An Togalach McVey.
A CHOMHNUIDH: —An tighC . W. Hill.
SIDNI, - - - C. B.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - C. B.

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - - C. B.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.
SIDNI, - - - C. B.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - - C. B.

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St. ,
SIDNI. - - - C. B.

FAIGH DO DHEALBHAN air an tarruinn anns an t-Seomar Dhealbh Ur a tha ’n Togalach McVey, air sraid Shearlot. An t-àite ’s saoire tha ’sa bhaile. Bidh an obair dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
C . H. WOODILL.

F. O. PETTERSON,
Ceannaiche Taillear.
Oisean Sraidean Sheorais agus Phitt,
SIDNI, - - - C. B.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.
SIDNI, - - - C. B.

---

[376]

[Vol . 9. No. 48. p. 8]

Oran Seilge.

LE PARA MOR CAIMBEUL.

Bheir sinn ’san t-samhradh am monadh oirnn
’S théid sinn do ’n ghleann againn fhìn,
’S tillidh sinn dachaidh ’sa gheamhradh
A chumail nam Frangach o’n tìr.

’S ann againn tha ’n gleann maiseach fuaraidh,
’S cha ’n fheil cho fior uaigneach ’san tìr,
Cha ’n fhaicear duin’ idir ach buachaill’,
’S na bodaich bhios cuartach’ na frìth’.

Gheibh sinn ann eilid air uairibh,
Is bheir sinn daimh ruadh as an fhrìth;
Gheibh sinn ann greidh air gach fuaran,
Is pailteas ri chuallach de nì.

Gheibh sinn ann gobhair is caoraich,
’S bidh againn crodh-laoigh air na glinn,
Ga ’m bleoghann le nionagan guamach,
A’s binne na chuach an guth cinn.

Gheibh sinn ann cnothan is caoran,
Is gheibh sinn ann braonain gu leoir,
Is dearcagan-fithich air fraoch-bheinn,
’S cha déid sinn ’n traigh mhaoraich ri ’r beò.

Gheibh sinn ann bradanan tarra-gheal,
A thig oirnn o ’n fhairge na ’n steall:
Le slataibh ’s le morghaibh ga ’n ruagadh;
’S bu toigh le daoin’ -uaisle bhith ann.

’S coma leinn cur agus cliathadh,
’S cha treabh sinn am bliadhna le crann;
’S ann bhios sinn ’sa mhaduinn ag iasgach,
’S mu fheasgar a fiadhach nam beann.

Ged nach fheil sguab anns an t-sabhal,
No caora, no gobhar, no meann,
’S ged nach fheil bó ann ri ’bleoghann,
Bidh dùil ri sar chobhair nam beann.

Nuair thig na gillean mu anmoch,
’S a leagas iad eallachan mu seach,
Cha chluinnear guth aca de sheanachas
Ach mar a shealg iad an damh.

Am fac thu mar thill an cù ruadh e?
Am fac thu mar bhuail e ’n cù glas?
Thilg e a ladhran a suas air
Cho ealamh ’sa bhuaileadh an t-srad.

Nam faiceadh tu mis’ agus Sinteag
Air còmhnard na frithe so shios,
Gun duine, gun ghunna, na ’r còir ann;
Gun ni gu ar còmhnadh ach sgian.

Cha dean mi faoin ghleadhraich no bòsd uim’,
Chaidh mise na chròicean gu dian,
’S chaidh ise gu h-ealamh na sgòrnan
Mun d’ fhuaradh leinn seol air ’chur sios.

Laoidh.

LE ANNA CHAMARAN.

O! gur duilich ri innseadh
Mar thuit ar sinnsear’ o ghlòir!
O’n cheud latha ’thuit Adhamh,
’S an d’ fhuair an nàmhaid oirnn còir,
Chaill sinn sonas a b’ àirde,
’S chaill sinn an ailleachd a’s mò:
Sinn ’nar cadal ’san fhàsach
Is peacadh ’s bàs oirnn an tòir.

Nis ’s ann tha sinn a’ gluasad
Gun dion o fhuathas nan sian,
Mar ’ni maraich’ gun chùram,
Nach cum a shùil air an nial:
An long a’ gleachd ris a’ chuan,
’S gach tonn ’g a bualadh gu dian,
’S mur ruig i cala na dìdein,
O! c’àit’ am bi i gu sior?

Tha cuid gu mòr air an luasgadh
Mar chuilc air ghluasad le gaoith,
’Dol air aghart gun chùram,
Gun solus iùil mar na doill;
Ged a leughas iad Biobull,
Cha tuig iad brìgh na bheil ann:
’S iad mar threud air an ruagadh
Le sionnaich luatha gu teann.

’N tràth bha sinne neo-chiallach
’Toirt geill do mhiannan ar n-òig’
’San t-slighe leathainn ’dol sìos
A dh’ ionnsuidh siorruidheachd mhòir;
Tric air uidil is faontradh
Gun smuain air caochladh teachd oirnn;
Le do laimh is tu ’stiùir sinn,
A Dhe, ’s a chum sinne beò.

Thainig Iosa g’ar fuasgladh,
’S fhuair e buaidh air a bhàs;
Thug e saorsa bhith-bhuan do
Dhaoine truagh’ a bha ’n sàs:
Leanamaid-ne gu dlùth ’na
Cheum le cùram do ghnàth;
Dh’ aindeoin fochaid an t-saoghail,
Gheibh sinn saorsa tre ghràs.

Sibhs’ ’tha ’creidsinn na fìrinn,
Leanaibh dìreach ’na cheum,
Cumaibh fagusg do ’n Ti sin
A dh’ ionnlaid sibh ’na fhuil fein:
Cha sgar cumhachd gu bràth sibh,
No beath’, no bàs, no aon éis,
Re bhur cuairt troimh an fhàsach,
O’n Ti ’thug gràdh dhuibh nach tréig.

Ho ro, Cha’n ’eil Cadal Orm.

ISE.

Ho ro, cha’n ’eil cadal orm,
Cha’n ’eil m’ air’ air sòlas,
Mo chul-thaobh ri ceòl gàire
Bho’n là chaidh mo phòsadh,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

Bha m’ athair is mo mhàthair
’S mo bhràithrean uile deònach
Mo phòsadh ris an t-seann fhear
O’n bha mi gann de stòras,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

’S e ’n t-òr thug an car asam,
’S e ’n seann fhear rinn mo bhuaireadh,
’S e ’m pòsadh rinn mo shàruch’,
’S tha bhlàth sud air mo ghruaidh-sa,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

’Nuair bhitheas càch ’s na bailtean
A crathadh an cuid ghùntaibh;
Bith’dh mise leis an t-seann fhear
A’s srann aig air mo chùl-thaobh,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

Comhairl’ oirbhs’ a chaileagan,
An earail so na diùltaibh:
Gun tàir a dhean’ air òig-fhear
Ged bhith’s a sporan sùmhail,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

ESAN.

Ged nach ’eil an òig agam
Dheanainn òr a chùinneadh,
A’s ghleidhinn thu ’d bhean uasail
Co math ri fear a’ d’ dhùthaich,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

Nuair dh’ éidear le calico
Guanagan na tìre,
Bith’dh tusa leis an t-seann fhear
A’s srann aig do ghùn sìoda,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

Nuair bhith’s mnath’n a’ bhaile so
Ri carachd a’s ri guaineas;
Bith’dh thusa le d’ bhanaraich
A cuir a chruidh do ’n bhuailidh,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

Tha naoi bliadhna ’n taice so
O’n a chaidh sinn còmhladh,
Tha ’n oighreachd an diugh sàbhailt’
A’s pàisd’ aic’ air a glùinean,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

O thàlaidh mi chadal i,
’S dh’ amaisinn air a dùsgadh,
’S tha m’ inntinn taingeil, toilichte,
’S mo sporan air a giùlan,
Ho ro, cha ’n ’eil cadal orm.

AMY MHORAIDH.
Feasgair de dh’ Orain Albannach
(BEURLA AGUS GAILIG.)
Cuairt troimh Chanada, a’ gabhail a stigh nan Roinnean Iochdrach.
MAIGH-IUN, 1901.
GEO . W. COLBY, Manager,
10 E. 14th St., New York.

DeWitt & Mackinlay,
Luchd-creic agus obrach Innealan Electric
Obair Electric de sheorsa sam bith air a dheanamh.
Stoc mor de dh’ innsridh Electric.

Air son CARADH BHICYCLES tha sin lan uidheamaichte air sonENAMELLING , BRAZINGagusVULCANIZINGa dheanamh.

Air Sraid Phitt, faisg air Searlot, Sidni, C. B.
Telephone 223.

Reic-a- mach.
Tha aon dhiubhsan a tha ’sa chuideachd againn an uine ghoirid ’g ar fagail. Air an aobhar sin agus airson rum a dheanamh do Bhathar Ur a tha air an t-slighe tighinn a Sasunn, tha sinn a tairgse
An t-Iomlan de ar Stoc
DE DH’ INNSRIDH-TAIGHE
air prisean a tha bho 20 gu 40 sent air an dolair na ’s isle na bha iad roimhe so.
TAGHAIL TRATH AGUS FAIGH ROGHA NAM BARGAN.
GORDON & KEITH,
A. T. GRANT, Manager,

BROCAN, BOTAINNEAN agus CAISEART DHE GACH SEORSA
’gan creic air prisean anabarrach iseal ann an stor
A . W. Redden & Co.
Ann an Togalach an Rosaich.

So beagan dhe na bargain:—
Brogan troma Grain $1 65 a nise $1 25
Brogan troma Ceire 2 25 a nise 1 75
Botainnean fada 3 25 a nise 2 75
Brogan Steilleig 3 75 a nise 3 25
Brogan Sgoilte 1 20 a nise 90

Tha Brogan Bhan a creic air prisean a cheart cho iseal. Gheibhear fior bhargan. Cuimhnich an t-aite.

Ross Block,Sraid Shearlot, Sidni, C. B.
A . W. REDDEN & Co.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, OCT. 8, 1900, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

A. N. McGILL FHINNEIN, Supt .

WANTED—RELIABLE MEN in every locality throughout Canada to introduce our goods, tacking up showcards on trees, fences, along roads, and all conspicuous places, also distributing small advertising matter. Commission or salary $60 .00 per month and expenses not to exceed $2 .50 per day. Steady employment to good, honest, reliable men. No experience needful. Write for full particulars.
THE EMPIRE MEDICINE CO., London, Ont.

[Dealbh]
MANUFACTURERS ’ LIFE INSURANCE COMPANY.

Ard-oifis: —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham, Ceann-Suidhe Banc Thoronto

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

A . G. BAILLIE, Agent, Port Hastings, C. B.

L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—Halifax
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim san bith, o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.