---

[33]

[Vol . 9. No. 5. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. IX. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, OUGUST 3, 1900. No. 5.

A’ BHASCAID BHEAG FHLURS.

O’n Bheurla.

CAIB. V.

MAIRI AIR BEUL-THAOBH A’ BHRITHEAMH.

Is gann a dhùisg Màiri, an uair a chaidh oifigeach a stigh do’n phrìosan, gus a toirt am mach air beul-thaobh fir-ceartais. Bhual crith i ’n uair a chaidh i ’stigh do’n t-seòmar àrd, dhorcha, le chuid uìnneagan shean-fhasanta, anns an robh na glaineachain beaga air an cur air an oir. Shuidh an t-àrd-bhàillidh ’na bhritheamh, ann an cathair mhoir air a còmhdach le aodach scàrlaid; beagan sios air shuidh an cleireach aig a bhord-sgriobhaidh, a bha air fàs dubh leis an aois. Chuir am britheamh moran cheistean oirre. Thug Màiri dha freagairtean firinneach; bha i ’gal ’sa caoineadh, ’s a cur an céill gu làidir a neo-chiontachd. Ach thuirt am britheamh: “Cha toir thu orm-sa rud nach gabh a bhith a chreidsinn ’an àite rud a ghabhas. Cha deachaidh duine ’stigh do’n rùm ach thusa. Cha’n urrainn am fàine bhi aig duine ’sam bith eile; mar sin ’s fhearr dhut fhéin aideachadh.”

Brùchd deòir Màiri a mach: “Cha’n fhiosrach mise air sian mu’n fhàine. Cha’n ’fhaca mi e ann. Cha’n eil e agam!”

“Chaidh am fàine fhaicinn ’n ad laimh”, thuirt am britheamh. “Nise ciod a their thu?” Fhreagair Màiri, “Cha ghabhaidh sin a bhith.” Rinn am breitheamh smèideadh, agus thainig Ceit a stigh do’n rùm. Na ’gamhlus ri Màiri airson a’ ghùin, agus le toil aingidh air diubhar a dheanamh dhi ’am barail a maighstearan, thuirt Ceit ri muinntir a’ Chaisteil: “Cha’n urrainn am fàine a bhi aig duine ’sam bith ach aig nighean bheag a’ ghàraidh. ’Nuair a chunnaic mis’ i tighinn a nuas an staidhir, bha fàine aice anns an robh clachan bòidheacha air an suidheachadh; ach ’n uair a mhothaich i dhòmhsa, chaidh i ’na cabhaig, agus dh’fholaich i e. Smaointich mi ’s a’ mhionaid nach robh cùisean ceart. Ach, air a shon sin cha robh toil agam a bhi tuilleadh is cabhagach, agus mar sin chum mi mo theanga. Smaointich mi gu’n deachaidh am fàine thoirt di, mar a chaidh gnothuichean eile. Ach ma ghoid i e, cha’n fhada gus an ionndrainn iad e, agus a sin bithidh e luath gu leòir bruidhinn mu dheibhinn. Tha mi gle thoilichte nach robh mi ’an seòmar mo bhana-mhaighstir an diugh. Faodaidh sluagh aingidh, mar tha Mairi chealgach so, sluagh onarach a tharruinn ’an trioblaid.”

Chaidh Ceit a ghabhail air a facal; chaidh iarraidh oirre a h-uile dad a b’ fhiosrach i innse air beul-thaobh a bhàillidh. ’Nuair a thainig i ’stigh do’n chùirt, agus a dh’ iarr am bàillidh oirre, ’an ainm Dé, an fhìrinn innse, cha bu bheag a bhuille bh’ aig a cridhe, agus chrith a glùinean foidhpe. Ach cha do ghabh an creutair aingidh suim de bhriathran a bhàillidh, no de ghuth a cogais fhéin. Smaointich i mar so, “Ma dh’ aidicheas mi’n dràsda gu’n do dh’ innis mi briag, theid mo thionndadh air falbh, agus ma dh’fhaodte mo chur am prìosan.” Sheas i, air an aobhar sin, ri ’breig agus thuirt i gu ladarna ri Màiri, air beul-thaobh a’ bhritheamh; “Tha’m fàine agad; chunnaic mis’ agad e.”

Chuir a bhreug so uamhas air Màiri; ach cha do thòisich i air gearain no air càineadh. Shil a sùilean agus is gann a b’ urrainn i bruidhinn leis na deòir. “Cha’n eil e ceart; cha’n fhac’ thu ’m fàine agam-sa. Cia mar is urrainn duit breug cho dàna sin a dheanamh, agus mise, nach d’ rinn cron riamh ort, fhàgail cho truagh dheth?”

Ach bha a buanachd fhéin a tighinn fanear do Cheit, agus bha a gamhlas ’s a farmad cho mor ’s nach robh éifeachd sam bith aig briathram Mairi bhochd air a cridhe. Dh’ aithris i a’ bhreug mu’n chùis an dara uair, agus an sin dh’iarr am britheamh oirre a dhol gu taobh.

Thubhairt e an sin ri Màiri, “Tha thu air do dhiteadh; tha gach cùis ’n ad aghaidh. Chunnaic ban-sheirbheisach na Ban-Iarl’ òig am fàine ’n ad lamhan. Nise, innis dhuinn c’ait na chuir thu e.”

Thubhairt Màiri a rithisd, nach robh e aice. Dh’òrdaich am bàillldh, an sin, a sgiùrrsadh gus an tigeadh an fhuil. Thòisich Màiri air gal ’s air éigheach ri Dia a rithisd ’s a rithisd gu’n robh i neo-chiontach, ach cha deanadh e feum. Chaidh feuchainn rithe gu goirt. Bàn, lan fala, agus air chrith, chaidh m’a dheireadh a tilleadh air ais do’n phrìosan. Bha ’cuid leon ’ga cràdh: thug i leth na h-oidhche gun chadal air an leaba chonnlaich; bha i ’gal ’s ag osnaich ’s ag ùrnaigh ri Dia, a chuir mu dheireadh cadal riatanach ’ga h-ionnsaidh.

An ath latha dh’òrduich am bàillidh Màiri thoirt a rithisd ’na làthair. Bho’n a dh’fhàillinnich gach dòigh bhorb, dh’ fheuch e le briathran ciùin ’us càirdeil ri toirt oirr’ aideachadh. “Chuir thu do bheatha fhéin an cunnart,” thuirt esan, “agus mar sin ’s e do dhuais am bàs. Ach ma dh’ aidicheas tu cait am bheil am fàine, cha téid an còrr a dheanamh ort. Na buillean a fhuair thu mar tha is e sin do pheanas. Theìd do chur na d’ àite fhéin a rithisd, anns an taigh comhla ri t’athair: cuimhnich a nise gu math, agus dean roghainn eadar beatha ’us bàs! Seall, tha mi’n dùrachd mhath dhut. Ciod am feum a ni am fàine dhut, ’n uair a bhios do cheann na shineadh làn fala aig do chasan?” Ach bha Màiri gu dian a’ toirt na h-aon fhreagairt seachad. Am bàillidh, a mhothaich d’ an ghaol mhòr a bh’aic air a h-athair, thuirt mar a leanas: “Ma chumas tu ort diorrasach mar sin, agus nach sàbhail thu do beatha fhéin, cuimhnich co dhiù air ceann glas d’ athar! Am bi thu toileach fhaicinn a’ tuiteam làn fala fo làimh fear na tuaighe? Co eil’ ach esan a mheall thusa gu leanailt cho diorrasach ris a bhreig? Am beil fios agad gu’m faod d’athair a cheann a chall, cuideachd?” Chuir na briathran so a leithid de dh’ oillt air Màiri ’s nach mor nach do thuit i sios gu làr. “Aidich,” thubhairt am bàillidh, gu’n d’thug thu leat am fàine: aon fhacal, an aon lideadh, sàbhalaidh do bheatha fhéin agus beatha d’ athar!

Is e buaireadh mor a bha ’n so air Màiri. Bha i tacan ’na tosd. Thainig e ’na h-inntinn gu’m faodadh i ràdh gu’n d’thug i leath’ am fàine, ach gu’n do chaill i air an rathad e. Ach thubhairt i rithe fhéin, “Cha’n abair, ’s fhearr daonnan leanailt ris an fhìrinn. Tha breug innseadh ’n a pheacadh! Cha toir luach sam bith orm peacadh a dheanamh, ged a theasraigeadh e mo bheatha fhéin agus beatha m’ athar! Is e do chomhairle-sa, mo Dhia, a ghabhas mi, agus fàgaidh mi an còrr an earbsa riut.” Thubhairt i an sin, le guth ard, dùrachdach, drùighteach, “Na’n abarainn gu’n robh am fàine agam, bhiodh e ’na bhreig, agus ged a choisinneadh e mo bheatha dhomh, cha’n aithris mi breug. “Ach,” ars ise, “ma dh’fhéumair fuil a dhortadh, O caomhain falt glas mo dheagh athar! Bheir mise suas mo bheatha air a shon-san.”

Dhrùigh na facail so air na bha làthair: eadhon am britheamh fhéin, ged a bha inntinn laidir aige, ràinig iad a chridhe. Bha e sàmhach, agus thug e sanas seachad Màiri a thoirt air ais do’n phrìosan.

CAIB. VI.

IACOB AGUS MAIRI ’S A’ PHRIOSAN.

Fhuair am britheamh a nis e fhéin ann an trioblaid nach bu bheag. “Tha an nis an treas lath’ againn” ars esan ris an sgriobhaich, “agus cha’n eil sinn ni’s fhaide air aghart na bha sinn a chiad latha. Na faicinn dòigh air gu’m b’ urrainn am fàine a bhi aig duine sam bith eile, chreidinn gu’m beil an nighean neo-chiontach. A leithid de dhiorras ann an nighinn cho òg, cha chualas riamh. Ach leis cho soilleir ’s a tha cùisean ’na h-aghaidh, cha ghabh e bhith nach do ghoid i am fàine.”

Chaidh e a rithisd far an robh a’ Bhan-Iarl’ agus rannsaich e gu mion mu’n chùis. Cheasnaich e Ceit uair eile. Cha mhor nach d’thug e fad an latha ’gan ceasnachadh, agus mheadhraich e gu dian air gach facal a thuirt Màiri ré a cheas nachaidh. Anmoch ’san fheasgar, dh’ òrduich e Màiri ’sa h-athair a bhi air an toirt ga’ ionnsaidh as a phrìosan.

“Iacob,” ars esan, “tha mis air mo mheas ’nam dhuine cruaidh; ach gidheadh, tha fios agad-sa nach urrainnear a ràdh gun d’ rinn mi riamh cron neach eile, le fios domh. Tha mi smaointeachadh gu’n creid thu nach eil toil agam-sa mo làmh a chur ann am bàs do nighinne. Ach leis gach dearbhadh a fhuair sinn, feumar a diteadh airson na mèirle, agus a réir an lagha feumaidh i bàsachadh. Tha fianuis na searbhanta a fàgail na coire mu mhullach a cinn.

Na ’n tigeadh am fàine air lom, agus an call mar so a dheanamh suas, is docha gu faigheadh i fathamas air sgàth a h-oige. Ach ma chumas i roimpe cho dùr ’s cho aingidh ’s a bhréig, cha ghabh a h-òige leith-sgeul air son a drochbheairt, agus mar sin, is oighre do’n bhàs i. Falbh far am bheil i, ma ta, Iacoib, iarr oirre am fàine ’thoirt suas, agus tha mise ’toirt dhut m’ fhacail, anns a’ chàs sin—ach cuimhnich anns a’ chàs sin amhain—nach fhaigh i bàs, ach gheilbh i mar sgaoil le peanas nach bi trom. Is

---

[34]

[Vol . 9. No. 5. p. 2]

tusa ’h-athair; tha h-uile cumhachd agad thairis oirre. Mur a toir thus’ oirre a thoirt seachad, ciod a’s urrainn neach sam bith a shaoilsinn ach gu’m beil an gnothuch air a dheanamh suas eadaraibh, agus gu bheil pàirt agad-s’ anns a’ choire? Aon uair eile! mur teid am fàine fhaighinn, bithidh e daor duibh le chéile.” Ars an t-athair: “Bruidhnidh mise rithe gu toileach; ach tha fhios agam mar tha, nach do ghiod i am fàine, agus air an aobhar sin, nach urrainn di aideachadh. Feuchaidh mi gach seòl; agus cunntaidh mi e ’na fhabhar mor, ma theid mo leanabh neo-chiontach a dhiteadh, gu’m faod mi a faicinn fhathasd aon uair eile!”

Thug fear cumail a phriosain leis an seann duine, gu sàmhach, gu Màiri, chuir e an lòchran neo-dhealrach air a bhòrd bheag ’an rùm a phriosain, far an robh na soithichean creadha le suipeir Màiri, agus an soitheach uisge fhathasd gun bheantainn da; thill e an sin a mach, agus dhùin e an dorus as a dhéigh.

Bha Màiri ’n a sineadh ’s an leabaidh, a h-aghaidh air a bhalla ’s i gal gu trom. ’Nuair a dh’ fhosgail i ’suilean ’s a chunnaic i solus fann an lòchrain, thionndaidh i mu’n cuairt—mhothaich i d’a h-athair, thug i éibh àrd aisde, dh’ éirich i suas agus thuit i ann an seòrsa de laigse air uchd a h-athar. Shuidh e sios comhla rithe air an leabaidh, agus ghlac e i gu teann ’na ghàirdeanan. Bha iad le chéile sàmhach greis ùine, agus shil an cuid dhiar gu frasach còmhladh.

Mu dheireadh fhuair a h-athair spionnadh gu leòir gus inns’ an turus air an d’ thainig e. “O Athair,” ghlaodh Màiri mu’n robh e ullamh, “cha bu chòir dhuibh teagamh a chur ’na mo neochiontas! O mo Dhia, am bheil duin’ idir ’san t-saoghal nach eil ’gam ghabhail mar bhana-mheairleich! Eadhon m’athair fhein! Athair creidibh mi fathasd: cha d’ àraich sibh bana mheairleach annam-sa.”

“Bi sàmhach, mo leanabh gaolach, tha mi ’gad làn chreidsinn; chaidh a chur mar fhiachaibh orm bruidhinn mar so riut.” Bha iad an sin sàmhach greis eile. Bha ’h-athair a coimhead gu dùrachdach air Màiri. Bha ’gruaidhean a sealltuinn tana, bàn, a suilean dearg agus air at leis a’ chaoineadh, bha a falt trom, dualach, leis am faodadh i a pearsa chur am falach gu buileach, a nise sgaoilte agus suainte gach rathad mu’n cuairt oirre. “Mo leanabh brònach,” ars esan, “chuir Dia deuchainn chruaidh ’nad rathad! Agus tha eagal, tha eagal orm gu’m bheil a’ chuid a’s deuchainniche ’s a’s cruaidhe ri tighinn fhathasd! Ma dh’ fhaote, ma dh’fhaote gu sgath iad dhiot do cheann òg!”

“O athair,” arsa Màiri, “thaobh sin, tha mise coma. Ach ur ceann glas-se! O mo Dhia! gu’m faicinn-sa e tuiteam leis a’ chlaidheamh!”

“Na biodh cùram ort mu m’ dheighinn-sa, a leanaibh ghaolaich,” ars’ a h-athair, “cha’n urrainn sin tachairt dòmhsa! Ach air son do ghaoil-sa, tha dòchas agam ris a chuid a’s fhearr, ach dh’ ad thaobh-sa faodaidh, eadhon, a chuid a’s miosa tachairt.”

“O,” arsa Màiri, ’sa sùilean a boillsgeadh le sòlas, agus a breith air a h-athair, “chionn gur ann mar sin a tha, tha’n t-eallach a’s truime air a thogail de m’ chridhe, tha, a nise, gach cùis gu math. ’Athair, gu cinnteach cha’n eil eagal agam ro’n bhàs. Theid mi gu Dia, gu m’ Fhear-saoraidh! Chi mi mo mhàthair cuideachd, am flaitheanas! O cho toilichte ’sa bhitheas mi!”

Dhrùigh na facail so gu trom air cridh’ an t-seann duine. Ghuil e mar leanabh. Chuir e a làmhan ’an glacaibh a chéile agus thubhairt e, “Moladh do Dhia, chionn gu’m bheil mi ’gad fhaighinn anns an staid inntinn so. Tha e gun teagamh cruaidh, gle chruaidh, do sheann duine, do dh’ athair gràdhach ’sam bith, a leanabh ionmhuinn, ’aona chùl-taic, a dhòchas, a chrùn, ’s a thoileachadh aosda, a chall ’s an dòigh so! Ach fhathasd,” ars esan, le guth bristeach, “O Thighearna, do thoil-sa gu’n robh deante. Tha Thu ag iarraidh iobairt chruaidh air cridhe athar; ach tha mise ’ga thoirt duit gu toileach. Gabh i! ’Nad làmhan tha mi ’ga liubhairt, m’ aona ghràdh air thalamh; ge b’e ’dh’eireas dh’ise, is ann gu math a bhitheas e. Tha mi ’ga h-earbsa ri d’ ghràdh gun chrioch; ’se sin am fear-faire a’s fhearr. O Mhàiri, a’ ghràidh, ’s fhearr thusa a bhàsachadh ’s an neo-chiontas, eadhon air an scaffal, le laimh fir-thilgidh na gum bithinn-sa beò agus a cluinntinn gun robh thu air do thruailleadh anns an t-saoghal aingidh so, do neo-chiontas air a spùineadh, agus air do mhealladh gu peacadh agus droch bheairt. Thoir mathanas domh a chionn bruidhinn mar a rinn mi. Tha thusa fhathasd math, ro mhath—airidh air do chur am measg nan aingeal ann am Flaitheanas; ach tha’n saoghal olc, ro-olc; faodaidh a h-uile duine eadhon na h-ainglean, tuiteam. Fuiling am bàs, ma ’se toil Dhé e ma ta, mo nighean, le earbsa. Tha thu bàsachadh neo-chiontach. Sin bàs a’s urramaich’ a th’ann, ged a bhitheadh e fuilteach. Bithidh tu air t-aiseag, mar lilidh ghlain, bho fhàsach neo-thorach gu ait a’s fhearr—gu Flaitheanas!”

Chuir fras dheur stad air a bhriathran. An deigh bhi sàmhach tacan, thubhairt e, “Aon fhacal eile! Tha Ceit an deigh fianuis a thoirt ’n ad aghaidh-sa. Thuirt i air a mionnan, gu’m fac’ i am faine ’n ad làimh. ’Se ’fianuis-se a chuireas fodh’ thu, ma theid do dhiteadh. Ach tha thusa ’toirt mathanas di, nach eil? Cha’n eil farmad agad tuilleadh ri neach sam bith? Eadhon air an fhodar so, anns a’ phriosan dhorcha so, air do cheangal leis na slabhraidhean troma so, tha thu na’s toilichte na ise ’s a’ chaisteal ’an sioda ’s an riomhagh, ’am beartas ’s an onair. ’S fhearr am bàs fhulang neo-chiontach, mar tha thusa, a reir coltais, a dol a deanamh, na bhi beò anns an eucoir, coltach rithe-se. Thoir mathanas dh’i, a’ Mhàiri, mar a thug t’Fhear-saoraidh mathanas dha a naimdean. Nach dean thu mar sin? tha thu toirt mathanas dhi; tha h-uile rud a tighinn ort bho laimh Dhé.” Gabh Mairi a chomhairle gu toileach.

“Agus a mise,” lean a h-athair gu cabhagach, ’nuair a dh’fhairich e fear a phriosain a teannadh orra, “tha mi ’g ad liubhairt do Dhia is d’a ghràsan naomh, agus dha d’ Fhear-saoraidh, a chaidh a dhiteadh mar chiontach ge bu neo-chiontach e! Agus ge b’e so an sealladh mu dheireadh a chi mi dhiot ’s an t-saoghal so, ’s ge nach fhaiceadh tu m’ aghaidh gu bràth tuilleadh, gidheadh cha’n fhada gus a lean mise thu do Fhlaitheanas! Tha mi ’faireachdain mar nach bithinn fada beò an deigh na deuchainn so.”

Thainig fear cumail a phriosain a nis a stigh, agus dh’ òrduich e ’n t-athair ’ga leanailt. Dh’fheuch Mairi ri chumail, agus ghlac i e gu teann ’na gàirdeanan. Leig a h-athair sios gu socrach i air an leabaidh. Laidh i sios gun mhothachadh air a chonnlaich.

Chaidh Iacob a thoirt air ais air beulthaobh a’ bhàillidh. ’Nuair a chaidh e ’stigh do’n rùm, agus a chiall ach beag air fhàgail, thog e làmh suas ri nèamh agus ghlaodh e mach, “Tha mi togail fianuis ri Dia uile-chumhachdach gu bheil i neo-chiontach. Cha bhana-mheairleach mo leanabh-sa.”

“Cha mhor nach creidinn-sa sin,” ars am bàillidh, “ach cha’n fhaod mi a bhinn a thoirt am mach air reir boidean do nighinn ’us do bhòidean-sa, ach feumaidh mi breith a thoirt a reir na fianuis agus an lagha.”
(Ri leantuinn.)

Thainig fear-turuis uair gu baile anns nach robh e riamh, roimhe, agus cha robh e idir a cordadh ris cho geur s’a bha muinntir a bhaile ’g amharc air. Air son stad a chuir air an cuid amharc thionndaidh e ri fear dhiubh agus thuirt e ris, ‘Cha chreid mi nach aithnich sibh mi ma thig mi ’n rathad am feasda tuilleadh.” “Aithnichidh gu deimhin,” ars am fear eile, “chan eil duine sa bhaìle nach aithnich thu; ’se sin mur-a glan thu t’aodann.”

Caite ’n robh ’n coileach nuair a chuala h-uile neach a bh’ air an t-saoghal e ’gairm? Anns an airc.

Ma chi thu tri eoin air craoibh ’s gu ’m marbh thu dha, cia meud ian a bhios air a chraoibh an deigh sin? Cha bhi gin; teichidh an treas fear.

De’n rud a’s coltiche ri leth ubhail? An leth eile.

BLIADHNA THEARLAICH.

LE IAIN MAC-CHOINNICH.

CAIB. III.

TOGBHAIL NAM FINEACHAN.

Bha ’m Prionnsa fathast ann am Bòrghadal, agus fadheoigh thainig fios da ionnsaidh nach faigheadh e, aon chuid, còmhnadh bho Shir Alasdair Mac-Dhòmhnuill Shéibhte, no bho Mhac-Leòid Dhun-Bheagain; thiunndaidh a chùis a mach, dìreach mar thuirt Fear Bhaosdail ris air tùs a thachradh. Bha Donnacha’ Foirbeis Tighearna Chuil-Fhodair, a bha na fhìr nàmhaid do na Stiùbhartaich, agus fad air taobh Righ Seòras an deigh iompaidh a chuir air an dà cheann-cinnidh sin, gu’n chlaidheamh a tharuinn gu bràch ann an aobhar Righ Seumas; agus an àite còmhnadh a dheanamh leis a Phrionns’, is ann a chuir iad fios do Shasuinn gun tainig e nall a dh-Alba. Ghabh Tearlach gu mòr gu cridhe Sir Alasdair agus Mac-Leoid a’ dhiultadh “éiridh;” agus chunnaic na h-uaislean a thainig a nall as an Fhràing maille ris a chuis cho mi-choltach, ’s gun tug iad a chomhail’ air an gnothach a leigeadh ma-làr, agus grad philleadh air ais; ach thuirt e-san mar thuirt e ri Uisdean Dòmhnullach— “Le seiseir dhiùlannach chalma dhìleas, theichinn mar fhògarach feadh bheanntaichean Alba, mas pillinn air m’ ais do ’n Fhraing.”

Chuir e fios á Bòrghadail a dh’ionnsaidh gach Ceann-Fine bho ’n robh sùil aige ri cobhair fhaotainn, agus b’e a chiad fhear a thainig ga amharc Dòmhnull Cam-shron Loch-iall; agus air dha a chluinntinn nach tug e nall leis ach seachdnar dhaoine bha e ’cuir roimhe gun chuid, no gnothach, a bhi aige ri cogadh no stri, ged a bha e air son am Prionns’ fhaicinn, chum iompaidh a chuir air tarruinn air ais agus an dùthaich fhàgail mu’n eireadh ni bu mhiosa dha, ’nuair a gheibheadh fir Shasuinn brath air a dhol-a- mach. Air do Loch-iall a bhi air a thuras do Bhòrghadal a dh-amhare a’ Phrionnsa, ghairm e anns an dol seachad aig taigh a bhràthar Iain Cam-shron an Fhasaidh Fheàrna; thuirt a bhràthar ris nach bu chòir dha dhol n’a b’ fhaid’ air a cheann-turais, agus na’n gabhadh e a chomhairle-sa gur ann a leigeadh e a rùineachd ris a’ Phrionns’ ann an litir. “Cha dean mi sin,” arsa Loch-iall, “ged nach eil dùil agam eiridh leis a Phrionns’ no còmhnadh sam bith a dheanamh ris, se’n rud a’s lugha dh’ fhaodas mi dheanamh fhaicinn”— “O bhrathair!” arsa Fear an Fhasaidh-Fheàrna, “S ann domhs’ a’s fearr as aithin’ thu no dhut féin; ma leagas am Prionns’ aon uair a’ shùilean òrt, bheir e ort gun dean thu gach aon ni is àill leis!” agus b’ amhuil a thachair.

Air do Loch-iall Bòrghadal a ruidhinn chaidh e-féin agus am Prionnsa

---

[35]

[Vol . 9. No. 5. p. 3]

do Sheòmar diamhair, agus thoisich am Prionns’ air a bhrosnachadh suas gu na Cama-Shronaich a thogail; ach thuirt Loch-iall ris gum b’ fhearr dha faighidean a bhi aige gus am faiceadh e cothrom n’a b’ fhabharaich thuirt Tearlach gun robh an cothrom math san àm, a thaobh feachd Shasuinn a bhi cogadh ri cumhachd na Fràinge, agus gu ’n robh e làn-chinnteach gu ’n ceannsaicheadh beagan Ghàel na bha dheth an arm-dhearg sa’ cheart àm ann am Breatuinn. Thuirt Loch-iall, ged a bha sin mar sin, gum b’ fhearr dhasan gun a bhi cho bras, agus gum bu ghlice dha e-féin a chleith far an robh e, gus an cruinnicheadh a chàirdean, agus gu’n cuireadh iad an comhairle ri chéile, ciod bu chòir a dheanamh? “Cha dean mi sin,” arsa Tearlach, “ann an ùin ghearr le beagan sluagh sgaoilidh mi mo bhratach rìoghail ri crann, agus théid sgeula feadh Bhreatuinn gu léir, gun tainig TEARLACH STIUBHART a nall a thagar crùn a shinnsir, ged a bhàsaichinn ’s an oidheirp; agus fuireadh Loch-iall mu’n cuala mi m’ athair gu tric ag iomradh mar a charaid’ bu dealaidh, aig a bhaile, agus cluinneadh e bho chàch mar dh’ eireas do’n Phrionnsa.” —Air cluinntinn so, cha b’ urra Loch-iall cumail air féin ni b’ fhaide: agus labhair e mar so:— “Cha dean mi mar sin, ach bithidh mi air an aon diol ri m’ Phrionnsa, agus gach aon duin eil air m’ fhearann, as urrainn glas-lann a tharruinn ri sròin.”

Chaidh Loch-iall dachaigh air ball, agus thòisich e air togail nan Camashronach, agus a chuid eile dheth a luchd-leanmhuinn ma dha thaobh Loch-Arcaig, agus rinn iomadaidh eile de na Cinn-Fheadhna mar an cianda. Chaidh a nis’ a shònrachadh, gun robh am Prionnsa gu ’bhratach a thogail ann an Gleann- Fionain* air an naoidheamh latha-diag de mhìos deireannach an t-Sàmhraidh, agus chuir e air falbh litrichean air an t-sèamh latha de’n mhìos sin a dh’ -iunnsaidh gach Ceann-feadhna fa-leth, iad da choinneachadh sa’ Ghleann air an latha shònraichte. Bha Tighearna Chlann-Raonaill mu’n àm so air tighinn dachaigh as an Eilean-Sgiathanach agus thòisich e air cruinneachadh a chuid daoine féin.

Air an aon-latha-diag de mhìos dheireannach an t-Sàmhraidh, ghluais Tearlach bho thaigh Bhòrghadail, gu taigh Cheann-Loch-Mùideart a bha ma thuaiream seachd mil’ a dh’ uidhe á Bòrghadal; dh’ fhan e’ an sin gus an t-ochdamh latha diag, agus an sin chaidh e ann am bàta gu taigh Ghlinn Ealadail, àite còmhnaidh uchdarain eile de Chlann-Dòmhuill, ri taobh Loch-Seile. Dh-fhàg e Gleann-Ealadail air an ath mhadainn le coig thar fhichead fear ann an trì bàtaichean, agus chaidh iad air tìr air taobh sear Loch Seile faisg air an àit’ anns an robh e gu shuaicheantas a thogail.

Bha na Fineachean a nis a’ cruinneachadh gu bràs as gach taobh, agus chìte prasganan dhaoine fo armachd a tional as gach àird, a’ gearradh aithghearra-talmhainn thar mhonaidhean, a’s bhealaichean gu Gleann-Fionain; ma aon uair sa’ mhadainn rainig Tearlach féin agus a chuid uaislean an Gleann. Thuit a mhisneach gu làr, cha d’ fhuair e roimhe ach ma thuaiream ceud fear-feachda agus na h-urraid de mhnathan sa’ chloinn a chruinnich gu sealladh dheth a mhòrachd fhaicinn. Fa-dheoigh, ma uair an deigh mheadhon latha chualas creagan dà-thaobh a Ghlinne, a co-fhreagairt do sgal nan feadan, agus do thòrman nan dos; agus m’a chairteal na h-uarach chunnacas a tighinn thar fàireadh, bho sheachd gu ochd ceud Cam-Shronach na ’n làn àrmachd agus nan deiseachan ballabhreac, deich pìobairean fichead a’ cluich “Cruinneachadh nan Cam-Shronach” agus dà fhichead fear dheth an àrm-dhearg, a cheap iad m’an ’Chorpaich aca gan iomain rompa gu siùbhlach a nuas am bruthach gus na stad iad air réidhlean a ghlinne fa chomhair Thearlaich.

Be’n t-àite thagh iad a chum an t-suaicheantas a thogail ri crann, uchdan beag a th’ ann am meadhon a Ghlinne; dh’ eirich Diùc Abhall na sheasamh air an uchdan so, agus dithis dhaoine ’cumail taice ris, oir bha e fann le euslaint: sgaoil e sin ri gaoith nam beann a “bhratach sholais” a bh’ ann an ùin’ ghearr gu uamhas agus truaighe a sgaoileadh feadh ghleanntaichean siochail na h-Alba. Bha ’bhratach mhòr àluinn so air a deanamh de shioda dearg agus ball geal sròil na meadhon, air an robh dealbh crun righ agus ciste-laidhe; chuir na Gàel fàilt’ air a bhrataich so le sgal chiad seannsair; a’s chrathadh mìle bonaid, a’s caithream mhòr éibhneis. Thòisich Diùc Abhall an sin ri innse an t-aobhar mu’n do thogadh a’ bhratach; agus mu’n do chruinnich na treun-laoich. —Thuirt e gun tàinig Prionnsa Tearlach a nall le òrdugh athar, Righ Seumas, a thogail a shuaicheantas rioghail ri crann; a chum a dhlighe air rioghachd a shinnsir a dhainneachadh, agus a thàirgse mathanas do gach neach a rinn roimhe so àr-a- mach, no tuath-shreup na aghaidh, nan druidheadh iad a nise ri mheirghe, agus an àirm a thogail na aobhar, a chum a chrùin a thoirt a dh’ aindeoin fir Shasuinn,agus saorsa chosnadh do dh-Alba. An deigh do’n Diùc an sgùilm so a labhairt, chaidh a bhratach a ghiùlain far an robh Tearlach na sheasamh, agus leth-cheud Cam-Shrònach mar ghèard oirre.

An ceam da uair an deigh sin, thainig Mac-Dhòmhnuill na Ceapach le trì cheud Abrach nan ceann. Tacan as deigh sin thainig prasgan de Shiol Leòid: agus chàmpaich air an òidhche sin féin ann an Gleann-Fionan, ma thuaiream dà-cheud-diag fear.

CAIB. IV.

ULLACHADH AN AIRM DHEIRG.

Mu’n àm so bha Rìgh Seòras far bu chuimhe dha ’bhith, ann a’ Hanoobhar tir dhùchasach a shinnsir féin, agus bha cuid de Shasunnaich a cuir as a leth gu ’n robh e n’a bu thlusmhore ris an Rìoghachd sin, na bha e ri Breatuinn. Bha e mar gum biodh e caoin-shuarach ma déibhinn.

Fad rè an t-Samaraidh bha fathunn air feadh na Gàeldachd gu’n robh am Prionnsa gu thighinn a nall mu’n tigeadh an t-Samhainn; ach cha chuala luchd-muinntir an Rìgh an Dunéideann smid dheth gus an dara latha de mhios dheireannach an t-Sàmhraidh, agus gun sheall Tighearna Chuil-Fhodair litir a fhuair e bho dhuin-uasal Gàelach do Shir Iain Cope, ceannard an airm-dheirg.

Mun àm so, bha Iain Cope air a mheas na cheann-feachda cho ionnsaichte agus cho misneachail ’sa bha ann am Breatuinn gu léir; agus bha aige fo chomannd ann an Alba, da réiseamaid thrùpairean each, dà réiseamaid iomlan de shaighdearan coise, agus cùig cuideachdan diag de chaochladh réiseamaidean eile, a bha sgaoilte feadh bhailtean mòra na h-Alba; bha iad a nis’ aìr an gairm ri chéile chum am Prionns’ agus na Gàeil a choinneachadh agus a chasg.

Dh-òrduich luchd-comhairl’ an Rìgh do dh-Iain Cope a’ Ghàeldachd a ruidhinn gun stad, a chum na Gàell a chumail air an ais, mu’m faigheadh iad ùin’ air fás ni bu liommhoire agus ni bu treise. B’e Tighearna Chuil-Fhodair a h-aon de’n luchd-comhairle; agus ge do bha e an aghaidh Thearlaich, agus na fhìr charaid do Rìgh Seòras bha mòran dheth a luchd-dàimh a’s eòlais, agus dheth a chairdean féin chean air eiridh leis a’ Phrionns’, agus shaoil leis gu ’n deanadh sealladh de dh-Iain Cope agus dheth fheachd “sgapadh nan cearc breac” air na Gàeil, agus gu’n leigeadh iad a chùis-ma-làr mas lasadh fraoch cumhachd na Rìoghachd nan aghaidh, a thaobh gu’n robh cinnt aige, nach robh tearnadh air an son, nan cailleadh ìad air a’ cheanna ma dheireadh. Rainig an t-òrdugh so Sir Iain Cope ann an Dunéideann, air an naoidheamh latha-diag de mhìos dheireannach an t-Samhraidh; a cheart latha anns na thog Tearlach a bhratach ann an Gleann-Fionan. Dh’ falbh Iain Cope air a’ cheart latha sin do Shrùidhleadh gu e-féin a chuir air ceann an àirm.

(Ri leantuinn.)

Tha na tuathanaich air feadh na dùthcha a nise trang ris an fheur.

Sgeul Iongantach.

Bha duin’ -uasal araidh ann roimh so a bha air turas ann an aon de na carbadaibh sin a bha ’ruith le ceithir eich, mu’n do dhealbhadh na slighean iaruinn. Aig aite sonraichte bha drochaid fhiodha air a togail thar abhainn bheag, agus air a suidheachadh air da chreig, creag air gach taobh, agus linne mhor, dhomhain eatorra. Le cudthrom a’ charbaid agus a luchd, gheíll, agus thuit an drochaid, agus thilgeadh an luchd-turais gu h-iosal anns an t-sruth.’ Nam measg bha Easbuig araidh, a bhean, agus a leanabh. Chaidh na parantan a dhith ach theasairg an duin-uasal an leanabh le mor-chunnart da bheatha fein. Bliadhnaichean an deigh so, bha ’n duin’- uasal ann an cuideachd shonraichte far an d’ aithris e an sgeul beag muladach so, agus far an robh na h-uile ag eisdeachd le mor-churam. Am measg chaich bha bantighearna og, mhaiseach ann, a thug cluas do ’n sgeul moran ni’s durachdaich na neach sam bith eile a bha lathair. An uair a sguir an duin’ -uasal, ghrad dh’ eirich a mhaighdean og suas air a cosaibh, thilg si i fein ’n a ghairdeanaibh, agus thubhairt i, “Is mise an leanabh sin, is mise gun teagamh an leanabh sin, agus riamh gu ruige an la an diugh, cha robh fios agam co a theasairg mi, agus cha robh comas agam air mor-thaing a thoirt da.”

Uilleam Mac Dhunleibhe.

Rugadh Uilleam—Am Bàrd Ileach—ann an ”Ileath ghlas an fheòir” sa’ bhliadhna 1804, agus chaochail e ann an Glasachu anns a’ bhliadhna 1870. The carragh cuimhne dha anns a chladh a tha ann an ceann an ear a’ bhaile. Bha Uilleam na dhuine neònach. Bha bàigh mhor aige do ’n Ghàidhlig agus gamhlas na dunach do na Sasunnaich.

Thàinig gille òg sparasach uair a bha sud a chur a chomhairle ris a bhàrd ach co dhiu a bu choir dha, se air ùr thighinn do ’n bhaile as a’ Ghàidhealtachd, dol do dh’ eaglais Ghaidhealaich no dol am measg nan Gall do dh’ Eaglais anns nach cluinneadh e ach Beurla. ’S e ’n fhreagairt a fhuair e— “Rach thusa do ’n Eaglais Ghaidhealaich far an cluinn thu Gàidhlig air a labhairt, leubh do Bhiobull Gàidhlig agus “Sar-obair nam Bàrd” agus cha’n eil diabhull an Ifrinn a chuireas iteag asad.”

Cha do sgriobh Uilleam bochd orain ghaoil; bu mhòr a b’ annsa leis fuaim a’ chlaidheimh agus strith nan lann, na caoin a ghaoil ’s a mhànrain. Se an duan ”Fios thun a Bhàird” aon de na dàin is fearr a sgriobh am Bàrd Ileach.

An ti a’s cùbhraidhe, ti dhut [ ? ] ’s do d’ charaid, —na’s fhearr [ ? ] no broma— ’si sin Union B[ ? ] agus tha i air a creic ann [ ? ] luaidhe aig 25, 30, 35 [ ? ] am punnd.

*B ’ann ris an iolaire theireadh na seana Ghàeil am “Fionan” [fion -eun, no’n t-ian uasal] chaidh am facal a nis atharachadh gu fìr-eun, is e uasal is ciall do ’n fhacal fion, be fion-dheoch a theirte bho shean ris an deoch rìmhich ris an abair sin an diugh, fion a thaobh gum be na h-uaislean bhiodh mar bu trice dha h-òl. “Fion-fhuil Chlann-Dòmhnuill,” se sin fuil uasal Chlann-Dhòmhnuill, &c .

---

[36]

[Vol . 9. No. 5. p. 4]

MAC-TALLA:
AIR A CHUR A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

Na sgriobh ach air aon taobh de n phaipeir.

Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh s ’is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
SYDNEY, CAPE BRETON

DI-HAOINE, OUGUST 3, 1900.

Litir a Ceap Nor.

Ged bha sinn a’ gearan air tiormachd agus fionnarachd o thoiseach gu meadhon an t-samhraidh, tha aobhar thaingealachd againn nach do bhuanaich an seòrsa aimsir sin na b’ fhaide. Tha frasan briagha uisge air a bhi sileadh an drasta ’s a rithisd o chionn mios, air chor ’s gu bheil feur ’us fochann a’ fàs gu math anns gach fearann brigheil. Far nach eil brigh ’s an talamh, cha ruigear a leas a bhi ’g amharc air son deadh fhàs, a dh’ aindeoin aimsir fhàbharraich. Tha e coltach gu bheil tiormachd agus teas air a bhi deanamh call mor an cearnan eile de Chanada, agus an cuid dhe na Stàidean, air an t-samhradh so; agus an lorg sin tha pris an fhlùir air eirigh o chionn ghoirid. Ged is beag nach ’eil sluagh an àite so gu leir a’ stri ri tuathanachas, cha mhor nach ’eil gach teaghlach a’ ceannach na tha iad a’ cur am feum de fhlùr agus de mhin gach bliadhna.

Air feasgar an dara la de’n mhios so, dh’ eug Alasdair Dòmhnullach, air an d’ rinn mi iomradh ’an litir no dha o chionn ghoirid. Cha robh e beò ach ceithir la an deigh dha tighinn dhachaidh as an tigh-eiridinn. Bha e ’s a cheathramh bliadhna deug air fhichead de aois. Dh’ fhaodladh e radh maille ris an fhàidh, “Is mis an duine a chunnaic àmhghar” Dh’ eug a bhean agus a thriùir chloinne an taobh a stigh de bheagan làithean, o chionn da bhliadhna. Thòisich a thinneas féin mu’n àm so an uiridh. Bheannaich an Tighearna dha a thrioblaidean, agus ghiùlain e féin leo sin agus le ’thinneas gu foighidneach a dh’ ionnsuidh na criche. Bha e duilich a bhi dealachadh ri ’mhàthair agus a chuid eile dhe’n teaghlach ann an ùine cho goirid an deigh tigh’n dhachaidh; ach bha e deas gus a dhol an còdhail an Fhir nuadh-phosda aig a theachd. Bha ’bhrathair, an t-Urr.Domhnull Domhnullach, a Srathlathairne, aig coinneamh cléire aig an Abhuinn Mheadhonaich ’n uair fhuair e sgeula ’bhàis. Ghreas e dh’ ionnsuidh na seann dachaigh gun dàil. Bha e féin agus Mr. Beutan, ministeir a chothionail, a làthair; agus nochd sluagh an àite an co-fhaireachadh le tighinn a mach an àireamh ni ’s lionmhoire na chunnaic sinn riamh roimhe aig adhlacadh.

Air an t-siathamh la, dh’ eug Calum Mac-an-Toisich. Cha robh e ’n tinneas trom ach beagan làithean. Bha e thairis air ceithir fichead bliadhna dh’ aois. Ghabh e féin agus a bhean an grip o chionn bliadhna. Dh’ eug a bhean aig an àm sin, agus ged chaidh e féin am feadhas cha robh e idir ’na shlàinte àbhaistich. Air an t-seachdain s’a chaidh dh’ eug Alasdair mor Friseil ann an Cobh Pholat. Bu mhac e do Ruairidh Friseil nach maireann. Bha esan mu thimchioll tri fichead bliadhna dh’ aois, agus dh’ fhàg e coigear leanaban agus am mathair air bheagan chul taice. Tha, mar so, an òige agus an aois a triall a dh’ -ionnsuidh a chinn-uidhe o mach pill iad gu bràth. ’S mairg nach cuir la na slàinte agus nan cothroman gu deadh bhuil; ach is sona dhoibhsan aig nach ’eil an “cuibhreann agus an cuid ’s a bheatha so a mhain” —a mhuinntir aig am bheil fior dheidh air dùthaich a’s fearr, eadhon dùthaich neamhaidh. Tha gealladh cinnteach aca sin gu ’n comh-oibrich na h-uile trioblaid agus deuchainn a thig nan rathad ’sa bheatha so, a chum am buannachd neo-chriochnach.

M. D.
Ceap Nor, Iulaidh 24, 1900.

Litir a Dawson.

A MHIC-TALLA CHOIR: —Tha mi ’dol a chur ugad sgriobag bheag, o’n fhuair mi eòlas air do phaipeir ann an so bho mo charaid còir nach maireann, Alasdair Calder. Fhuair mi uaithe leughadh de dh’ àireamh no dha a bh’ aige dhe ’n phaipeir, agus bha dùil agam cur g’a iarraidh gun dàil; ach tharruinn an ùine, agus mar bhios duine ann an àite dhe’n t-seòrsa so, cha bhi fios aige an diugh càite ’m bi e seachduin bho’n duigh. Mar sin chuir mi dhiom e gus a so, agus tha mi an dòchas gu’n cuir thu ugam do phaipeir gu’n dàil, oir tha fadachd orm gus am faigh mi greim air. An deigh dhomh a leughadh o thoiseach gu deireadh leughaidh mi a rithist an darra h-uair e cheart cho sanntach ’sa ni mi a cheud uair. Tha sgeulachdan us eachdraidh ann a chòrdadh ri Gàidheal sam bith anns am biodh tuigse, agus sin cuideachd ’na chànain féin, a’ Ghàilig bhinn chòir a bha aig ar màthraichean.

Anns an àite so tha h-uile duine trang an drasda, oir tha an t-side blàth agus an latha fada, agus pailtnas de’n òr ’ga thoirt as an talamh le obair chruaidh. Tha gach seòrsa bidh a dh’ fheumas duine ri fhaotainn gu pailt; thainig a’ cheud bhata-smùid a nios an amhainn bho Eas an Eich Bhàin Di-dònaich s’a chaidh, agus tha h-uile coltas gu’m bi gach ni saor agus pailt am bliadhna. Faodaidh mi radh nach eil oidhche idir an so ’san t-samhradh; faodaidh neach obrachadh air an oidhche cho math ris an latha; ach tha’n latha gu math goirid ’sa gheamhradh. Bha an geamhradh s’a chaidh gu math fuar, ach, coma co-dhiu, tha leithid de bhuaidh anns an òr ’s nach cuir side no eile stad air an obair. Tha barrachd de dh’ obair samhraidh ’san àite am bliadhna ’sa bha ann riamh roimhe, a chionn gu bheil na h-innealan-smùide air fàs pailt, agus leotha sin gabhaidh an t-òr cladhach gun a bhi ’ga losgadh le fiodh mar a b’ àbhaist a bhi deanamh ’nuair a bha ’n t-side reòta.

Cha’n eil moran agam ri innse an dràsda de ni sam bith a chuireadh ioghnadh ort. Cha’n eil dad a’ dol air adhart an so ach obair us ùprait, ’sa h-uile duine ’feuchainn ri ’fhortan a dheanamh ann am tiom cho goirid ’s is urrainn dha. Tha e ’cuimhneachadh dhomh mar a bha Murchadh nam Port ag radh ’nuair a theich e as na h-Earradh agus a ràinig e Ionarnis, ’sa chual’ e ’n sluagh a’ bruidhinn Beurla. Phill e dhachaidh, agus ’nuair a dh’ fhaoighneachd iad dheth ’sna h-Earradh, de cho fad ’sa rainig e, thuirt Murchadh:— “Rainig mi àite bha cho fad air falbh ’s nach tuigeadh na daoine bha fuireach ann a chéile; agus gu dearbh ’s mi rinn an toileachadh ’nuair a chuala mi ’n coileach a’ gairm ann an Gàilig!”

Cha’n fhaod mi diochuimhn’ a dheanamh air innse dhut mar a tha an dùthaich so a’ tionndadh am mach. Cha’n eil coltas air gu’m mair cùìsean mar a tha iad fada, oir tha h-uile àite anns an d’ fhuaireadh òr mar tha air obrachadh, ach cha leig iad le duine sam bith an còrr talmhainn a chur ’sna leabhraichean, agus fàgaidh sin a h-uile duine coma mu dhol am mach a shealltuinn air son àite ùr. Mur faigh iad òr anns na clachan, cha mhar an camp’ so fada; ach tha dòchas agam gu faigh iad rudeigin air an t-samhradh so. Tha copar gu leòr aca shuas aig Eas an Eich Ghlais; tha mi cinnteach gur e àite math a bhios an sin fhathast.

Bidh mi a’ co-dhùnadh le beannachd a chur dh’ ionnsuidh nan Gàidheal gu leir a tha ’leughadh do phaipeìr, agus mar sin a’ cumail suas an aon phaipeir Gailig a tha air an t-saoghal gu leir. Bu chòir dhuinn a bhi taingeil dhut air chùl do dheagh phàighidh air son a bhi ’cur am mach paipeir cho luachmhor. Slan leat aig an àm so. Is mise, le deagh dhurachd, do charaid.

IAIN MAC PHEUTRAIS.
Dawson, Iulaidh 20, 1900.

The Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED,

A chuideachd a’s notha tha ’n Canada air son deanamh us creic
Airneis-Taighe ’s Brait-Urlair

Tha Stoc mor againn daonnan air laimh ’nar tigh-ceannachd, air
SRAID SHEARLOT, SIDNI.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

A thaobh Caiseart.

’S ann againn a tha ’n stoc Bhrog a’s motha ’sa bhaile, agus mar sin theid againn air neach sam bith a thig a thoileachadh, cia b’e de seorsa chasan a bhios air. Tha BROGAN SAOR’ OBRACH againn cho math ris na seorsachan a’s grine ’s a’s fhearr. Ma cheannaicheas tu Brogan o Redden, gheibh thu deagh riarachadh.

A . W. REDDEN & CO.
June 29, 1900 1yr

---

[37]

[Vol . 9. No. 5. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha mail a nise air a ghiulan air na bàtaichean aiseig eadar Sidni us Sidni Tuath da uair san latha. Bidh so ’na dheisealachd mor do mhuinntir an da bhaile.

Tha na mathain a’ fàs sgaiteach an ceann a tuath an eilein. Air an t-seachdain s’a chaidh mharbh iad coig caoraich air bantraich a tha fuireach air an Amhuinn a Deas, Ingonish.

Tha ’n obair chreadha air larach na h-obair iaruinn faisg air a bhi ullamh, agus tha moran de’n luchd-obrach a’ fàgail gach seachdain. Mu’n teid moran mhios seachad bidh an fhior obair—leaghadh an iaruinn—air tòiseachadh.

Bha fathunn a’ dol mu’n cuairt toiseach an t-samhraidh gu robh deich mile dhe na Boerich a’ dol a thighinn air imrich do na Staidean. Tha sin a mise air àicheadh; cha ’n eil na Boerich an dùil an dùthaich fhéin fhàgail aig an àm so.

Air an t-seachdain s’a chaidh, bhuail an carbad-iaruinn, ’se air a thurus eadar Halifacs us Montreal, ann an aon de na beothaichean boidheach sin ris an canar an skunk, agus rinn an sgiorradh sin fàile cùbhraidh a chumail ris an luchd-turuis gus an d’ rainig iad Moncton.

Tha an strike a bha ’m measg an luchd-obrach ann am Belle Isle thairis: tha na daoine air a dhol air ais gu’n obair uile ach an dithis cheannardan a bh’ orra. Tha iad sin air an cur air falbh. Thatar ag radh nach robh ann am fear dhiubh ach duine thainig a dh’ aon ghnothuch air son aimhreit a dheanamh, agus gu facas e roimhe so ris a cheart obair ann am baile ’s na Staidean.

Chaill tuathnach ann a Vankleek Hill, Ontario, ceithir chaorach an la roimhe air doigh gle neònach. Bha ’n latha anabarrach blàth, agus chaidh na caoraich a stigh ann an toll a bha ’n craoibh laighe. Chaidh iad a stigh cho fada ’s nach b’ urrainn dhaibh tionndadh, agus bhàsaich iad an sin. Bha na h-uain còmhla riutha; fhuair iadsan am mach, agus ’s ann le ’n leantail a fhuaireadh na caoraich.

Di-luain s’a chaidh, chaochail Alfred, Diuc Dhuneideann, darra mac na Ban-righ’nn. B’e tinneas a’ chridhe a dh’ aobharaich a bhàs. Bha e fuireach anns a Ghearmailt, far an robh e ’na Dhiùc air Saxe Coburg; cha’n eil fhathast bliadhna o’n fhuair e ’n oighreachd sin, agus air son a faotainn leig e dheth a bhi ’na iochdaran do’n chrùn Bhreatunnach. ’Se mac a bhràthar, Dìùc Albany, a tha tighinn a stigh ’na oighre air Saxe Coburg ’na àite.

Tha coinneamh mhor gu bhi aig Frangaich Cheap Breatunn us Nobha Scotia ann an Arichat air a’ choigeamh latha deug dhe’n mhios so. Am measg nan daoin’ inbheach eile tha gu bhi aig a’ choinneamh sin, tha Sir Wilfrid Laurier, priomhair Chanada. Mu’n till e air ais do Ottowa, bidh dha no tri choinneamhan aige ann an Nobha Scotia. Tha sinn an dòchas gu’m bi Sidni air aon de na h-àiteachan anns an labhair e.

Chaidh fear Richard Hodgings agus a bhean a mharbhadh leis a charbad-iaruinn ann an London, Ontario, an la roimhe.

Tha tuathanaich Mhanitoba a nise ’g obair air a’ bhuain. Ged nach eil am bàrr ach gann a leth cho math ’sa bha e an uiridh tha e fad air thoiseach air mar a bha dùil a bhitheadh e mios roimhe so.

Chaidh Humbert, righ na h-Eadailte, a mhort Di-satharna s’a chaidh, aig Monza, far an robh e a toirt seachad dhuaisean air son lù-chleasan. Bha àireamh mhiltean de shluagh sinn, agus liubhair an righ òraid. Air do’n chruinneachadh sgaoileadh, chaidh e do’n charbad rioghail, agus mu’n gann a fhuair e gluasad air falbh chaidh a thilgeadh. Bha tri peilearean air an cur ann; chaidh iad faisg air a chridhe, agns cha robh e beò ach beagan mhionaidean. ’S e fear Angelo Bressi a loisg na h-urchraichean, agus chaidh a ghlacadh air ball. Bha Righ Humbert gle mheasail aig ’iochdarain, agus bidh a bhàs na buille throm d’ an dùthaìch.

Ged nach eil sith ann an Africa mu Dheas fhathast, cha’n eil cùisean ’sa chearna sin a’ cur iomguin sam bith air Breatunn. Tha Morair Roberts a gluasad gu socair, ach gu cinnteach, agus ged is urrainn na Boerich dragh gu leòr a chur air fhathast, tha na làithean anns am bi an comas sin aca air an àireamh. Tha Roberts a nise dlùthachadh air an áite ’sam bheil Crugar a’ deanamh a cheanna bhaile; tha roimhe dhol eadar na Boerich agus am fearann a bhuineas do Phortugal; ’s ann troimh ’n fhearann sin a tha dol aca air an cuid bidh us ghoireasan eile fhaotainn aig ann àm so, agus cho luath ’sa theid sin a dhùnadh orra, cha bhi aca ach striochdadh gu buileach.

Sanas.

ThaB . A. Pratt,a fhuair fhoghlum ann an Detroit a thaobh Eòlas Fradhairc, aig an àm so anns a Bhellevue House, far am faodar fhaicinn gu ceann seachduin. Iadsan aig am bheil sùilean laga no tha ’gearan am fradhairc an doigh sam bith, bu choir dhaibh a dhol g’a choimhead.

RANN DO’N “MAC-TALLA.”

Fhuair sinn paigheadh a MHAC-TALLA bho’n Taillear Dhughallach, Abhainn Mhargaree, agus an rann a leanas ’na chios:—

Faillt is furan air MAC-TALLA!
Buaidh is beannachd air gach lò!
Tha e aoidheil, cridheil, fearail,
Tha e sméarail mar bu choir;
Uair ’s an t-seachdain ni e taghal,
’S gur a laghach leinn a chainnt,
Bi’dh gach facal ann an òrdugh
’Sealltuinn fòghlum nach eil gann;
Gur a fiosrach anns gach tir e
Eadar Sina ’us an Fhraing,
Eadar Transbhal nam batail
Is Alasca, tir nam beann;
Tha gach sean-duin’ glas an deigh air,
Theid an speuclar a chuir suas,
’Sged a bhiodh a bhuainn a’ froiseadh
Gur e’m bodach’ fear nach gluais;
Eisdidh tric an t-seana-bhean chiatach
Ris na sgeulachdan gun ghò,
Ged a bhiodh a bhanach dreamach
Agus cabhag air a’ chlò;
Tha na h-ionagan an toir air,
’Se chuid òran beusach, grinn
Sheinneas iad gu cridheil, ceòlmhor,
’Nuair a bhios an còmhlan criunn.
Siutaibh fhearaibh, bithibh dileas,
Cainnt ur sinnsreadh cumaibh suas;
Bruidhnibh, sgriobhaibh agus leughaibh
I gu treubhach, mar bu dual.
Paighibh am Mac-Talla fiachail
H-uile bliadhna, aig an àm;
’S gum bu fada slan is buan e,
Is an t-uasal’ th’aig a cheann!

Fhuair sinn an diugh
500 Paidhir de bhrogan fhirionnach
Dong. Bals.

Luach airgeid cho math ’sa ghabhas faotainn. Gus an teirig iad reicidh sinn iad air $1 .25 am paidhir. Tha againn cuideachd BUFF BALS. air $1 .40, seorsa nach gabh beiteadh. Leathair math a bhonn ’sa dh’ uachdar.

Tha prisean ar ’n aodaichean a cur ioghnaidh air marsantan eile, ’s a cordhadh gu math riuthasan a tha ceannach uainn.

Aodaichean Dhaoine, Ghillean, agus Cloinne
dhe’n t-seorsa ’s fhearr, ’s dhe’n deanamh a’s uire ’s a’s fasanta.

H . H. Sutherland & Co.
Stor Airgeid na h-aon Phrise.

Ma tha thu air son
Carbad Fasanta
bhi agad air aa t-samhradh so, faic na seorsachan a tha aig
F . FALCONER & SON.

Buggies , Phætons, ExpressesagusRoad Carts.
Tha’n Acuinn againn cuideachd.
Prisean ceart. Cuir deuchainn oirnn.

F . FALCONER & SON,
Luchd-reic Charbad, Acuinn agus Thruncaichean. - - SIDNI, C. B.

Gheibh na Tuathanaich
ANNS AN
SYDNEY FURNITURE AND MEARCHANDISE STORE.

CLOTH air son
DEISEACHAN Dhaoine agus Ghillean cho iseal ri 25c. an t-slat,
An coinneamh cloimhe.

Bathar Tioram,
Soithichean Creadh’ agus Gloine,
Groceries ,Brogan us Botainnean, agus stoc mor de AIRNEIS-TAIGHE.

CHEAPSIDE WAREHOUSE,
C. S. JOST, Manager.

GABHAR LUACHAN AN COINNEAMH BATHAIR.
June 20, 1900.

SMOC AGUS CAGAINN
PATRIOT TWIST
an seann charaid—na’s fhearr na bha e riamh.

“EMPIRE, ”—Tombaca Ban Smocaidh.

Ceann is fhiach 10c. air 5c. An cunnradh a’s fhearr a bha riamh an Canada. SMOC MHATH. FEUCH E.

BROG-SHNEACADA DHEARG AIR A H-UILE CEANN.

Dec 8, ’99, —1yr.

---

[38]

[Vol . 9. No. 5. p. 6]

Triathan Ghlinne-Comhann.

I. IAIN OG AN FHRAOICH. —Is ann bho Iain Og an Fhraoich a thainig Domhnallaich Ghlinne-Comhann. Bu mhac e do dh-Aonghus Og nan Eileinean agus do nighinn do Dhùghall Mac-Eanraic an Gleanna-Comhann. Is ann do Mhac-Dhughaill Latharna a bhuineadh Gleanna-Comhann an toiseach. Fhuair Aonghus Og bho ’n Bhrusach e goirid an déidh blar Allt-a- Bhonnaich, agus thug e còir-beoil air do dh-Iain Og. Tha e air a ràdh gu ’n do chaochail Iain Og an 1358, agus gu ’n deach amhlacadh an Reilig Orian an I-Chaluim-Chille.

II. IAIN MAC IAIN OIG AN FHRAOCH.
III. IAIN MAC MHIC IAIN.
IV. IAIN OG, MAC AN TREAS IAIN.
V. IAIN ABRACH, MAC IAIN OIG.
VI. IAIN MAC IAIN ABRAICH.

Anns a bhliadhna 1500 dh’ fheuch Gilleasbuig Caimbal, Iarla Earraghaidheal, ri a chuid fearainn a thoirt bho Iain mac Iain Abraich. Ann an 1501 thug Domhnallaich Ghlinne-Comhann Domhnall Dubh mac Aonghuis Oig am mach as a Phriosan san robh Iarla Earraghaidheal ga ’chumail. Rinn iad iomadh droch obair a togail chreach, ach rinn iad obair ghasda an oidhche a thug iad saorsa do Dhomhnall Dubh, oighre dligheach tighearna nan Eileinean.

VII. IAIN ABRACH, MAC AN T-SIATHAMH IAIN. —Rugadh Iain Abrach mu’n bhliadhna 1510. Bha ochd mic aige: Iain Og, Alasdair Og, Gilleasbuig, Domhnall Og, Raonall, Aonghus, Ailein, agus Iain.

VIII. IAIN OG, MAC IAIN ABRAICH—Rugadh Iain Og mu’n bhliadhna 1540. Bha e an seilbh air Gleanna-Comhann an 1563. Bha còir righ aig Callein Caimbal, triath Ghlinn-Urchaidh, air fearann Ghlinne-Comhann aig an am sin. Bha e mar sin na uachdaran air Iain Og; ni a tha nochdadh gu soilleir gu’n robh Clann-Domhnaill a dol air ais agus gu’n robh Clann Duibhne ag eirigh a suas. Bha ceithir mic aig Iain Og; Iain. Alasdair,Gilleasbuig, is Ailein Ruadh.

Tha Iain mac Iain Oig is Alasdair mac Iain Oig air an ainmeachadh an 1588. ’S a bhliadhna 1591 chuir Gilleasbuig Caimbal, Iarla Earraghaidheal, feachd mor a chreach fearann Tighearna Ogelbhi. Am measg nan creachadairean bha Ailein Ruadh Mac Iain Oig, agus gun teagamh bha sgil mhath aige air an obair a bha e a deanamh. Anns a cheart bhliadhna, 1591, thug Iain Og mac Iain Abraich, Alasdair Og mac Iain Abraich, Domhnall Og mac Iain Abraich, agus cuid de Stiubhartaich na h-Apunn ruaig do dh-fhearann Iain Dhrummain agus thug iad leotha gach ni air am faigheadh iad greim. An 1592 chuireadh casaid a staigh a dh-ionnsaidh an righ an aghaidh Iain mhic Iain Oig, Ghilleasbuig mhic Iain Oig, agus Ailein Kuaidh mhic Iain Oig airson a bhith a marbhadh sluaigh ’sa goid cruidh. Dh’ fheumadh an righ an crochadh no mathanas a thoirt daibh. Bhiodh e duilich an glacadh, agus ged a rachadh an glacadh ’san crochadh cha chuireadh sin stad air togail nan creach. B’e deireadh na cuise gu’n d’ fhuair iad mathanas. ’S e ’s dòcha gu’n do rinn iad aideachadh air choir-eiginn do’n righ, ’s gu’n do gheall iad a bhith nan daoine matha.

IX. IAIN MAC IAIN OIG. —B’e Iain mac Iain Oig triath Ghlinne-Comhann an 1599. Anns a bhliadhna sin thug Alasdair Og, a bhràthair, seachd mairt agus tarbh bho fhear Daibhidh Craig. Beagan mhiosan an deidh so chaidh Gilleasbuig mac Dhomhnaill mhic Iain Abraich agus Raonall, Aonghus, Ailein, is Iain Mac Iain Abraich a thogail creiche. Thug iad beagan de nithean bho Mhac-Amhlaidh Aird-nan-Capull, agus thug iad da each dhiag air fhichead bho Dhiuca Lennox, no Leamhna. Chaochail Iain mac Iain Oig mu’n bhliadhna 1606. Bha mac aige do ’m b’ ainm Iain, ach a reir coltais cha’n e mac dligheach a bh’ ann.

X. ALASDAIR MAC IAIN OIG. —Is e brathair do dh-Iain mac Iain Oig a bha an Alasdair. Mar a chunnaic sinn cheana, tha e tachairt ruinn an toiseach an eachdraidh ’sa bhliadhna 1588. Ann an 1610 mharbh Alasdair mac Iain Oig Iain Stiubhart an Achadh-a- chàirn agus Alasdair Stiubhart a bhràthair. Bha Aonghus mac Iain Duibh an Dail-an-Eas, Alasdair mac Iain Duibh an Achatriachadain, Ailein Dubh Mac Iain Duibh, agus Iain Og mac Iain Duibh na’n luchd-cuideachaidh aig triath Ghlinne-Stiubhartaich. Chaidh Alasdair mac Iain a ghlacadh le Cailein Caimbal an Abar-mhicheil agus a sparradh ann am priosan an Duneideann. Cha ’n fheil iomradh ann an Eachdraidh air an deidh 1611. Cha ’n fheil fios gu de a dh’ éirich dha. Dh’ fhaoidte gu’n d’ fhuair e as a phriosan, ’s dh’ fhaoidte gu’n deach a chrochadh.

XI. IAIN ABRACH. —B’e Iain Abrach, no Iain mac Alasdair mhic Iain Oig, triath Ghlinne-Comhann an 1617. ’S a bhliadhna so mhortadh Daibhidh Bowman le Iain Dubh mac Aonghuis am Baile-Chaolais, Iain mac Dhonnachaidh mhic Gille-mhartuinn, agus Iain mac Iain mhic Gillephàdruig, seirbheisich Iain Abraich. Anns a cheart bhliadhna mharbhadh Bhaltair Stiubhart le Iain mac Dhomhnaill mhic Iain. Goirid an deidh sin mharbhadh Donnachadh agus Seumas Stiubhart le Iain Abrach, triath Ghlinne-Comhann, Domhnall Buidhe mac Iain mhic Iain Oig mhic Iain Abrach, agus daoine eile.

XII. ALASDAIR MAC IAIN ABRAICH.

Bi gabhail a MHAC-TALLA. Bi ga phaigheadh. Bi ’ga leughadh.

Manufacturers Life Insurance Company.

ARD-OIFIS. —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham, Ceann-suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, o’n ard fhear-gnothuich,

A . G. BAILLIE, Port Hastings, C. B.

L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Dec. 21, 1899.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty , Varnish,Gloine, Paipear-balla

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—1yr.

WONDERFUL RESULTS
OF THE
New York Life Insurance Co. ’s Policies.

MR. E. AZULAY,
Agent the New York Life Insurance Co.,
Sydney Hotel, Sydney, C. B.

DEAR SIR:
The memoranda attached show that 20 Year Policies maturing in 1899, on the ordinary and 20 payment life plans have furnished 20 years insurance at $9 .00 to $12 .00 per $1000 , and an investment of the balance of premiums at from 6 per cent. to 7 per cent. compound interest; while the Endowments are paying 4 per cent. compound interest on the total premiums paid with the life insurance—20 years—free.

Can any other company show such results—at same premium rate—for past 20 years? Or can you beat it for Savings, Investment, or Insurance anywhere?

Yours truly,
THOS. A. BUCKNER
Superintendent of Agencies

Merchants’ Bank of Halifax.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—Halifax .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Meur-Oifis ann an SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaih.
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3% ’sa bhliadha.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

J . J. ROY, M. D.
OIFIS: Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore
A CHOMHNUIDH: An tighC . W. Hill.
SIDNI, C. B.

---

[39]

[Vol . 9. No. 5. p. 7]

—An 1634 bhrùchd na Gordanaich agus Clann Iain Ghlinne-Comhann a staigh air fearann Chrichton, tighearna Freudraucht an siorramachd Abereadhain, agus rinn iad creachadh, losgadh, is marbhadh. Anns an droch obair a bha ’n so bha Alasdair mac Iain Abraich air ceann a chuid daoine. Bha naimhdeas aig morair Hunndaidh do thighearna Freudraucht, agus mar sin bha e coma gu de a dh’ éireadh dha. Cha ghabh e cur air na Gòrdanaich,na air fineachan eile na’s mo, gu’n robh iad trom air a bhith a deanamh math an aghaidh an uilc. Bha Alasdair mac Iain Abraich greis anns a phriosan sa bhliadhna 1635,ach leigeadh as le amhaich shlàin. Chaidh e fein is Aonghus mac Raonaill Oig na Ceapaich a thogail creiche do Bhraidalbainn sa bhliadhna 1639. Nuair a bha iad a tilleadh air ais thachair buidheann de Chaimbalaich ’s de Mheinneirich ruitha aig sron-a- chlachain. Tharruinn gach taobh an clàidhean agus chuireadh blair guineach, fuileach. Chaidh Alasdair mac Iain Abraich agus Aonghus mac Raonaill Oig a mharbhadh. Chaidh athair Iain Luim a mharbhadh cuideachd. Chunnaic Iain Lom am blar ga chur. Their cuid gu ’n robh e-fein anns a bhlàr ’s their cuid eile nach robh. Dh’ fhàg Alasdair mac Iain Abraich mac do ’m b’ ainm Iain.

A. M. S.

Litir Bheag a Strathalba.

FHIR-DEASACHAIDH: —Bha ’n comanachadh againn anns an sgire so air a’ choigeamh latha deug de’n mhios. Bha aimsir anabarrach fàbharrach ann a h-uile latha, bho Dhior-daoin gu Di-luain. Bha gach latha air a chumail a reir na seann dòigh a bha air a cleachdadh am measg nan Gàidheal, ach a mhàin nach robh ceist againn air Di-haoine. An àite ceisd air an latha sin, fhuair sinn searmon mor tomadach, an cainnt bhlasd’ ar màthar, bho’n Ghàidheal ghasda sin, an t-Urr. A. Mac-na-Ceardadh. Bha esan againn bho Dhi-haoine gu Di-luain, agus gach latha dhiubh sin a’ labhairt an Gàilig ’s am Beurla. ’S math a thig sin dha. Cha ’n eil e dad na’s comasaiche le a pheann na tha e le a theangaidh; agus tha fios agad fhéin, agus aig do luchd-leughaidh gu’n dean sin an gnothuch. Tha sinn an dòchas nach teid an siol math a bha air a chur anns na lathaichean ud uile am mugha, ach gur ann a bhios e, a reir gealladh na firinn, a’ toirt gu buil an ni sin mu ’n do chuireadh am mach e.

Naigheachdan cha’n eil agam dhut aig an àm so; tha gach ni a’ dol air aghaidh an so anns an dòigh àbhaistich. Le mor dhurachd is mi.

Do Charaid
C. C.
Strathalba, E. P. I., Iulaidh 19, 1900.

Sgeul air Clarsair Eirionnach.

’S iomad sgeul a thainig nuas ann an eachdraidh na h-Eirinn air clàrsairean ainmeil. ’Nam measg sin, chuala sinn a h-aon mu thimchioll clàrsair iomraiteach d’ am b’ainm “Clàrsair Mòr na Cauthaic.” ’Se is ciall do’n fhocal “cauthaic” anns a’ chànain Eirionnaich, aodach air a dheanamh de luachair, air a bualadh le slachdan, agus air a figheadh gu dlùth r’a chéile. Bha so na h-éideadh chumanta ’measg nan Eirionnach o chionn fhada. Le deise de ’n t-seòrsa so o mhullach a chinn gu ’chalpa, agus le cuarain air an ceangal gu teann le iallaibh mu ’aobrain, chìteadh an Clarsair Mòr a’ siubhal na dùthcha. B’ àbhaist da clogaid àrd do luachair, air chumadh builionn siùcair, agus air fhigheadh air an dòigh cheudna, a chaitheadh air a cheann, agus babagan de gach seorsa crochta nan stìolaibh o mhullach na clogaid sìos mu ’ghuailibh.

Bha ’n clàrsair so na sgoileir comharraichte. Leughadh e Greugais ’us Laidinn, ged nach robh focal Beurla ’na cheann; ach cha ghabhadh e ’chlarsach ’na làimh gun an deise luachrach a chuir uime; agus cha dùraichdeadh e anart, no cùraing, no clò, ’chuir uime—ni air bith ach a lùrach ’s a chlogaid luachrach, a réir cleachdadh na h-Eirinn.

Thainig clàrsair Cuimbrich(Welsh)thairis do Bhaile- ’chliabh an Eirinn, le morair Sasunnach, an uair a bha ’Phàrlamaid Eirionnach na suidhe; agus chuir e gu dùlan gach clàrsair bha eadar dà mhaoil na a-Eirinn. An deigh do’n mhoraire Shasunnach a chlàrsair a ghairm a stigh, agus air dha port no dhà a chluiche an làthair cuideachd mòr a bha cruinn, dh’ fheoraich e an cual’ iad riamh a choimeas. Fhreagair morair Eirionnach-“ ’S aithne dhòmhsa clàrsair a’m’ dhùthaich, gun uiread a’s curaing air a dhruim gun aodach clò no cainb air, a chlui, cheas gu mòr ni’s feàrr.” Chuireadh geall mòr—ceud bonn òir. Chuireadh fios air “Clàrsair Mòr na Cauthaic,” agus thainig e gu Baile- ’chliabh, le dhruim. Bha e na dhuine àrd, eireachdail, dreachmhor. Chruinnich cuideachd mhòr a dh’ éisdeachd, nan clàrsairean. Chluich iad air dòigh a thatuinn ris a’ chuideachd; ach cha robh guth nach do thogadh as leth an Eirionnaich; agus dh’ aidich am fear eile nach b’urrainn da ’chorag a chuir air teud an coimeas ris a’ chlàrsair Eirionnach. ’Nuair a sguir iad a’ chluiche, thainig na h-uaislean ’s na morairean a sheanachas ris a’ Chlàrsair mhòr; agus thairg e labhairt ris an aon a b’ fhearr ’nam measg, ann an Gréugais no ’n Laidinn; ach cha ’n fheuchadh a h-aon diubh so a dheanainn.

Tha fathast cuid do dheircibh air feadh na h-Eirinn air a’ bheil lùraich luachrach; ach tha clàrsairean a’ fàs ni s gainne o linn gu lìnn.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00 a reir an aodaich.

CLOTH CHOWES,
CLOTH CHLONDAIC,
CLOTHAN CANADACH,
ALBANNACH, SASUNNACH.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

NIALL MacCOINNICH,
Sidni Mines, C. B.

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

THA MI CREIC
Botainnean us Brogan, Brioscaidean, Millseanan.
A h-uile seorsaGroceries .Tombaca us Cigars.

An TI a’s fhearr ’sa mhargadh, SAOR.

TAGHAIL A STIGH.
SEUMAS A. MacGILLEAIN,
So . Charlotte St.SIDNI, C. B.

The Scotish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine. —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury,
Cape Breton.

L . L. GULLIVAN,
Ceannaiche Fearainn.
Fearann us Taighean ri ’n creic anns gach cearna de Shidni.
Airgead gu thoirt seacnad air riabb.
Victoria Block, So. Charlotte St.
SIDNI, - - C. B.

C . R. BOWN,
Urrasachadh Teine agus Leacan Glaine.
SIDNI, C. B

H . A. JONES, M. D., C. M. ,
LIGHICHE,
OIFIS: —Aig an am so an tigh Iain Mhic Fhionghain, air Sraid Bhentick.
SIDNI, - - - C. B.

J . E. BURCHELL,
Urrasachadh Beatha agus Teine anns na Cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - C. B.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.

C . V. Wetmore,
Urrasachadh Teine, Beatha, Sgiorraidh, agus Glaine Leac.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - C. B.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, etc., etc.
SIDNI, - - - C. B.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 18, 1900, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt .

---

[40]

[Vol . 9. No. 5. p. 8]

Ol na Bliadhn’ an Uiridh.

“Cha dean an t-òl ach am fear a dh’ fhaodas e.” Ma bha gus nach robh an seanfhacal so fìor anns an àm a dh’ fhalbh, tha e soilleir gu leòr nach ’eil e fìor ’nar latha-ne. Tha iomadh fear ann a dh’ òladh an sgillinn nach fhaca e. Nam biodh an t-òl a chum feuma do dh’ anam agus do chorp an duine, cha bhiodh neach sam bith ’na aghaidh ach neach gun tùr. Ni sam bith a thig a chum feuma do shlàinte an duine a tha tinn, ged a b’ e am puinnsean a bhiodh ann, is còir a ghnathachadh ann am measarrachd. Ach tha eagal orm nach abair neach sam bith anns am bheil tùr gu’m bheil measarrachd a’ riaghladh anns na trì rioghachdan—Alba ’s Eirinn is Sasunn—an uair a dh’ innsear dhaibh gu’n d’ òladh an uiridh anns na trì rioghachdan so, fiach £154 ,480,934 dhe ’n deoch làidir!! Tha’n t-sùim so uamhasach! Agus tha i da mhìle gu leith na ’s mò na ’n t-suim a dh’ òladh air a’ mhò ’n uiridh.

Dheanadh an t-sùim mhòr so £3 16s. 10d. mu choinneamh a h-uile anam beò a th’ anns na trì rioghachdan! Agus an uair a bheir sinn fanear a liuthad fear agus té nach blais air deur dhe’n deoch làidir eadar dà cheann na bliadhna, agus an àireamh mhòr chloinne agus dhaoine òga nach do bhlais air deur dhe’n stuth làidir riamh fhathast, gun ghuth a thoirt air na miltean air mhiltean nach blais air deoch làidir ach uair glé ainneamh, tuigidh sinn gur anabarrach an t-sùim a tha cuid de dhaoine ag òl!

Cha chreid mi gu ’n abair duine sam bith anns am bheil tùr, gu’n dean tuilleadh ’s a’ chòir dhe’n deoch làidir feum sam bith do dhaoine. Agus feumaidh gu ’m bheil àireamh mhòr de shluagh nan trì rìoghachdan ag òl tuilleadh ’s a’ chòir. Mur biodh so mar so, cha bhiodh an t-sùim cho mòr ’s a tha i.

Ni tuilleadh ’s a’ chòir de ni sam bith cron do dhaoine. Ach cha ’n ’eil ni sam bith talmhaidh a tha cho cronail do chuirp agus do dh’ anamannan dhaoine ris an deoch làidir. Tha misg is mì-bheus a’ falbh an cuideachd a cheile mar is trice. Tha buaidh a chum uilc aig an deoch làidir thairis air gach aon a tha ’nan tràillean dhi. Is gann gur urrainnear cainnt a chur air gach olc agus euceart agus truaighe agus truaillidheachd a tha ’n co-cheangal ri bhith trom air an òl.

Tha e ’na aobhar bròin a bhith ’toirt fa near gu ’m bheil an t-sùim a tha daoine a’ toirt seachad a chum a bhith a’ craobh-sgaoileadh an t-soisgeil, agus a chum na bochdan a bheathachadh, anabarrach beag an coimeas ris na bheil iad a’ cosg ann an òl. Nach muladach da rìreadh an gnothach ri smaointean nach toirear seachad le saor thoil air son an t-soisgeil agus nam bochd, anns na tri rioghachdan anns a’ bhliadhna, ach mu chòig milleinean, am feadh ’s a tha seachd fichead millein ’s a ceithir deug air a chosg ann an deoch làidir!!

Tha sluagh nan trì rìoghachdan gu léir ag aideachadh gu’m bu ghnothach ro oircheasach crùn ’s an t-seachdain a thoirt mar shaor dhuais (pension) do gach fear a rainig trì fichead bliadhna ’s a còig. Ach is i a’ cheisd, c’aite am faighear a dh’ airgiod na phàigheas an t-saor-dhuais so. Tha e air a radh gu ’m feumteadh deich milleinean fichead fhaotainn a h-uile bliadhna, air aon doigh no dòigh eile, gus an t-saor-dhuais so a phàigheadh. Nam biodh rathad air a dheanamh, dh’ fhaoidteadh deich milleinean fichead dhe na bheil sluagh nan tri rioghachdan a cosg ann an deoch làidir a chur a dh’ ionnsuidh an fheuma so. Cha’n fhairicheadh muinntir an òil ’g an dìth e, agus dheanadh e cuideachadh mòr do mhìltean air mhìltean dhe na seann daoine a tha air tighinn gu bochdain ann an deireadh an laithean gun choire sam bith aca fhein ris.

Tha e anabarrach comharraichte gur ann mar is pailte a bhios an t-airgiod, agus is àirde bhios na tuarasdail, is mò a tha sluagh nan trì rioghachdan a’ cur dhe’n cuid airgid ann an òl. Ach cha’n urrainn duine sam bith a ràdh le fìrinn gu’n robh e iomchuidh do shluagh nan trì rìoghachdan seachd fichead millein ’s a ceithir deug a chosg an uiridh ann an deoch làidir. Tha iomadh ni ceadaichte do dhaoine nach ’eil idir iomchuidh. Nach mi-iomchuidh do dh’ aithrichean a bhith ’cosg an airgid sin ann an òl, a tha feumail air son biadh is aodach a chumail ri am mnathan ’s ri ’n cloinn!

F. O. S.

Bha Domhnull Ban us Iain Donn nan cairdean gle mhor aig a cheile, ach aon latha mhi-chord iad mu ni eiginn, agus throid iad gu salach. Bha beagan fhacail Bheurla an ceann Iain, agus nuair a theirig a Ghailig dha, rinn e ’m feum a b’ fhearr a b’ urrainn dha dhiubh. Chuir so Domhnull na thamh ann am mionaid. Air dha bhi ’g innse do charaide mar bha eatorra, thuirt e, “Cha’n abradh e facal rium mu dheireadh achliar ! liar!agus tha mi cinnteadh nach robh sion an sin ach ‘Tha thu briagach’ .”

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

Uaireadairean
air prisean a tha ruith o $1 .75 gu $200 .00
AIG
Bezanson

ANNS AN
Stor Ur Sheudan
AIG
K . Bezanson
An Togalach Hanington,
SIDNI, - - C. B.
Ghibear an stoc a’s motha ’s a’s fhearr de dh’
Uaireadairean, Seudan, Bathar Airgeid, agus Innealan Ciuil
a th’ann an Ceap Breatunn.
Bidh e thoilicht thu thaghal air a dh’ fhaicinn a chuid bathair.

ADAN FODAIR
ADAN ANAIRT
ADAN FELT

Gach seors, Adan Dhaoine, Ghillean, agus chloinne

Cha’n eil sinn a’ creic ni ach Adan agus Curraichdean, agus mar sin theid againn air an creic na’s saoire na neach sam bith eile.

So . Charlotte St., SYDNEY, C. B.
H. H. MAGEE.

A. R. CARR,
Uaireadairiche is Seudair.
Stoc math de dh’ uaireadairean, Clocaichean, Fainneachan, agus Bathar Airgeid
ROSS BLOCK, CHARLOTTE ST.
Bheir e aire shonruichte do Charadh Uaireadairean.
Sidni, C . B., June 20, ’00— 1yr

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

CLO-BHUALADH de sheorsa sam bith air a dheanamh gu snasail an oifis a phaipeir so. Sgriobh air son phrisean.