---

[41]

[Vol . 9. No. 6. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. IX. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, OGUST 10, 1900. No. 6.

A’ BHASCAID BHEAG FHLURS.

O’n Bheurla.

CAIB. VII.

A BREITH AGUS MAR CHAIDH A CO-LIONAIDH.

Bha h-uile duine, cha’n ann amhain mu’n chaisteal, ach an Ichburg gu leìr, fo iomagain ciod a chrioch a thigeadh air cuirt Mhairi bhochd. Bha an fheadhainn bu tairis fo churam thaobh a beatha; oir anns an am ud bha na laghanan ro-chruaidh an aghaidh na meirle, agus chaidh moran a dhiteadh gu bàs air son nìthean nach robh an leth cho fiachail ris an fhàine ’bha air chall. Cha robh dad ann a b’fhèarr leis an Iarla na Màiri fhaighinn neo-chiontach; chaidh e thairis air gach fianuis e-fhéin, agus chosg e moran uairean a’ rannsachadh chùisean comhla ris a’ bhàillidh, ach cha b’urrainn da dearbhadh sam bith fhaighinn gu’n robh Màiri neo-chiontach, chionn air léir ’s mar a bha [ ? ]ean a’ sealltuinn, bha e do-dheante gu’m b’ urrainn am fàine a bhi aig gin ’s am bith eile. Ghuidh an da Bhan-Iarla, a’ mhathair ’s a nighean, le deoir ’na sùileabh, gun Mairi a dhiteadh fhathasd. Bha an seann duine anns a’ phriosan, ag urnaigh a’ latha agus a’ dh’ oidhche, gun stad, ri Dia, gu’n d’ thugadh e neo-chiontas Màiri fhathasd an uachdar. A h-uile uair a chluinneadh Màiri gleadhair nan iuchraichean aig fear a’ phrìosain a tighinn, shaoilidh i gur ann a dh’ ìnnseadh binn a bàis a bhitheadh e. Anns an am cheudna, bha fear sgathadh nan ceann a glanadh an àite air son na h-obair oillteil, le bhi a’ réiteach ’s a tarruinn air falbh gach luibh fhiadhaich a bha fàs ann.

Bha Ceit ga fhaicinn ris an obair so, ’nuair a bhiodh i gabhail sraid, agus bha e toirt crith fhuar air a cridhe. Bha i fo gheilt mhoir; shuidh i sios aig a suipeir, an oidhche sin, droch nial oirre, ’si sàmhach, agus thug gach aon air aire nach robh a h-inntinn aig socair. Is gann gun a dhùin a suilean fad na h-oidhche, agus ’nuair a dhùineadh iad, anns a’ mhionaid dhuisgidh i le clisgeadh, oir barrachd is aon uair, bha i bruadar air ceann Màiri fliuch le fuil. Cha robh a coimhseas mi-cheart a leigeil tàmh leatha a là no dh’oidhche; ach bha ’n nighean shuarach cho sòghmhor agus saoghalta ’na cridhe agus nach robh de mhisnich aice, na chuireadh ceart na thubhairt i leis a chùis aideachadh ’an am.

Ma dheireadh thall, thug am britheamh a mach a’ bhinn: “thoill Màiri airson mèirle shoilleir ’us thruim agus airson aicheadh cho dur, am bas; ach air sgàth a h-òige agus feabhas a giulain roimhe so, tha bhinn air a h-atharrachadh gu prìosan fad a làithean ’an taigh a’ cheartachaidh (correction); a h-athair a bha ’s a’ chionta còmhla rithe, no le ’theagasg eucorach a dh’ionnsaich an t-olc dith, theid easan a chuir air falbh gu bràch à duthaich an Iarla; agus theid na bhuineas daibh a reic gu beagan diolaidh-fiach a dheanamh air son an cionta mhòir, agus cosgaich a’ lagha.” Dh’aotromaich an t-Iarla a’ bhinn beagan eile, bha Màiri agus a h-athair ri’n cuir le chéile air fògradh as air dùthaich aige-san, agus dh’òrdaich e, los nach bithidh an còrr bruidhne mu’n chùis, gu’n togadh iad orra mu shoillearachadh an ath latha.

’Nuair a bha Màiri agus a h-athair g am giulain seachad air a chaisteal, thainig Ceit a mach gus an coinneachadh. Chionn gun a thionndaidh cuisean a mach ni b’fhearr na bha duil aice, bha i nise air fas aotram, cruaidh-chridheach mar a b’ abhaist. Bha e tuilleadh is dona leatha Màiri a chuir go bàs; ach ’s e cuir as an duthaich an rud direach a bha dhìth oirre. Bha cùram oirre daonnan gu’m faigheadh Mairi a h-aite fhéin. Cha robh an t-eagal so nise ri bhi oirre ni b’fhaide. A gràin air Màiri, a toileachadh gamhlasach, agus a cridhe eucorach fhuair an lamh-an-uachdair oirre a rithisd, gu buileach. Thuirt a bhan-Iarl’ Amelia ri Ceit,uair a chunnaic i a’ bhascaid bheag a thug Mairi ’ga h-ionnsaidh air bord a bha stigh, “Tog air falbh a bhascaid ud às mo shealladh, tha i dùsgadh smaointeanan brònach ’n am inntinn, agus cha’n urrainn mi sealltuinn oirre gun bhi muladach.” Chum Ceit a bhascaid an aite deiseil, agus thug i leath’ i ’nise dh’ionnsaidh an rathaid. “So, thoir leat do thabhartas air ais a rithisd,” ars ise gu tarcuiseach ri Màiri, “cha bhi dad aig mo bhana-mhaighstir urramach ri ’ghràthuinn ris an leithadain sin de thabhartan. Tha do bhòsd a nise air a thoirt a nuas cosmhuil ris na flùrs ’bha diul agad a chreic cho probhaideach agus tha mi ro-thoilichte ’bhi agam ris a’ bhascaid a thilleadh gad ionnsaidh a rithisd.” Thilg i a bhascaid aig casan Mairi, agus le gàire uaibhreach, thionndaidh i air a sàil, chaidh a stigh do’n chaisteal, agus thug i fuaim air an dorus as a déigh.

Thog Mairi a bhascaid gu samhach, agus le deoir ’na suilean, chum i air adhart. Cha robh fiù a bhata aig a h-athàir, cha robh dad aig Màiri ach a bhascaid. Le sùilean déurach thionndaidh iad mu’n cuairt mìle uair, a shealltuinn air ais air dachaigh an athraichean gus eadhon, ma dheireadh, gun chiall iad sealladh air a chaisteal àrd agus air mullach stiobull na h-eaglais, le cnoc ard a bh’air a chomhdach le coille. ’Nuair a dhealaich na maoir ri Mairi agus ri ’h-athair, anns a choille mhoir, aig a chloich a bha comharrachadh a mach crioch duthaich an Iarla, shuidh an seann duine sios, sgith le bròn is trioblaid inntinn, air a’ chloich a bh’air a còmhdach le còinnich, agus air a duabharrachadh le craoibh dharaich a bha corr agus ceud bliadhna ’dh ’aois.

Trobhad mo nigheann,” ars easan, agus ghlac e i na lamhan, agus thog i a lamhan suas ri neamh comhla ri ’lamhan fhéin, “airson gach ni thoireadhmaid taing do Dhia; chionn thug e sinn a mach as a phrìosan chumhan, dhorcha dh’ an tla-ghaoth sgaoilte so bho neamh; chionn ghleidh e ar beatha duinn, agus thill e thusa, mo nighean, a rithisd ’g am ionnsaidh.”

Thog an t-athair a shùilean suas ris na speuran, a bha dealradh gu soilleir, gorm tromh dhuilleach uaine na craoibh dharaich, agus rinn e ùrnaigh le guth àrd. “Athair ro-ghràdhach th’anns na Flaitheas! Aon threise do chloinne air an talamh! Fhir-chuideachaidh nan truaghain! Tha sinn ro-thaingeil duit chionn gun a shaor thu sinn o cheangalaichean cruaidhe, o’n phrìosan agus o’n bhàs? Gabh ri ar taing airson gach mathas a bhuilich thu oirnn ’s an duthaich so. Cia mar a b’ urrainn duinn na criochan so fhàgail, gun sealltuinn suas ’gad ionnsaidh le gràdh! Feuch, m’an téid sinn a steach do thir chéin, ni sinn ùrnaigh riutsa! Seall a nuas air athair brònach, agus air a leanabh déurach! Gabh sinn fo d’ dhion! Bi thusa ’n a d’ fhear iuil diunn, air an t-sligh ghairbh sin, anns am feudar domhsa agus do m’ nighinn, a nise ma dh’fhaote, triall! Cuir sinn ’an rathad sluaigh criosdail, gluais an cridheachan gu truas; deonaich dhuinn, air an t-saoghal fharsuing so, gu’m faighmaid aon spot anns an caithemaid an corr d’ar laithean an sith, agus bas fhaoitinn le earbsa neo-mhearachdach. Ma dh’ fhaodte gu’n d’uidheamaid thu’n t-àite air ar son mar tha, ged nach aithne dhuinn’ e! A’ creidsinn ’s ag earbs’ annad tha sinn a’ cumail air aghaidh gu misneachail.” Air daibh a bhi ’g urnaigh mar so, Mairi ag aithris ’na cridhe, briathram a h-athair, ghlac iad misneach mhios bhuileach, agus lion an cridheachan le sith a bha àrd agus sòlasach.

CAIB. VIII.

CARAID AN AM AN FHEUMA.

Aig an am so, co thainig a mach as a’ choille ach Antoni, sealgair an t-seann Iarla, air an robh Iacob gle eolach aon uair, ann a’ seirbhis a sheana mhaighstir. Bha e sealg féidh fad an latha.

“Dia ’gur gleidheadh, Iacob,” ars easan, “an sibh a th’ann? Bha mi smaointeachadh gur e ur guth a chuala mi, agus cha’n ’eil mi air mo mhealladh. Agus dh’fhogair iad thu ’g a rìreadh! Tha e, gun teagamh, gle chruaidh air duine a dhuthaich fhagail ’na shean aois”! “Ge b’e aite ’s am beil na speuran gorm,” ars Iacob, “ ’se obair De a’ chruinne, agus anns gach ionad tha ’ghradh maille ruinn; ach ar dachaigh cheart tha anns ’s na Flaitheas.”

“Thighearna dean trocair oirnn!” ars an sealgair le guth truacanta, “agus na chuir iad air falbh thu direach mar tha mi gad fhaicinn? Am beil thu eadhon, gun chuid an fheuma de dh’aodach air son an turuis!”

“Easan a tha sgeudachadh na flùrs, sgeudaichaidh E sinne, cuideachd,” fhreagair Iacob.

“Am beil a’ bheag na mhor de dh’airgiod agad!” dh’fheoraich an sealgair.

“Tha cogais ghlan againn,” ars Iacob; “agus mar sin tha sinn ni’s beartaiche na ged a b’òr a’ chlach air am beil mi ’n am shuidhe, agus gu’m b’e mo chuid fhéin i.”

“Nach eil beagan bhonn agad co dhiu? ars an sealgair.

“A’ bhascaid fhalamh ud aig mo chosan, sin agad mo mhaoin,” ars Iacob. Gu de shaoileas sibh a’s fhiach i?

“An ainm an Fhortain,” fhreagair an sealgair gu bronach, “ ’s fhiach i tasdan, no ma dh’fhaodte, leth chrun; ach nach beag sin!”

“Nise,” ars Iacob, le gàire, “ma’s fhiach i ’n uidhir sin, tha sinn bear

---

[42]

[Vol . 9. No. 6. p. 2]

teach mar thà, ma dh’fhagas Dia feum mo dha ghairdean agam; ann am bliadhna theid agam air aon cheud de’n t-seorsa bhascaidean sin a dheanamh, agus le ceud leth-chrun bhithinn gu math dheth. Bha m’athair ’na fhear deanamh chraidhleag, dh’ionnsaich e dhomhsa a cheaird sin agus gàradaireachd, air dhoigh ’s gu’m faighinn obair ’s an gheamhradh. Tha mi toìrt taing da air a shon a nise, ged tha e ’s an uaigh. Rinn e barrachd air mo shon-sa agus sholair e air mo shon ni b’fhearr, na ged a dh’fhagadh e da cheud punnd, suim a bheireadh a stigh gum ionnsaidh, ann a riadh, mu thri puinnd deug ’sa bhliadhna. Inntinn shiochaint, com slan, fallainn, agus ceaird onarach, fortan a’s fhearr ’s a’s cinntiche air talamh.” “Moladh do Dhia ma ta,” ars Antoni, “a chionn gun d’ theid agad air a chuis a ghabhail mar sin: ’s fheudar domh aideachadh gu’m beil thu ceart. Tha mi creidsinn, cuideachd, gu’n bi t-eolas air gàradaireachd ’n a bhuannachd mor dhuit. Ach cait am beil duil agad a dhol?”

“Air ar n-aghaidh,” fhreagair Iacob, “gu aite far nach aithnich duine sinn, far an stiuir Dia sinn.”

“Iacob,” ars an sealgair, “gabh am bata laidir, math, droigheann so. Gu sealbhach thug mi leam e, as aonais cha bhiodh e furasda dhomh tighinn tromh’n choille dhuint’ ud thall. Cha ’n ’eil fiu a’ bhata agad-s’ air son an rathaid.” Thug e sin sporan beag leathair as a phòca, shin e do Iacob e ag ràithinn, “So dhut beagan airgeid. Fhuair mi e air son connaidh an dé, anns a’ bhaile bheag ud thall, far na chuir mi seachad an oidhche.”

“Gabhaidh mise bhuat am bata gu toileach,” ars Iacob, “agus tha mi ro-thaingeil duit air a shon; ach an t-airgiod, cha’n fhaod mi ’ghabhail, fhuair thu e air son connaidh, agus is leis an Iarl’ e.”

“Is seann duin onarach thu, Iacob,” ars an sealgair, “ach na biodh eagal ort an t airgiod a ghabhail! Is fada bho’n fhuair an t-Iarla ’phaigheadh. Thug mise an t-suim an iasad, o chionn beagan bhliadhnachan, do dhuine bochd, aig nach robh dad ach aona mhart, agus cha do chuimhnich mi tuilleadh air as deigh sin. An dé, thill e’n t-airgiod ’gam ionnsaidh, le taing, oir tha e’n nise ann an cothrom na’s fhearr. Tha e soilleir gu leoir gur e Dia ’tha cuir na suim so a’d rathad-sa.”

“Gabhaidh mis’ e gu taingeil,” thubhairt Iacob, “agus paighidh Dia i air ais dhut-sa ’an doigh air choireigin. Seall, a’ Mhairi, mar a sholair Dia gràdhach dhiunne, eadhon ma’n a ghluais sin air an t-slighe. Ma’n do ghluais sinn far na clioche so, dh’eisd Dia ri ’r n-urnaigh. Biodh deagh mhisneach agad, ma ta, gabhaidh Dia fathasd curam duinn.”

Le deoir ’n a shuilean ghabh an sealgair a chead diubh.” “Beannachd leibh, Iacob! beannachd leat a’ Mhairi,” ars esan, ’s e sineadh a laimhe dhaibh. “Bha barail dhaoin’ onarach agam riamh oirbh, agus tha bharail sin agam fhathasd oirbh. Thig an fhirinn an uachdar uaireigin. Cha sheas ach an onair. Cha treig Dia gu brach am fear a ni ’n ceartas agus a chuireas earbs as. Cum cuimhne air a sin, agus gu’n cuireadh Dia turus math oirbh!” Thill an sealgair gu Ichburg. Dh’eirich Iacob, rug e air laimh a nighinne, ghabh iad an rathad tromh’n choille—a mach feadh a t-saoghail mhoir, fharsuinn.

(Ri leantuinn.)

LITIR A AFRICA.

Tha sinn a toirt na litir so as anHighland News.Bha i air a sgriobhadh gu “FIONN” le “K. W. G;” agus tha sinn a’ meas gu’m bi e taitneach le luchd-gabhail MHIC-TALLA a’ leughadh, o’n tha moran innte-thaobh dùthaich mu’n robh iad a cluinntinn iomadh sgeul re an da mhios dheug mu dheireadh.

Port Elizabeth, C. C. ,Africa mu Dheas, 26 latha de Mhaigh, 1900.

MO CHARAID DILEAS, —Fhuair mi air tìr mu dheireadh, an déigh a bhi sea seachdainean ach aon latha air an fhairge. ’S beag fiughair a bh’ agadsa ’s agamsa ’n uair a dhealaich sinn ’an sràid an Dòchais, an déigh am feasgar a chur seachad le cuid de chinn-iùil nan Gaidheal, ag éisdeachd ri Coisir-Chiùil Eaglais Chaluim Chille, gu’n gabhadh e cho fada Ceap an Deadh Dhòchais a ruigheachd.

Bhe e ’m làn bheachd sgriobhadh roimh ’n àm so, ach ’s ann a chuir e ’m thuiririch mi mar a tha na h-uile rud car-mu-chrios anns a chèarn so do ’n t-saoghal. Cha robh mi uile-chinnteach cor-uair co dhiubh bu mhi fhéin na cuid-éiginn eile bh’ agam leis a char-a- mhuiltein a chuir an talamh dheth; a ghrian ri tuath aig meadhon-latha; an Geamhradh air a chàramh anns a Chéitein, ’s gun fhiughair ri Earrach gu Lunasdal, speur na h-oidhche féin air caochladh cho mòr nach fhaicear an Crann, le reul-iùil’ na h-Airde-tuath, ged a tha, gu fortanach, an grioglachan, ’s an t-slait-thomhais air am fàgail againn.

Cha ’n e mhàin sin uile, ach tha mùghadh air gach ni air aghaidh na talmainn. Tha aon phreas sonruichte as nach toirear bioran am feasd, oir tha e air a deanamh a suas gu h-iomlan de fhaoban liath-uaine, cho mhòr ri làmh duine, gach “leàbag,” mar a dh’ fheudar an ainmeachadh—a cinntinn a cliathaich na leàbag eile, agus na h-ùbhlan air an stobadh ’nan sreith mu’n cuairt air oir gach faob. Cha mhòr nach do chuir e uamhas orm, a cheud uair a chunnaic mi e; bha leam gu ’n robh e na bu choltaiche ri lus a chinn an grumad a chuain, agus a chaidh a chur ’am mearachd, gu cinntinn air taobh na beinne. ’S ann bheireadh e orm a shaoilsinn gu’n robh mi’n trom-lighe.

Chithear na h-éisg ag itealaich ’n an sgaoithean thar mullach nan tonn, agus tha faoileann ann agus steàrnalan dorcha-odhar ri fhaicinn cho tric ris an fheadhain gheala

Anns na bailtean, mar an ceudna, tha mùghadh mòr seach aig an tigh. Anns a bhaile so féin tha mu’n aon àireamh de dhaoine dubha ann ri daoine geala, air am measgadh air na sràidean mar a tha na cneumhaich ’s na faoilleannan an dail, as déigh a chroinn.

Cha do ghabh mi mòr-iongantas ochd cuing dhaimh fhaicinn na eadhoin fichead asal a tarruing aon chairt, ach cha robh fhios agam ciod a theirinn an uair a chunnaic mi daoine dubh a tarruing charbadan eutrom, le fir, na clann, na mnathan annta! Bha aon duine dubh a tarruing gach carbad. An aite bonneid, bha paidhir adhaircean air a cheann, léine geal boireannaich mar chòt’ air, agus brigis gheal chotain a ruig beagan thairis air a ghlùn.

Nam faiceadh an steud-each so duine ’dol ’san rathad air thoisicheadh e air bùirich, ’s air gabhail air gu’n robh e ’dol ’gam purradh leis na h-adhairceann; cha b’ fhada bhiodh so a fosgladh rathad réidh dha. Tha na daoine so cas-ruisgte, agus theirear nach ’eil dòigh eile na’s grinne na so air an taobh eile, theirear gu’m bheil e gu mòr a’ giorrachadh beatha nan daoine ’tha a tarruing a charbaid. ’S e ’their mise, gu’m bheil tuille meas agam air duine sam bith gu ’chur gu a leithid de obair.

A nis, o’n a fhuair mi cho fad ’air adhart, ’s fhearr dhomh toiseachadh as ùr far an do bhris mi dheth anns a cheud fhios a chuir mi chugad. Bha sinn deich lathan an déigh tighinn air bòrd, am feadh a bha sinn ’n ar luidhe aig Gibraltar, a gabhail a stigh luchd de pheileirean air son nan gunnacha mòra. Ghabh sinn a stigh muilion cuairt do shligean-cogaidh. A thuilleadh air so, bha tunna na dha de bhriosgaìdean, agus mar an ceudna leabaichean, ’s bobhstairean, a bha ri ’bhi air am fàgail aig St. Hèlena air son nam priosanach, ’s an luchd-gleidhidh.

Dh’ innis mi ’s an litir aig an am sin gu’m b’ fheudar roit a thoirt null gu Eirinn, far an d’ thainig rèisimeid nan 4mh “Glosters” air bòrd. Aig Gibraltar thainig dithis de oifigich nan Camshronaich air bòrd. Eadar shaighdearan is muinntir eile bha mu mhile pearsa againn air bòrd. Cha robh dith air a bhi cridheil, le cleasan, ’s cluich air pheilsteirean, ’s ioma dòigh eile gu ar n inntinn a chumail a suas, ’s bha feum againn air rudeiginn de’n t-seòrsa, oir bhiodh dluth air ceithir-la-deug mun ruigeamaid tìr.

Tha na peilisteirean air an deanamh de ròpa, agus glé bhitheanta tha an luchd-cluich a feuchainn co-meud dhiu a thilgeas iad anns a bhucaid a tha air a cur aig astar sonruichte uapa.

Bha aon chleas gu math àbhachdach. Shuidh gogairneach mòr de shaighdear air beingidh ’s le lamh air gach glùn—lùdag a laimh air a ghlùn, ’s na làmhan fosgailte gu ceapadh—thainig coileachan le dhuine beag tòiseil ’s chaidh e air a mhàgan mu choinneamh an t-seardsent. B’e ’n cleas, gu’m faigheadh an duineachan a cheann a sios eadar glùinean an t-saighear gun sgleog fhaighean thairis air cluasan o na lamhan a bha fosgailte ’feitheamh ris. “Gog-gog-gog-gog!” ars’ an coileachan, ’s e ’g amhare an clàr-aodain a ghogairnich, gus an d’ fhuair e tumadh clis a thoirt d’a cheann, gu’n na spògan a bheantainn ris agus ’s ann an sin a dh’ éirich a ghogail ’sa ghlaodhaich cho ceolmhor ri coileach dùnain a chualas riamh, a cur an fhir eile ri ’dhùlan. Chaidh so air adhart gus’ an d’ thainig an ceann crom a nìos a rithis le buaidh chaithream ’s le “gog-gog-ù” gu goiseil ’an aodann a choilich mhòir. Mar do ghàir daoine an latha sin cha do ghàir iad riamh. Thainig gille caol, àrd, fad-chluasach a nall, ’s dh’ fheuch esan an Seargent. Fhuair e ’cheann a sios gun dochann, ach ann an gogadh a nìos air ais, dhùin na spògan mòra le sgleog air gach leth-cheann ’s cha mhòr nach do sgrios iad na clusan dheth! Bha ’n saighdear duilich, ach am feadh a dh’ iarr e maitheanas bha féith-ghàire ’na shùil, ’s cha do ghabh am balach idir gu don’ e.

Air là eile chaidh bocsa do iarrunn geal a chrochadh a mach air barr croinn thàr taobh na luinge, mar bhall-cuimse, ’s leig na saighdearan ioma dairireach air le ’n dagaichean. Ach air do threud mhuca-biorach dol seachad, thoisich iad air losgadh air na creutairean, ’s chaidh fear dhiubh a leòn. Beagan ’na dhéigh sin thainig paipeir-naigheachd a mach fo ainm “The Vandal.” Chaidh a ràdh leis an fhear-ullachaidh, gu ’n bu Ghotaich oifigich an t-soithich, a chionn gu ’m b’e ’n “Got” a b’ ainm dhi. B’ iad na taisdealan, mar sin na “Vandalan.

Anns a phaipeir so bha litir, a réir mar a leanas,

Fhir-Ullachaidh Shuairce,

O chionn latha na dhà, bha mi ’gabhail sgriob mu’n cuairt air a “Ghot” le ’m pharantan, an uair a chaidh urachair a thilgeadh air m’ athair a cheart deòin an fhir a rinn e. Chaochail m’ athair o na lotan a fhuair e.

A nis, cha b’e Gotach a chuir so an gnìomh, ach aon do na Vandalan, agus tha mi ’n dochas gu’n cuir sibh an ceill mo chùis, agus gu’n tagair

---

[43]

[Vol . 9. No. 6. p. 3]

sibh gu’n deantar rium a thaobh a cheartais anabarraich sin air son am bheil Breatunn cho cliùteach.

Na ’m b’e gobag-mhòr (shark) a bh’ ann am athair cha b’ iongnadh ged a dheantar ball-cuimse dheth. Ach cha d’ith gin de’n chuideachd againne riamh duine, ach aon uair, a chaidh taisdealach a shluigeadh ’am mearachd agus chaidh a thilleadh air a chladach gun dochann air.

Ciamar a thigeadh e ris an Vandal a chuir am peileir ’am athair, nan tilginnsa air athair-san, na eadhain na ’n toirinn air car-a- mhuiltean a dheanamh an uair a bhiodh e smògail anns an t-sàile?

Tha e air a chur as ar leth gu m’ bheil sinn toigheach air an sgadan. Nach ’eil na Vandala a chearta cho déigheil air?

Tha e air a radh gur e fior anail na beatha leinn a bhi ri séidil ’s ri spùtadh cobhar ’s an athar. Nach ’eil so cho fìor mu ioma Vandal, a tha ’taomadh gun stad sruth cainnt a mach nach fheàrr na’n cobhar faoin?” Agus mar sin a sìos. B’e ’n t-ainm a bha ris an litir— “Grampus Junr. ,” agus chuir am Fear-Ullachaidh as a ceann, mar cheann—sgriobhaidh, “very like a ‘wail.’ ”Cho-dhùin an litir le guidhe nach rachadh tilgeadh gun aobhar air co-luchd-turuis neo-chionntach, ’n uair a bhiodh iad a gabhail sràid. Air a shon so, chum treud anns nach biodh na bu lugha na ceud do na mucan-biorach, agus a biodh mu mile air fad, astar math air falbh a mach a cunnart nam peileirean Ma na lathan so thainig cuig companaich mhisneachail air bòrd. Bha iad a’ dol comhla thairis o chorsa na h-Africa gu eileanan nan Canàrien o agus air faicinn doibh an “Got” a bhi aig lamh, thainig iad a chur an sgìos tachdan air bòrd. B’ iad so, dà da chalaman, ghealbhon, agus brìd-eun beag, biteach bòidheach. Dh,’ fhuirich iad leinn fad latha, ach dh’ fhalbh iad air an ath mhadainn. Mar so ruith an ùine gus an d’ ruig sinn eilean St. Helena,

Bha sinn ri bhi ’stigh aig Baile-Sheumais beagan an déigh briseadh na fàire air Di-Sathuirne, an 21de latha de April. Cha robh feum air ar dùsgadh air a mhadainn sin. Bha sinn air ar cois aig solus latha, agus a suas air clàr na luinge, le sodan tìr fhaicinn, agus le déigh gach ni ùr agus iongantach a rannsuchadh a mach. Aig a cheart àm bha sinn car muladach beannachd fhàgail aig na “Glosters,” a bha cho cridheil, bheusach, laghach ’s a ghabhadh daoine a bhith.

Tha Eilean St. Hélena mu 18½ mile o thuath gu deas.

Air amharc a mach dhuinn, chunnnaic sinn monadh liath, glé choltach ann an cumadh ri “Suidheachan Artair” air Dùnéidiunn, ach gu ’m bheil an leomhann na’s lugha. Bha sin aig oir dheas an eilean. M’ar coinneamh dh’ éirich mar gu’m biodh ann grioglachan de “Chreagan Gibraltar” am ballachan liath ’s an stallachan corrach sgorrach gun bhileag fheoir a reir coltais. Eadar da bheinn, air an urlar aimhleathan aig am bun bha baile beag, do thighean geala am measg chraobhan dosrach. Shaoilte nach robh ann ach lan duirn de thighean uile gu léir, agus bha na daoine air an rathad mhòr aig iochdar na creige, taobh a chladaich mar nach robh annta ach seangain.

Chaidh an “Got” a stigh do ’n chamus gu h-athaiseach uaibhreach, ’s thilg i acair eadar da luing mhòr. B’ i h-aon diubh an “Niobe” long-chogaidh, a tha ’n sin gu faire a ghleidheadh air an eilean; b’i an te eile an “Lake Erie,” a bh’air ùr thighinn, le thairis air 300 prìosanach. Bha ’n Seanalair Cronje, le a bhean ’s a theaghlach, Coirneal Schìel, Capt. Albrecht, agus thar 400 priosanach cheana air tìr.

Aig mullach na creige mòire os ceann a bhaile air an taobh tuath dheth, bha tigh geal, a dh’ ionnsuidh an robh a treòrachadh staidhir de 700 ceum, air a gearradh as a charraig bheò. Bha suaicheantas Bhreatuinn os ceann an tighe so. Bha e ’n a Thigh Sanuis gu fiosan a chur a mach eadar an t-eilean ’s an long-chogaidh. Cha robh ach mu sheachdain o ’n a cheangail cabul an dealanaich e ri Baile ’Chip, agus tha ’n Guth-theud a ceangal gach oisin do ’n eilean ris an Tigh-Shanuis.

Ann an tigh eireachdail dlùth air mullach coirre boidheach, a tha ’fosgladh a suas mu choinneamh an “Niobe” tha ceannard an eilean a fantuinn. Mu 300 tr. na’s isle tha “Kent Cottage,” an tigh aig Cronje. Cha ’n fhaod duine ’s am bith dol na ’s dlùithe dha na mu thuaiream 100 tr. —gun chead fhaotainn o oifigeach a Chrùin. Eadar a’ bheinn air taobh deas a bhaile, agus a cheud mhonadh a dh’ ainmich mi, tha gleann beag cumhann, a fosgladh air camus uaigneach. ’An so tha uaighean nan traill a bha ’bàsachadh air do na soithichean ruith a stigh am falach do ’n Chamus so, an déigh dhoibh luchd do thraillean a ghlacadh an Africa.

Tha am mullach is àirde ’s an eilsean thairi air 3000 tr, agus ’s ann de “lava” a tha na creagan air fad. Chi thu ’nis, le suil d’ inntinn, rathad a suas air cliathaich na sgorr-bheinn, ris an laimh chli mar a theid duine ’stigh air geata’ bhaile.

Chaidh an tòisein beag sulbhre pongail a bha ris a ghogail, air tìr tràth air madainn Di-luain. Bha ’n t-uisg’ ann air Di-Sathuirne— ’s fhuair e gealladh an t-aon charbad a bh’ air an eilean fhaighinn fad latha, oir chuir sinn air bonn gu’n rachadh cuideachd againn comhla a dh’ fhaicinn uaigh Bhuonaparte, agus an tigh ’s an do chaochail e.

Bha cuid de na h-oifigich aig na “Glosters” a’ deanamh a suas an inntinn gu ’m faigheadh iadsan an carbad, ach bha sinne air thoiseach orra; rinn sinn mòran bosd thairis air a’ ghnothach. Chuir iadsan,air an taobh-san gu dùlan sinn, gu’m biodh iad shuas cho luath ruinn fhéin.

Aig 9 uairean fhuair sinn bàta a thug gus an ceadha sinn. Bha am bathar ’ga charnadh an sin, as na bàtaichean aisig, balaich dhu, is dhonn, is ciar-bhuidhe cho traug ’s a bh’aca ’ga ghiùlan a stigh; spriteadh de dhaoine geal ’nam measg, agus aon Dùidseach mòr somalta, a sheas a leth-taobh. Bha na saighdearan an sin cho tiugh, ’s cho trang ri seilleanan, am measg a bhathair. Bha ’n carbad, le dà each làidir a feitheamh oirnn, ach cha tiuchdadh tuille na triùir air an aon àite-shuidhe a bh’ann agus aon aig an toiseach leis a charbadair. Theirtear “Iain” ris gach duine dubh, na ri duin’ air bith anns am bheil “spuaic de’n teàrr” —ach ’s e “Samy” a theirtear ris na “Malays,” a chionn tha mòran da ’n ainmean a criochnachadh leis na litrichean sin.

A stigh do’n charbad ghabh sinn, ’s a nunn thun na drochaid, a bha thairis air dìg mhòr fharsuing, ’s a stigh air geata a bhaile, Toisein, ’s duin’ uasal eile a bha leinn, a coiseachd as ar déigh.

Ghabhadh an dig Lionadh le uisge nan robh nàmhaid a feuchainn tighinn air a bhaile agus tha ’n geata air a ghlasadh gach feasgar, gu ceithir uairean ’s a mhadainn.

A suas “sràid Napoleon,” chaidh sinn le fuaim nach robh cneasda, na h-uile bean is pàisde a ruith a mach ’dh’ fheach cò a bh’ ann. Ach, aon uair seachad air a chabhsair, bha ’n rathad cho cas nach b’urrainn na h-eich ach dol suas gu math mall. Cha robh againn ach aomadh a thoirt d’ar ceann, ’s chitheamid thairis air a bhalla fada shìos, na gàraidhean, ’s mullach nan tighean. Chunnaic sinn Tigh-eiridinn an Airm-dheirg, le seà bùthan air an lòn air a bheulaobh, anns an robh na priosanaich thinne. Beagan na b’fhaid, air ahart, air cnocan os cionn oir a bhaile, bha’n tigh anns an robh Napoleon, na ceud bhliadhnaichean an déigh dha tighinn do’n eilean.

Bha so uile air ar làimh dheis, anns a ghleannan chumhain.

Ris an làimh chli, bha’n sgorr-bhein ag eiridh. An toiseach cha’n fhaicte ach luithean beaga thall ’s a bhos leò fhéin am measg nan clach. Ach uidh air n-uidh mar a b’àirde chaidh sinn bha preas, is preas eile, ’s an sin gràinnean còmhla, ag éiridh eadar na càrnaich, ’s mu dheireadh, mu’n d’ ràinig sinn am mullach, tha bothain bheaga a suas gu’n sùilean ann am blàthan, ’s am preasan boidheach, as an robh aodainn bheaga dhubha ag armharc a nuas gu h-aobheil, air mala na beinne.

Aig linn nan craobhan àlois, agus preasan peura-stobach, bha’n “geranium” a cinntinn fiadhaich, agus e aig an aon àm cho maiseach ’s a tha e againn anns na h-uinneagan aig an tigh. Bha lilighean àluinn agus ioma gnè flùran eile nach ’eil againne ach anns na tighean tethe a cinntinn anns na callaidean mu na gàraidhean.

Air dhuinn faighinn gu ruig so sheas sinn, agus thainig Tòisein a nios, an anail ’s an uchd, ’s e cho dearg ri coileach-frangach leis an teas. ‘Ciod?” ghlaodh e, “ciod a thug oirbh teicheadh orm?” ’s thog e saicean làn mheasan, ’s chrath e mu ’r coinneamh e. Bha e cho sgìth le ruith ’s an teas a nios am bruthach, gu’n do sginnic e ’stigh laimh ris a charbadair. Ach mar a b’airde chaidh sinn ’s ann a b’fhionnaire dh’fhas an àile ’s bha caochladh a tighinn eadhoin air na seorsa chraobhan is lusan. Thainig sinn air na smeuran, ’s an sin chaidh sinn triomh choille ghiuthais, cho coltach ri coille Dhùnchuaich, os cionn caisteal Ionaraoraidh, gu’n do dhio-chuimhnich mi far an robh mi, ’s dh’ amhairc mi mu’n cuairt air son gasan roid! Bha sinn cho àrd os cionn a chamuis, nach robh anns a “Ghot” ach rud beag dubh air brata soillseach sìoda gorm, air a phreasadh le liath-ghorm thall ’s a bhos, far an robh ’n oiteag ag anaileachadh air.

Bha na coirreachan ’s na glinn gu h-iosal fodhainn, cuid diubh creagach, glas le sgàrunaich ach mòran diubh gorm, doireach, giuthsach, le croitean, ’s dailtean mu na tighean briagha geala, ’s na bothain bheaga phongail. Rug na h-oifigich oirnn mu’n d’ ruig sinn am mullach, agus rinn an Sasunnach a suas ruinn mu’n d’rainig sinn uaigh Napoleon. Chaidh sinn uile sios comhla do’n lagan àilidh ’s am bheil i. Fad naoi-bliadhn-deug luidh an sin corp a Bhuadhair mhòir g’am b’fheudar strìochdadh mu dheireadh. Leig Breatunn leis na Frangaich a thogail, ’s a thoirt gu Baile mòr na Frainge. Cha ’n e ’mhàin sin, ach leig iad leis an Fhraing an tigh anns an do chaochail e a cheannach, agus tha duin’ uasal Frangach a nis a gabhail cùram dheth. Thug e smuairean orm seasamh an sin, oir chunnaic mi an t-ait-adhlaic anns an Fhraing cuideachd. Sgriobh mi m’ ainm ann an leabhar an luchd-taghail, ’s gheibh thu’n sin e a cheud uair a theid thu ’n rathad.

An déigh streap ri aodann a bhruthaich fhuair sin an carbad a feitheamh, an déigh cuairt a dheanamh mu cheann an lagain. An so shuidh sinn greis, a ghabhail greim arain, ’s a feuchain nam measan a bha ’s an t-sac. Bha aon seorsa meas ann a chaidh a ghabhail le spàineag; bha e cho mòr ri ugh beag, agus an taobh stigh do ’n

(Air a leantuinn air taobh 46.)

---

[44]

[Vol . 9. No. 6. p. 4]

MAC-TALLA:
AIR A CHUR A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan ein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

Na sgriobh ach air aon taobh de n phaipeir.

Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh s ’is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
SYDNEY, CAPE BRETON

DI-HAOINE, OGUST 10, 1900.

Bha rioghachdan mora na h-Eorpa, gu sònraichte Breatunn agus a’ Ghearmailt, o chionn iomadh bliadhna, a’ creic ghunnachan, luaidhe ’s fudair ri muinntir Shina. Agus a nise, ’nuair a tha na Sìneich air a dhol gu aimhreit, tha aig na dùthchannan sin ri ’n cuid shaighdearan a chur a null gu bhi air an tilgeadh leis na gunnachan a chreic iad fhéin riutha. ’S e ar barail gu’n aidich na h-Eòrpaich an ùine ghoirid gu’m bu daor an ceannach dhaibh airgead sam bith a rinn iad le bhi creic arm ris na Sineich, an aon sluagh a’s lionmhoire ’s a’s an-iochdmhoire tha air uachdar an t-saoghail.

Tha moran òir air fhaotainn a nise aig àite ann an Alaska ris an canar Nome. Tha e air fearann nan Stàidean, agus tha ’n sluagh a chruinnich ann cho mi-riaghailteach ’s gu’m b’ fheudar an t arm a ghairm a mach gus sith a dheanamh. Ann an Dawson, air fonn Chanada, bha sith agus riaghailt air an gleidheadh o thoiseach, ged a bha ’n sluagh a bh’ ann dhe ’n aon seòrsa ’sa tha ’n duigh ann an Nome. Fo bhrataich Bhreatuinn tha beatha agus cuid dhaoine daonnan sàbhailte; cha’n urrainnear a radh gu bheil sin an còmhnuidh fior mu bhratach nan Stàidean.

Chaochail seann seoladair d’am b’ ainm Frederick Jerome, ann an San Francisco, an la roimhe, a rinn ainm mor dhe fhéin mar fhear-sàbhalaidh beatha. Shàbhail e, re a bheatha, còrr us mile duine o bhàthadh. Fhuair e iomadh duais luachmhor agus chuir roinn de bhailtean urram air air son a threubhantais ’sa thapadh. Am measg nan duaisean eile fhuair e bha aon duais shonraichte thugadh dha le Ban-righ Victoria.

Tha ceannairc mhor a’ dol air adhart o chionn mios no dha ann an Columbia, aon de dhùthchannan America Deas, ach ’se gle bheag a tha chuid eile dhe ’n t-saoghal a’ cluinntinn uime. Faodaidh righ-chuairt a bhi ann an aon de na staidean beaga sin uair no dha ’sa bhliadhna ’s cha chuir an saoghal uidhreachd sam bith air.

Chaidh soitheach seolaidh, luchdaichte le stuth làidir ’s tombaca a ghlacadh a mach o Cheticamp, Di-satharna s’a chaidh. Thatar a’ meas gu bheil mu fhiach da fhichead mile dolair oirre; thainig i á St.Pierre, agus ’s ann air son i bhi bristeadh air laghannan na cusbuinn a chaidh a glacadh.

Na Corachadh-Margaidh.

LE DONULL MAC CALUM.

Chuir an Gille roimhe gu’n sailleadh cheilg do Chaomhan; ’se sinri ràdh gu’n deanadh e daor dha i. Gu sin a dheanamh bha e deas gu coinneachadh ri onair mar ni thu ri cloich a dh’fhaodas a bhi romhad air an rathad-mhòr, a tilgeil a thaobh.

De na bha do ghrinneas ann an nàdur Claomhain ’s a’ Ghille bha chuid a bu mhò air a chaitheadh air na coin a bhiodh iad a cumail. Is cinnteach mi nach robh Jehu ni bu mhotha á chuid eich na bha iadsan às an coin. Is e “Lion” an t-ainm a bh’air cù a’ Ghille agus is e “Samson” an t-ainm a bh’air cù Chaomhain.

Rinn an Gill’ a suas ri dithis de choracha-margaidh a bhaile gu’n goiteadh iad “Samson” air Caomhan agus gu’n cuireadh iad ri creig e. “Tha doigh no dha air cù a mharbhadh gun a chrochadh.” Shuidhich iad oidhch’ air an deanadh iad sin. Ach de rinn fear de na coracha-margaidh ach dol, os iosal, agus innseadh do Chaomhan de bha air a dheanadh a suas aca, ’s gu’m biodh duais dhùbhailte. Mar so thuirt Caomhan ris— “Rach thus’ agus dean gach ni a dh’iarras an Gill’ ort, agus cha bhi do shaoir an diomhain. Bha mise dol a mharbhadh a’ choin co dhiu.” Bha fios aig an duine nach bi siod an fhìrinn, ach cha d’ thuirt e sin ri Caomhan. Bha fios aige nach ann gun aobhar a rinn e breug dha.

Air an oidhch’ a chaidh a shuidheachadh ghoit an Gille ’s na coracha-margaidh an cù a tigh-chon Chaomhain,ach cha luaithe chuir iad ris a chreig e na rug “policeman” mor air chùl amhaich air a’ Ghille agus chuir fear eil’ a ghlas-lamh air. Chaidh an Gill’ a dhiteadh agus fhuair e tri miosan priosain.

’Nuair a thàinig e dhachaidh thuirt Mòr a nighean a bha cumail a thaighe (cha robh a bhean beo) ris— “Tha mi ’n dùil, athair, gu bheil sibh sgith de ’n phriosan a nis.” “Cha’n eil,” ars easan, “ach tha mi coma o’n a fhuair mi cù an t-sloighdair’ a mharbhadh. C’àit am bheil“ ‘Lion’ nach ’eil e tighinn gam’ fhàilteachadh?” “Cha’n fhaic sibh,” ars ise, ‘Lion’ bochd tuille. Is e a chuir sibh féin ris a chreig an àite ‘Shamson. ’”

Sanas do Chinn
Theaghlaichean.

Nuair a bhios tu ceanach ni sam bith air son na dachaidh, ’s coir dhut a bhi cinnteach gu bheil e math. Cha’n eil ni a’s dorranaiche na Airneis Ur fhaotainn a tha air a droch dheanamh, no Brat-urlair a tha crion. Againne gheibhear an deanamh ’s an stuth a’s fhearr.

Arineis Ghrinn.
Iomadh seorsa ur agus eireachdail.

Brait-Urlair Bhriagha.
Na seorsachan a bhios buan ’sa chumas an dath.

Gach Seors’ Innsridh Taighe.
Innsidh sinn gu toileach na chosgas e dhut rum no tigh uidheamachadh.

GORDON & KEITH,
SIDNI, C. B.
A. J. GRANT, MANAGER.

The Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED,

A chuideachd a’s notha tha ’n Canada air son deanamh us creic
Airneis-Taighe ’s Brait-Urlair

Tha Stoc mor againn daonnan air laimh ’nar tigh-ceannachd, air
SRAID SHEARLOT, SIDNI.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

A thaobh Caiseart.

’S ann againn a tha ’n stoc Bhrog a’s motha ’sa bhaile, agus mar sin theid againn air neach sam bith a thig a thoileachadh, cia b’e de seorsa chasan a bhios air. Tha BROGAN SAOR’ OBRACH againn cho math ris na seorsachan a’s grine ’s a’s fhearr. Ma cheannaicheas tu Brogan o Redden, gheibh thu deagh riarachadh.

A . W. REDDEN & CO.
June 29. 1900 1yr

SMOC AGUS CAGAINN
PATRIOT TWIST
an seann charaid—na’s fhearr na bha e riamh.

“EMPIRE, ”—Tombaca Ban Smocaidh.

Ceann is fhiach 10c. air 5c. An cunnradh a’s fhearr a bha riamh an Canada. SMOC MHATH. FEUCH E.

BROG-SHNEACADA DHEARG AIR A H-UILE CEANN.

Dec 8, ’99, —1yr.

---

[45]

[Vol . 9. No. 6. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha tigh-òsda mor, a chosgas coig mile fichead dolair, ri bhi air a thogail ann an Glace Bay.

Bha’n Dotair Fearchar Mac Fhearghais agus a theaghlach anns a’ bhaile agus aig a sheann dachaidh fad da sheachdain. Thill iad air ais do New York Di-luain s’a chaidh.

Tha réis bhàtaichean gu bhi air an acarsaid Di-satharna. Tha aca ri seòladh o Shidni gu Sidni Tuath agus air ais. Tha àireamh bhàtaichean gu bhi anns an réis ma bhios an latha fàbharrach.

Thachair sgiorradh báthaidh ann an Charlottetown, E. P. I, maduinn Di-mairt. Bha réìs bhàtaichean anns an acarsaid, agus chaidh fear de na bátaichean thairis. Chaidh aon duine, Mark Riley, a bhàthadh, agus chaidh tearnadh gle chaol air ceathrar eile.

Tha e air innse gu bheil a’ Bhan-Impire Frederick, màthair Impire na Gearmailt, gu tinn, agus nach eil dùil gu’m bi i beò ach ùine ghoirid. Is i so an nighean a’s sine aig Banrigh Victoria.

Tha ’n eaglais ùr Chléireach, aig Whitney Pier, ri bhi air a fosgladh air an t-Sàbaid s’a tighinn. Tha an t-Urr Iain Mac Ille-mhaoill, D. D., à Halifacs, gu searmonachadh innte maduinn us feasgar.

Tha cùisean ann an Sina dona gu leòr, ach tha e coltach nach eil iad cho dona ’sa bha daoine ’n dùil. Tha fios air tighinn gu bheil na teachdairean Eòrpach ann am Pekin fhathast beò, ged a bhatar a’ deanamh cinnteach roimhe so gu robh iad air am mort.

Tha togail an taigh-sgoil ùr ri bhi air a dheanamh le Lefurgey, Clark & Co. Cosgaidh e mu chog mile fichead dolair. Tha tigh-sgoie ri bhi air a thogail aig Whitney Pier anns am bi ceithir rumannan. Chosg am fearann air am bheil e gu bhi air a thogail coig ceud deug dolair.

Tha am baile ’n deigh pios fearainn a cheannach air sraid Shearlot, a deas air an eaglais Shasunnaich, far am bi togalaichean air an cur suas air son feum a bhaile. Tha ’n t-siorrachd an deigh pios a cheannach ri thaobh far am bi priosan agus tigh-cùrtach air a thogail. Chosg na cheannaich am baile coig mile dolair, ’s na cheannaich an t-siorrachd ceithir mile ’s coig ceud.

Chaidh fear Thompson a ghoirteachadh aig an obair iaruinn Di-satharna, agus chaochail e oidhche na Sàbaid. Bha e draibheadh paidhir each air an làimhrig, far an robhas a toirt luchd bhar soitheach. Bhrist an ròp air an robh na h-eich a tarruinn, agus bhuail an t-amul air-san anns an uchd. Chaidh a thoirt d’an ospadal, agus rinneadh gach ni a ghabhadh deanamh air a shon, ach cha robh sin a chum feum, agus chaochail e.

Ma’s math leat a bhi leughadh naigheachdan na seachdain, maille ri moran de leughadh taitneach eile, ann an cainnt do mhàthar, cuir a dh’iarraidh MHIC-TALLA.

Eachdraidh Sgeulachdail nan Caimbalach.

I. Thainig Constantin as an Fhraing do dh-Albainn ’Sa bhliadha 404.

II. B’e Uther Mac Chonstantin.

III. B’e Artair a Bhuird Chruinn Mac Utheir.

IV. B’e Smerbhi Mor mac Artair.

V. B’e Tearchair Odhar mac Smerchi.

VI. B’e Duibhne mor mac Fhearchair. Is ann bhuaitbe a thàinig Clann Duibhne. Chaochail e an 646.

VII B’e Artair Og mac Dhuibhne Mhoir.

VIII. B’e Fearchair. Eile mac Artair.

IX. B’e Duibhul an Fhuilt-Dheirg mac Fhearchair Eile.

X. B’e Fearchair Fionn-ruadh mac Dhuibhne.

XI. —B’e Duibhne Dearg mac Fhearchair.

XII. B’e Duibhne Donn mac Dhuibhne Dheirg.

XIII. B’e Diarmad mac Dhuibhne Dhuinn. —Is e so an Diarmad a mharbh an torc. Phòs e Gràinne, is bha da mhac aige rithe, Artair Armdhearg, no Artair an airm dheirg, is Calum. Bha da mhac aig Artair, Pàl mac Duibhne is Artair Dréineach. Bha Pàl mac Duibhne an seìlbh air Lochodha. Bha e na fhear gleidhidh an ionmhais aig righ Donnachadh, agus ’s e Pàl an Sporain a theirteadh ris. Phòs e nighean righ Mhanain, agus bha nighean aige do ’m b’ainm Eubh. Is ann bho Artair Dréineach a thainig Clann Artair. Bho ’n thainig na Caimbalaich bho Dhiarmad theirear Sliochd Diarmaid riutha.

XIV. Chaidh Calum, darna mac Dhiarmaid, do ’n Fhraing. Phòs e an toiseach nighean tighearna Charraig an siorramachd Air, agus bha tri mic aìge rithe, Gillemoire, Corcar, is Donnachadh. Phos e a rithisd nighean peathar do dh-Uilleam an Ceannsalaiche, righ Shasuinn, agus fhuair e fearann leatha ris an abairteadh Campus Bellus. Bha triuir mhac aìge ris an darna mnaoi, Dionisius, Gilleasbuig, is Duibhne. Is an bho mhac diolain a bha aig Gillemoire, ciad mhac Chaluim a thainig Clann Neachdain, Clann Niomhain, is Clann Choinnich. Is ann bho Chorcar a thainig Clann Uillinn an Eirinn. Is ann bho Dhonnachadh a thainig na Drumainnich. Is ann bho Dhionisius a thainig Morairean Thallard san Fhraing. B’e Gilleasbuig a chiad Chaimbalach. Is ann bho Dhuibhne, a thionndaidh ainm gu Gwine no Guy, a thainig iarlachan Warwick an Sasunn.

XV. Thainig Gilleasbuig, mac Chaluim mhic Dhiarmaid, do dh-Albainn. Phos e Eubh, nighean Phàil

(Air a leantuinn air taobh 48.)

Aodaichean Deante
SAOR AGUS MATH.

Caiseart dhe gach Seorsa, Pris us Fasan,
Truncaichean us Maileidean, dhe gach meud agus dath, agus iomadh ni eile.

H . H. SUTHERLAND & CO.
STOR SHAOR NA H-AON PHRISE
SIDNI, - - C. B.

Ma tha thu air son
Carbad Fasanta
bhi agad air aa t-samhradh so, faic na seorsachan a tha aig
F . FALCONER & SON.

Buggies , Phætons, ExpressesagusRoad Carts.
Tha’n Acuinn againn cuideachd.
Prisean ceart. Cuir deuchainn oirnn.

F . FALCONER & SON,
Luchd-reic Charbad, Acuinn agus Thruncaichean. - - SIDNI, C. B.

Gheibh na Tuathanaich
ANNS AN
SYDNEY FURNITURE AND MEARCHANDISE STORE.

CLOTH air son
DEISEACHAN Dhaoine agus Ghillean cho iseal ri 25c. an t-slat,
An coinneamh cloimhe.

Bathar Tioram,
Soithichean Creadh’ agus Gloine,
Groceries ,Brogan us Botainnean, agus stoc mor de AIRNEIS-TAIGHE.

CHEAPSIDE WAREHOUSE,
C. S. JOST, Manager.

GABHAR LUACHAN AN COINNEAMH BATHAIR.
June 20, 1900.

Teagasg na Gailig.

Is gnothuch e nach ’eil idir cliùiteach do Eaglaisean na h-Alba nach ’eil ullachadh sònruichte air a dheanamh air son teagasg na Gàilig do ’n mhuinntir. a tha dol a steach do dhreuchd na ministreileachd. Na ’n readh an Eaglais Stèidhichte agus an Eaglais Shaor an guaillean r’a chèile gu duineil bhiodh cùisean air an atharrachadh. Tha e nàrach gu’m bheil gnothuichean mar tha iad fo spid ’s fo thàmailt Ghall is naimhdean do gach seòrsa. Tha an ni ro mhi-chliùteach do ainm is do chainnt a’ Ghàidheil; agus dha féin mar an ceudna. Tha e cosmhuil gu’m feud gach cànain fo’n ghréin urram fhaotainn ann am foghlumaidean na h-Alba ach a’ Ghàilig a mhàin. Ach tha dòchas nach giùlain na Gàidheal a ghnàth leis an tàmailt a tha an so air a chur orra féin, an cànain, an eachdraidh, is an dùthaich. —Highland News.

---

[46]

[Vol . 9. No. 6. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 43.)

phlaosg dhearg, bha mar gu biodh dorlach làn-gròiseid. Their na daoine dubha “grenadillas” riu. Bha an seòrsa so ùr dhomh, agus mar an ceudna am péur-stobach, meas a phris eibhinn mu’n do sgrìobh mi aig toiseach mo litir. Tha faoban is leòban a phris làn shnàthada mora, tha am meas thairis le snàthadagan guineach, cho caol ri ròinneagan, seadh, cho caol ri sioda, ach ma theid iad an sàs ann am bile, no ann an teanga duine, ’s truagh leam e! Tha am meas air oibreachadh leas a chois ann an gaineamh an rathaid mhòir mu’n gabh an craicionn toirt deth.

’An so, agus thall ’s a bhos fad ’an rathaid a nios bha sinn a coinneachadh asail bheaga ghreannach ghlasa, air an luchdachadh—na ’dol air son luchd—le ioma seòrsa bathair air son a chaimp, na ’tarruing bathair dhachaidh. Chaidh treud dhiubh seachad oirnn aig an àite so le luchd fiodh air gach aon, beag is mòr.

Bha aon tigh beag laghach air bruthach an sin, ’s bha ceithir mucan crion dubha a burach air a bhruthach. Aig an sailtean, bha ceithir cearcan a feitheamh—te as déigh gach uircein— ’s cho luath ’s a thionndaidh an t-uircean an ùir a suas bha a chearc a dol ’s a trusadh a lìon de bhaoiteagan ’s de bhurraich as gu dìchiollach. Feudaidh tusa a smaointeach nach ’eil an sin ach ni faoin ri ’chur a sios, ach tha mise ’g innseadh dhuit gu’m bheil mi a deanamh sodan ri gogail circe, ’s ri tathunn coin, na rud air bith eile a bheir ’am chuimhe mo dhùthaich na mo dhachaidh.

Ach bha e ’n t-àm dhuinn dol air adhart, agus an déigh deoch an uisge òl a fuaran aig bruach a choirre—às an robh an lagan a dh’fhag sinn a fosgladh—dh’ fhalbh sinn. Bha ar slighe mu’n cuairt air oir a choirre aig a cheann ris an tuath, agus bha na bothain, le’n garaidhean a cur uamhais orm, oir cha robh fhios agam ciamar a b’urralnn teaghlach a thogail gun chunnart do’n duine coiseachd air àite cho cas, na idir do chloinn.

Ach thionndaidh an slighe a stigh thun comhnard fharsuing réidh, le dailtean, agus tulaichean ris an tuath agus gualainn monach àrd ris an taobh eile dheth am feadh a bha mullaichean nam beanntan eile ag amharc a nall thairis air. Thug an sealladh ’am chuimhne “Cape Wrath” aig an oisinn gu iar-thuath Albainn.

Air a leantuinn.

Tha an comharra “UNION BLEND TEA na urras air ti mhath bhlasda, ’s an luach airgeid a’s fhearr a gheibhear air na prisean, 25. 30. 35 agus 40 am punnd. Bidh $400 air a roinn air luchd-ceannach na ti so tráth an Desember.

BLIADHNA THEARLAICH.

LE IAIN MAC-CHOINNICH.

CAIB. V.

TURAS IAIN CHOPE GU TUATH.

Dh’fhalbh Iain Cope air a thuras do’n Taobh-tuath air an fhicheadamh latha de mhìos dheireannach an t-Samhraidh le ceithir cheud-diag fear-feachda, a fàgail an dà réiseamaid thrùpairean ann an Dunéideann, a thaobh is nach b’urrainn na h-eich triall thar mhonaidhean a’s bhealaichean. Thug e leis ceitheir ghunnaidhean mòra, agus mìle mosg air son nan Gàel a bha e’n dùil a dh’ éireadh leis mar bhiodh e dol air aghaidh. Bha dròbh mhòr mhart ga h-iomain an deigh an àirm agus prasgan fheòladairean, air son a bhi spadadh mar sluigeadh an fheachd! Thug e leis mar an cianda lòn fhichead latha de dh-aran, nì a chum obair seachduin ris na bha de dh’ fhuineadairean ann an Dunéideann, an Léibhte, agus an Srùidhleadh!

Cha deach e n’a b’fhaide no Crùidh air an latha ud, oir b’éiginn da fuireach sa’ bhaile sin gus an tigeadh ceud sac eich de dh’aran a dh’fhàg e na dheighe ann an Srùidhleadh suas ris. A Cruidhe chuir e teachdaireachd gu Morair Ghlinn-Urachaidh agus gu caochladh eile dheth na tighearnan Gàelach iad an cuid daoine thogail an aobhar Righ Deòrsa. Ged nach d’ éirich na daoin’ uaisle sin leis an Phrionns’ le eagal gun cailleadh iad am cuid fearainn dhiùlt iad cobhair no còmhnadh a dheanamh ri Iain Cope, ach Morair Ghlinn-Urachaidh na aonar, air an aobhar sin thainig air Sir Iain seachd ceud dheth na mosgaidean a thug e leis, an earalas gu’n eireadh na Gàeil leis, a philleadh air an ais gu Sruileadh. A nis chunnaig Iain Cope gum bu diamhain da dòchas a bhi aige gu’n eireadh na Gàeil Pheairteach leis mar a shaoil e air tùs, ged a b’ ann nan earbsa a dh’fhàg e Dunéideann le feachd cho lag ri ceithir cheud diag fear, agus bu mhiann leis pilleadh air ais gu Sruidhleadh,mar be luchd-comhairl an Rìgh a bhi ga bhrosnachadh cho dian air adhart.

Air an dara latha fichead rainig e Amul Rìgh, agus Drochaid-Thatha, air an treas latha fichead rainig e Tranphuir, agus air a chùigeamh latha fichead Dail-na-Ceardaich. Na h-uile latha mar a bha e dol air adhart, bha e faicinn na cùise na bu mhi-choltaiche, an rathad a fàs n’a bu mhiosa, agus sluagh na dùthcha ’fàs ann an droch rùin da; ghoid iad na h-eich a bha giùlan a chuid bidhe air an òidhche; leis an sìn, b’eiginn da na ceudan de a chuid pocachan arainn fhagail air a chùl, agus na daoine ris an d earb e’n t-aran so, ged do gheall iad a chuir as a dhéigh, thug iad a cheart aire nach d’ rinn iad sin, gus an deach e dholaidh. A rithist an uair a dh’fharraideadh e naigheachd ri aon de mhuinntir na

Bi gabhail a MHAC-TALLA. Bi ga phaigheadh. Bi ’ga leughadh.

Manufacturers Life Insurance Company.

ARD-OIFIS. —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham, Ceann-suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, o’n ard fhear-gnothuich,

A . G. BAILLIE, Port Hastings, C. B.

L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Dec. 21, 1899.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty , Varnish,Gloine, Paipear-balla

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—1yr.

WONDERFUL RESULTS
OF THE
New York Life Insurance Co. ’s Policies.

Agent the New York Life Insurance Co.,
Sydney, C. B.

DEAR SIR:
The memoranda attached show that 20 Year Policies maturing in 1899, on the ordinary and 20 payment life plans have furnished 20 years insurance at $9 .00 to $12 .00 per $1000 , and an investment of the balance of premiums at from 6 per cent. to 7 per cent. compound interest; while the Endowments are paying 4 per cent. compound interest on the total premiums paid with the life insurance—20 years—free.

Can any other company show such results—at same premium rate—for past 20 years? Or can you beat it for Savings, Investment, or Insurance anywhere?

Yours truly,
THOS. A. BUCKNER
Superintendent of Agencies

Merchants’ Bank of Halifax.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—Halifax .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Meur-Oifis ann an SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaih.
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3% ’sa bhliadha.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

J. J. ROY, M. D.
OIFIS: Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore
A CHOMHNUIDH: An tighC . W. Hill.
SIDNI, C. B.

---

[47]

[Vol . 9. No. 6. p. 7]

dùthcha mu’n Phrionnsa bheireadh iad dha tuairisgeul breugach fo sgàile càirdeis, air chor is fadheoigh nach b’ urrainn e facal a theireadh iad a chreidsinn, araon bho uasal no chumanta.

’Nuair a ràinig Iain Cope Dail-na-Ceardaich thachair e ri duin-uasal a chunnaig feachd Thearlaich ann an Gleann-Fionain, be’n duine so a thug a chiad naigheachd chinnteach dha mu thimchioll an fhir àireamh sluaigh a bh’ air eiridh leis a Phrionns’; bha iad mu thuaiream ceithir cheud diag, an uair a dh ’fhag e-san iad, agus chual’e gun robh iad mu’n àm so, deich ceud thar fhichead an àireamh agus gu’n robh iad ann an ùin’ ghearr gu séilbh a ghabhail air Coire-Ghearraig. Thainig fios eile dh’ionnsaidh Iain Cope gu’n robh pàirtidh mhòr Ghàel ga fheitheamh aig Drochaid Shnug-Borgh, asraidh cho cunnartach ’sa bh’anns an dùthaich gu léir; agus gun robh pàirtidh eile gu iathadh mun cuairt da bho làimh na h-àirde n iar, a chumadh e, mar gum b’ eadh, eadar dha theine, agus a réir gach coltais gu’n robh e-fein agus fheachd gu bhi air an tur sgrios!

Bha’n t-arm-dearg mu’n àm so air ruidhinn Dail-Chuinnidh ann am Bàideanach ma thuaiream fichead mìle bho bhraighe Choire-Ghearraig: agus chuir an naigheachd so Iain Cope ann a leithid do ghiorraig ’s gun chuir e-féin agus a chuid oifigich an comhairl’ r’a chéile, ciod bu chòir dhaibh a dheanamh; agus ciod an t-shlighe air ’m bu chòir dhaibh triall? Dh ’aontaich iad uile gu’n robh a dhol thar Coire-ghearraig do-dheanta, agus gun robh fuireach far an robh iad gun tairbh sam bith, a thaobh gum faodadh na Gàel ròidean eile ghabhail agus na Machraichean Gallda thoirt orra; air an aobhar sin se shònraich Iain Cope Inbheirnis a thoirt air, far an robh sùil aig ri prasgan Chaimbeulach, Rothach, agus Chatach, g’a choinneachadh, agus leis an so, bha e smuainteachadh nach gabhadh na Gàeil a dhànadas orra a Mhachair a ghabhail air eagal gu’m fàgadh iad an Dùthaich féin fo mheachain an nàmhaid. Rainig an t-àrm-dearg air éigin Inbheirneis air an naoidheamh latha fichead de’n mhìos, gun fhois aon latha ghabhail bho’n uair a dh’fhàg iad Cruidhe.

CAIB. VI.

TURAS NAN GAEL GU GALLDACHD.

Ann an Gleann-Fionain far na thog Tearlach a bhratach air na naoidhamh latha diag de’n mhìos, chaith e-féin agus a luchd-leanmhuinn dà latha, ri òl agus ri aighear, ri ceol agus ri dànns. Dh’ fhalbh e as a sin gu Ceann-Loch-iall agus chaidil e air oidhche di-h- aoine anns an Fhasadh-Fhearna, agus air dha fios fhaotainn sa’ mhadainn gun tainig Long-chogaidh gu Gearasdan Inbher-Lòchaidh ghabh e thar a bhealaich thun na Mòidhe, baile beag leis na Cam-shronaich. Bha e nise faotainn naigheachd gach latha ma dhéibhinn Iain Chope bho shaighdearan Gàelach a bha ruith air falbh as an arm-dhearg air an oidhche, a chum an cairdean féin a chòmhnadh an àm feuma. Air an t sia-amh latha fichead chaidh e thar abhainn Lòchaidh, agus aig an drochaid iosail thainig da cheud as trì fichead de Stiùbhartaich na h-Apunn na chodhail, agus Stiùbhartach Aird-seil’ air an ceann; stad an fheachd an òidhche sin aig taigh-òsda Leitir-Fhionnladh ri taobh Loch-Lòchaidh. Mu mheadhon oidhche thainig teachdaire bho Ghordanach Ghlinne-Bucaid gu’n robh Iain Cope a teannadh ri Bàideanach le rùin a dhol thar Coire-Ghearraig. Air ball ged a bha’n òidhche stoirmeil agus ro fhliuch, thug am Prionns’ òrdugh dha fheachd iad a dhol agus séilbh a ghabhail air bràighe ’Choire, agus chaidh e-féin gu caisteal Inbher-Garaidh far na chaith e’n chuid eile de’n òidhche.

Moch sa’ mhadainn thainig Frisealach Ghrotulaig gu Caisteal Inbher-Garaidh, air teachdaireachd dhiamhair bho Mhorair Sìm, Ceann-Cinnidh nam Frisealach, a dh’ iarraidh air a Phrionns’ a leisgeul a ghabhail air son gun e thighinn ga amharc, a thaobh e bhi lag le aois: anns an àm cheudna ag iarraidh air Tearlach a dhol do Shrath-Tharacaig a chum na Frisealaich a thogail.

Air an ath mhadainn, a b’e an seachdamh latha fichead de’n mhìos, am feadh a bha’n t-arm-dearg air an turas do dh’ Inbheirneis, chaidh Dòmhnullaich Ghlinne-Garaidh agus Granndaich Ghlinne-Moriston gu bràighe Choirre Ghearraig far an robh na Gàeil eile san àm cruinn. Rinn sin armailt a’ Phrionns ma thuaiream ochd-ceud-diag fear an àireamh. Sa’ mhadainn an uair a dh’eirich am Pronnsa thoisich e air cuir uim’ a dheise Ghàelich agus air dha bhi ceangal barriall a bhròg, thuirt e gun robh dòchas aige gum biodh greim aig air amhaich Iain Chope mas deanadh a rithist am fuasgladh!

Air tùs, b’e miann nan Gàel gun gearradh iad Iain Cope agus a dhaoine “cho mìn ri biadh eun,” ach air dhaibh an Garbh-àth-mòr a ruidhinn dh’ aontaich iad gu léir gum b’ fhearr dhaibh leigeil do Chope a dhol do dh’ Inbhernis, mar a shònraich e; agus gun tugadh iad féin Machair nan Gall orra gu Dunéideann a ghlachadh.

Mar bha na Gàeil a triall gu Galldachd, is gann gun robh gleann, no bealach, gus an robh iad a tighinn anns nach robh leasachadh sluaigh a dol ri ’n àireamh, ach am feadh a bha’n tuath ag éiridh, bha na h-uachdaranan a teicheadh air falbh, no a fuireach as an rathad, mar sin dh’ fhàg tànaistear Dhiùc Abhaill (do’n tug Rìgh Seòras òighreachd athar) Caisteal Bhlàir. Uime sin ghabh am fìr oighre a bha air fògradh san Fhràing, agus a thainig a nall maille ris a’ Phronnsa,

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00 a reir an aodaich.

CLOTH CHOWES,
CLOTH CHLONDAIC,
CLOTHAN CANADACH,
ALBANNACH, SASUNNACH.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

NIALL MacCOINNICH,
Sidni Mines, C. B.

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

THA MI CREIC
Botainnean us Brogan, Brioscaidean, Millseanan.
A h-uile seorsaGroceries .Tombaca us Cigars.

An TI a’s fhearr ’sa mhargadh, SAOR.

TAGHAIL A STIGH.
SEUMAS A. MacGILLEAIN,
So . Charlotte St.SIDNI, C. B.

The Scotish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine. —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury,
Cape Breton.

L . L. GULLIVAN,
Ceannaiche Fearainn.
Fearann us Taighean ri ’n creic anns gach cearna de Shidni.
Airgead gu thoirt seacnad air riabb.
Victoria Block, So. Charlotte St.
SIDNI, - - C. B.

C . R. BOWN,
Urrasachadh Teine agus Leacan Glaine.
SIDNI, C. B

H . A. JONES, M. D., C. M. ,
LIGHICHE,
OIFIS: —Aig an am so an tigh Iain Mhic Fhionghain, air Sraid Bhentick.
SIDNI, - - - C. B.

J . E. BURCHELL,
Urrasachadh Beatha agus Teine anns na Cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - C. B.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.

C . V. Wetmore,
Urrasachadh Teine, Beatha, Sgiorraidh, agus Glaine Leac.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - C. B.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, etc., etc.
SIDNI, - - - C. B.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 18, 1900, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a lea nas:—

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt .

---

[48]

[Vol . 9. No. 6. p. 8]

séilbh air mar a chòirféin: agus chaith e-féin a’s Tearlach agus uile chinn-feadhna nam fineachan an oidhche sin gu sòghar ann an Caisteal Bhlàir ann am fir aigneadh. Ann an so dh-òl Tearlach air slàinte gach ceann-finne fa leth, ann am fior Ghaelig, a dh’ ionnsaich e o’n thainig e dh’ Alba. Air dha fios fhaotainn gu’n robh muinntir na dùthcha air son sealladh dheth a mhòrachd fhaicinn chaidh e mach air leth-oir a’s na h-uaislean gus an d’fhuair iad sealladh dheth.

Air an lath-air-na-mhàireach thoisich am Pronnsa air àireamh a shluaigh agus dh’ionndrainn e cuid mhath às an àireamh; air ball chuir e cuid dheth na h-oifigich ga’n greasad air aghaidh, agus thuig e gur h-e fearg a ghabh iad air son an cumail bho thòiseachadh air feachd Iain Chope, a thug orra fuir each air deireadh! Dh’fhan e air an am sin dà latha ann an Blàr-Abhall, agus thainig Tighearna Narainn agus caochladh de Chinn-feadhna eile le’n luchd-leanmhuinn a chum a chuideachadh, maille ri prasgan gasda de Chlann-Dònnachaidh. An sin ghluais a’ mhòr-fheachd sios Blàr-Abhall agus stad iad an òidhche sin ann am Dun-chaillean agus air an ath latha ghabh Tearlach a dhinnear aun an taigh Narainn, a tha ri taobh an rathaid eadar Dun-chaillean agus baile Pheairt.

Ma fheasgar ràinig e-féin agus an t-àrm baile Pheairt agus ghairmeadh Rìgh-Seumas na Rìgh air Breatuinn agus Tearlach na oighre rìoghail air a chrùn. An sin thainig a charaid dìleas féin, Diuc Pheairt agus caochladh dhaoin-uaisle eile chuir fàilt air. Bha Tearlach san àm sinn air éideadh ann an deise ghrinn Ghàelich do bhreacan dearg nan Stiùbhartach air a ghréiseadh le òr boisgeanta; thug tlachd-mhoiread a phearsa agus sgéimh a dheise air mòran de sluagh a bhaile a leantainn le luath-ghair éibhinn, a’s bualadh bhas, gus na ràinig e a chairtealan a bha e gu ghabhail an òidhche sin ann an taigh dùin’ -uasail sa’ bhaile. B’e so a’ chiad bhaile mòr a ràinig Tearlach an Albainn agus gu dearbha bha na h-uile cheann-fath aig’ a shaoilsinn gu’m be bheatha ged’ theich mòran de luchd-riaghlaidh a bhail’ air falbh chum a mhòrachd a sheachnadh, air eagal, mur biodh e sealbhach anns na ghabh e os làimh gun coisneadh iad dhaibh féin diomadh Rìgh Shasuinn. B’ann air lath féille a ràinig Tearlach Peairt; agus le feachd nan Gàel, agus muinntir na féille, bha’m baile cho dùmhaill is nach d’ fhuair cuid mhòr dhiu fo fhasgadh taighe air an òidhche sin.

Air an latha màireach chuir am Pronnsa, pàirtidh air falbh do Dhun-Diagh agus Tighearna Chlann-Raonaill agus Fear na Ceapaich air an ceann; ràinig iad am baile sin ann an glasadh an latha, agus ghlac iad dà long bheag chogaidh a bha nan laidhe anns an acairseid anns an robh mòr armachd a bhunadh do ’n rìgh, maille ri phailteas fudair a’s pheileirean; ghiùlain iad so air ball suas do Pheairt gu feum an airm Ghàelich.

(Ri leantuinn.)

Air a leantuinn o thaobh 45.

an Sporain, is fhuair e oighreachd a h-athar leatha. Is e Gilleasbuig Champuis Bhelluis a theirteadh ris. Sgud e na h-earrabaill de’n da fhacal Laidinn a bha na ainm agus rinn e Gilleasbuig Camp-bell de fein. Cha robh moran meas aig na Gaidheil riamh aìr an litir p, agus thionndaìdh iad Campbell gu Cam-beul no Caimbal.

XVI. Phos Donnachadh, mac Ghilleasbuig agus Eubha, Dìorbhail, nighean Dhùghaill Chruachain, agus bha mac aìge ris an abairteadh Cailein Maol.

XVII. Phòs Cailein Maol nighean peathar do dh-Alasdair, righ Alba, agus bha mac aìge do ’m b’ainn Gilleasbuig. Bha da mhac dhiolain aìge, Tomas is Iomhair Crom. Is ann bho Thomas a thainig Clann Thàmhais, agus is ann bho Iomhair Crom a thainig Clann Iomhair.

Thug mìse an nis seachad eachdraidh nan Caimbalach mar a tha iad fein ga toirt seachad ann an leabhar a chuireadh am mach an 1871. Cha ’n fheil innte ach rabhdaireachd de bhreugan bho thoiseach gu deireadh. Is gann gu bheil aon fhacal de dh-fhirinn innte mu na Caimbalaich fhéin; agus a thaobh nam fineachan eile is nam posaidhean mu bheil i a labhairt is breugan uile gu léir i. Tha fios aig an t-saoghal—codhiu aig saoghal beag nan Gaidheal—nach dainig Clann-Choinnich, Clann-Neachdainn, no na Drumainich, no Iarlachan Warwick bho thriathan Lochodha na ’s mo na thainig iad bho iompaire na Tuirce Bu mhath do dh-eachdraiche nan Caimbalach nach robh e an crògaibh Taoitear Chinntaile an latha a thubhairt e gur h-ann bho’n Torc a thàinig Cabar-Féidh.

Bhiodh e glic do’n choire gu’n a ràdh ris a phoit, tha thu dubh. Tha eachdraidh sgeulachdail nan Caimbalach breugach is amaideach gu leoir, ach tha eachdraidhean eile ann nach h-fheil moran na’s fhearr.

A. M. S.

’S mor àireamh na muinntir sin d’am bu chòir a bhi ’cuimhneachadh air MAC-TALLA aig an àm so nach eil ga ’dheanamh sin.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

ADAN FODAIR
ADAN ANAIRT
ADAN FELT

Gach seors, Adan Dhaoine, Ghillean, agus chloinne

Cha’n eil sinn a’ creic ni ach Adan agus Curraichdean, agus mar sin theid againn air an creic na’s saoire na neach sam bith eile.

So . Charlotte St., SYDNEY, C. B.
H. H. MAGEE.

[Dealbh]
Stoc mor air a dheagh thaghadh de
Sgeinean, Forcaichean agus Spainnean
“ROGERS,” seorsa tha fior ainmeal, aig
BEZANSON ,
fear-reic Sheudan, Uaireadairean agus Innealan-Ciuil.
AN TOGALACH HANNINGTON, SIDNI, C. B.

A . R. CARR,
Uaireadairiche is Seudair.
Stoc math de dh’ uaireadairean, Clocaichean, Fainneachan, agus Bathar Airgeid
ROSS BLOCK, CHARLOTTE ST.
Bheir e aire shonruichte do Charadh Uaireadairean.
Sidni, C . B., June 20, ’00— 1yr

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

CLO-BHUALADH de sheorsa sam bith air a dheanamh gu snasail an oifis a phaipeir so. Sgriobh air son phrisean.