CUMHA AN OLLAIMH CHALMERS.
Ciod e so an naigheachd,
A gheibhear ’s a’ bhaile ’s gach beul?
Ciod fàth na tròm acain,
Tha ionann ’s a srachdadh gach cleibh?
Ciod thuige, cho bithcheant’,
A chithear an deur air a’ ghruaidh?
’S co ’n t-ainm so, le tioma,
A chluinnear gach teanga a’ luaidh?
Tha Albainn fo mhulad,
A’s uimpe chuir culaidh a’ bhròin;
Tha ’n Eaglais ri tuireadh,
Ag cluinntinn ’s ag aithris an sgeòil;
Cha bhreug, ach sgeul fìor e,
Is dearbh smior na firinn, gun sgleò;
O ’n chualas gu ’n d’ eug e,
Sàr cheannard nan ceud a b’ àird’ glòir.
’S ann oirnne, ri tiota,
A thàinig an clisge bu gharbh,
’S ann oirnne, ri plathadh,
A thàinig an naigheachd bu shearbh,
’S ann bhrùchd oirnn maoim-sléibhe,
Am meadhon a’ chéitein a dh’ fhalbh,—
Thug solus na gréin’ uainn,
’S a dh’ fhàg sinn gu h-éisleineach, balbh.
’N uair chòmhlaich an comunn
Bu shomult’, air maduinn Di-luain,
’S a chuala ’s a thuig iad,
Am buile ’s am briseadh a fhuair;
Sgeul cruaidh a’ mhi-fhortain,
A chràidh ’s a chridh’ lot iad gu geur,
Cha ’n ioghnadh leam idir
Gu ’n dhiobair am misneach car uair,
An sùil a bhi silteach,
Is dubh-neul a’ bhròin air an gruaidh,—
Thuit abhall a’ ghàraidh,
’S an darag a b’ àirde ’s a’ choill,
Le osag an fhàsaich
Ghrad spadadh gu làr i le maoim.
Cha’n ioghn’ leam na bràithrean
Bhi ’cumha am bràthar nach beò;
Cha ’n ioghn’ leam na càirdean
Bhi dubhach is cràiteach gu leòir,—
Na h-uain [The Students of Theology.] tha ’s an fhàsach
Air uideal is ànnradh ’s a’ cheò,
Bhi tuireadh am màthar,
Ag altrum dhoibh gràdh a bha còrr.
Cha’n ioghn’ leam an sgiobadh
Am misneach car tiota a chall,
Bha fo stiùradh do ghliocais,
’Ag iomramh ’s ag iomairt nam ball,
Bhi bruaidhleanach, dubhach,
An iom-chomhairl’ mhuladach theann,—
Thuit an stiùireadair gaisgeil,
Chaidh ’n iùlchairt ’s an taice air chall.
’N uair thuit am fear-brataich,
Bha gun taise an latha na strìth;
’N uair thuit an sàr ghaisgeach,
Bu mhacant’ ri latha na sìth;
’N uair dh’ ionndrainn iad uath e,
Am b’ ioghnadh, mo thruaighe, ged b’ fhìor,
Be sud fear nam buadhan,
Bha urramach, uasal, thar chàch—
’N ceann ’s an robh ’n cnuasachd,
Thar na dh’ fhaoidteadh a luaidh a’ toirt bàrr;
Ceann a’ ghliocais, ’s na céille;
Còm na misnich ’s na féile bha àrd;
Nach strìochdadh do chruaidhchas,
Ged chuireadh e smuairein air càch.
Ann an comasan nàduir,
Co am fear a thug bàrr ort, no buaidh?
Ann an tiodhlaca’ gràsail,
Co dh’ fhaoidteadh leat àireamh no luaidh?
’S cha d’ dhìobair thu ’n cleachdadh—
O! b’ fhada o d’ bheachd e, ’s o d’ ghnàs,
An aobhar a’ pheacaich,
’Ga tharruing gu carraig na slàint’.
Bho latha do shaorsa,
’N uair dhoirteadh gu saor is gu tlàth,
Air d’ anam an gaol sin
Nach caochail ’s nach traoigh gu là bhràth,
Gus ’n d’ ghairmeadh gu d’ fhois’ thu,
’S na shealbhaich an clos a tha buan,
Bha thu daonnan neo-fhoistneach
An aobhar ’s an obair an Uain.
’N uair rachadh tu ’n chrannaig,
’S mu d’ thiomchioll a theannadh an sluagh,
’S ann a’ d’ shùil bhiodh an lannair,
’S ann thigeadh an lasan á d’ ghruaidh;
’S ann le d’ theagasg bha ’n cumhachd,
’N a d’ ghuth a bha ’n cudthrom ’s a’ bhuaidh,
’S bhiodh peacaich a’ clisgeadh,
Na ’n cridhe bhiodh iomairt bu chruaidh.
Ro fharsuing bha d’ eòlas
Air oibre ro ghlòirmhor an Triath—
’S tu bheachdaich le sòlas
Air gach aon diubh an oir is an iar;
Mar fhireun na h-ealtuinn,
A’ dìreadh am broilleach na gréin’,
Leis an t-sùil a bha beachdail,
A’ dearcadh air maise nan speùr.
Lorgaich thu le neart sùla,
Is tùr a chuir ioghnadh air càch,
Balbh iomachd nan réulta,
Tha deàrsadh ’s na speuran gu h-àilt,
’S an t-eòlas a chnuasaich,
’S an sòlas a bhuain air a shàil,
Cha d’ cheil thu o ’n t-sluagh e,
’S cha d’ fholluich fo chuaich no fo chlàr.
Is lorgaich thu cumhachd,
Is mòrachd a’ Chruithfhir ’s gach ni,
’S thug air oibre na cruinne
Gu’n iocadh dha cuspain a’s cìs;
Is thiolaic mar ofrail,
An t-iomlan gu toileach dha féin,
Do ’n ullaidh a fhuair thu,—
O! sinne na truaghain a’ d’ dhéigh.
Bu domhain do bheachd, is
Bu cheart e, gun aga gun sgleò,
Air suidheach’ an duine,
’S an nàdur tha duthchasach dhò;
Oir chleachd thu féin-sgrùdadh,
’S féin-rùrach gu grunndail ’s gu teann,
’S dh’altruim spiorad na h-ùrnuigh,
Is spiorad na h-umhlachd gach àm.
B’ i sud a’ ghnuis fhlathail—
Bha maitheas a’ dealradh a’ d’ ghruaidh;
B’ e sud am fear dìreach,
A b’ aon-fhillte inntinn bha beò;
’S ann thuinich an diadhachd
A smachdaich ’s a chìosnaich an fheòil.
Bha e saor mar an leanamh,
Bha e maol anns gach car agus lùb;
Air bu bheag ’s bu ro-shuarach
Luchd nan lùchleasa tuaitheal nach fiù.
Bu tu ’n saighdear ’s an gaisgeach—
Cha d’ fhòghlum thu ’ghealtachd, ’s cha b’ eòl,
Sheas thu ’n fhirinn, a’s thagair
Leis a’ bheul bu neo-lapaiche glòir;
Ghlac thu’n crann, sgaoil thu ’bhratach,
Gu teann a’s gu gaisgeil a’d’ dhòrn;
’S cha d’ fhàisgeadh á d’ ghlaic i
’An còmhrag nan gaisgeach ’s nan seòd.
Bu tu caraid nan uaislean,
Nam fòghlumadh uaitse an leas;
Bu tu caraid nan truaghan,
A thogadh o ’n luaith iad gu meas;
Sheall orra mar bhràithre,
Ag altrum dhòibh gràdh a bha buan:
’S cha ’n ioghn’ dhoibh bhi cràiteach
’Ga d’ thasgaidh ’s ’ga d’ fhàgail ’s an uaigh.
’N uair a thàinig an iomairt
Chuir giorag air ioma fear treun,
’S a thòisich a’ charraid
Chuir sgannradh is dealach ’s an treud,
’S bu diomhain do ’n chuideachd,
An lìonta do d’ riobadh a sgaoil’,
Le briodal beòil mhilis
Bho d’ dhìlseachd cha d’ thuislich ’s cha d’ aom.
Cha ’n e sùil caillich-oidhche
Bha ’n gnùis ghloin an t-saighdeir gun sgàth;
Ach smior shùil an fhìreòin,
Le’m faicear an lìon fad o làimh.
An aimhreit leat b’ fhuathach,
’S i ’n éigin a ghluais thu gu strì;
Is chaidh thu gu d’ dhùlan,
Is shaothraich fad ùin air son sìth;
Ach dh’ aindeoin do mheas oirr’
’S am briseadh bha teannadh ort dlùth,
Leat b’ annsa an fhìrinn,
Is còraichean Iosa, ’s a chrùin.
Cha d’ fhàilnich do mhisneach,
’S cha d’ ghabh thu maoim, clisge, na sgàth—
Bha do mhuinighinn ro sheasmhach
’S an Ti sin a sheas thu a ghnà;
Rinn thu greim air a’ chumhachd—
Fhuair tearmunn fo dhubhar a sgéith,
’S fo stiùradh a ghliocais,
Thug thu Sion gu uisgeacha sèimh.
’S goirt leam càramh do theaghlaich,
A’ cumha ’s a’ caoineadh ad dhéigh;
’S goirt leam càramh do mhnatha,
’N a cridhe chaidh saighead an éig;
’S goirt leam càramh na h-Eaglais—
’Na meadhon bha thusa mar reul;
Fàth ’m bròin is am mulaid
Bhi d’ fhàgail ’s tigh chumhann, chaol, fhuar,
A ghaisgich, a churaidh,
O! ’s tràth leinn a shiubhail thu uainn;
Ach dhuinne ged ’s oidhch’ e,
’S là soillseach, gun teagamh, gun bhreug,
Tha nise a’ boilsgeadh,
Le blàs agus caoimhneas ort féin.
Tha do là-sa gun oidhche—
’S e do lòchran soillse tha buan—
O! ’s grianach e ’n còmhnuidh—
’S leat caidreamh is còmhradh an Uain.
Air do mhala tha ’n crùn sin
Bha d’ shealladh ’s ad dhùil ioma là.
’S a dhuilleach ’ghnàth ùrar,
Oir seargadh cha dùchasach dha.
’S cha do chum thusa dadum
Do ’n stòras a bh’ agad o chàch;
Cha d’ cheangail thu ’m bréid e,
’S cha d’ adhlaic leis féin e fo làr:
Le fialachd na gréine,
A’ dearsadh ’s na speuran gu h-àrd,
Bha thu d’ sholus ’s a’d éibhneas
Do Eaglais Dhé anns gach àit.
Ged is ìosal do leaba,
’S ged ’s foisneach do chadal, ’s ged ’s buan;
’S ged is tosdach do theanga
Fo bhannaibh a’s chrannaibh na h-uaigh’,
Tha i fathast a’ labhairt
Le caismeachd tha labhar gu leòir,
Toirt earail do ’n t-saoghal,
Leis an smachd is an gaol dhi bu nòs.
Chuir thu ’n saoghal fo fhiachaibh,
Le d’ eòlas, le d’ eud, is le d’ sha’oir—
’S cha leigear air di-chuimhn’
An diadhair, a dhiadhachd, ’s a’ ghaol,—
Mar tha e ’s an àl so,
Bidh iomradh ’s gach àl tha ri teachd;
’S mar thùis is cùr’ -fàile,
Bith ainm Dhoctair Chalmers gu beachd.
O! ’s trom iad, na buillean,
’S a ’s cumanta, guineach, is cruaidh,
Tha ’n Eaglais a’ fulang,
O ’n chuir i an cath a bha buan;
’S ioma seòd agus gaisgeach
Bha nan lòchrana lasrach ’na n là,
Tha gun deò, air an tasgadh,
An seòmraichean glaiste a’ bhàis.
Tha Sion fo mhulad,
’N a suidhe an duslach ’s an luaithr’;
’S trom acain a cléibhe,
’S is bithchiont’ an deur air a gruaidh;
I cumha nan gaisgeach,
Na seòid nach bu tais, ’s nach b’ fhann,
’N àm cruadail neo-ghaiseach,
’S neo-ghealtach, ’n àm iomairt nan lann.
Tha i ’g ionndrainn, ’s cha ’n ioghn’ di,
An diùlnaich bha cùiseil, ’s nach b’ fhaoin,
Ceann-riaghlaidh a’ chomuinn,
’N uair thàr iad a ceangal na daors’;
’Dhoctair Welsh, bu shàr dhuin’ thu,
Binn thu ’n gniomh ud a bhuin dhuit, ’s bu dual.
Ghluais thu ’n luirg fir do shloinne,
’S cha d’ nàraich an t-urram a fhuair.
Tha i ’g ionndrainn a’ Bhrùnaich,[Dr. Brown, late of St. John’s, Glasgow.]
An diadhair bu chiùine, ’s bu chaoin;
Tha i ’g ionndrainn an diùlnaich
Bu làidir an ùrnuigh, ’s an gaol,—
A’ ghnùis ud a b’ fhìnealt,
’M beul labhradh an fhìrinn gu saor—
Sheas Eaglais a shinnsear,
’S o shlighe na dìlseachd nach d’ aom.
Tha i tuireadh Mhic-Bhrìdein,[Mr. Peter M‘Bride late of Rothsay.]
Sàr cheatharnach cinnteach gu leòir—
Bu mhòr ann an cridh’ e,
B’ iad comasan inntinn bha còrr;
Bu mhòr e ’san fhirinn,—
Bu mhòr ann an dìlseachd do ’n chòir—
Bu mhòr, ach bu shìothchail;
Bu gharg, ach bu mhìn am fear mòr.
Cha bu tais e ’n àm cruadail,
Cha bu tais e ’n àm bhualadh nam beum;
Ged bu tais ris an truaghan—
Ged bu tais e ri uanaibh an treud;
A’ chuilc a bha brùite,
An cridhe bha ciùirte fo leòn;
An lìon air bheag smùide—
Cha b’ esan a mhùchadh le ’dheòin.
Ach Alastair Stiùbhairt,[Rev. Alex. Stewart, late of Cromarty, son of Dr. Stewart,—first of Moulin, in
Athol, and latterly of the Cannongate, Edinburgh.]
’S e do bhàs-sa a chiùr mi gu geur—
B’ òg chaidh thu ri d’ dhùchas,
’S cha d’ chlaon uaith fad d’ ùine ’s do ré;
Dheadh mhic an deadh athar,
Bu mhaitheasach flathasach gnàs—
An teangair thug barrachd—
An diadhair bha pailt anns gach gràs.
Dhomhsa b’ aithne do bheusan,
’N uair bha sinn le chéile glé òg;
Dhomhsa b’ aithne do cheudfaith,
A’s d’ fheartan a b’ eugsamhuil glòir;
Inntinn fharsuing, ro shoilleir,
Cridhe dìreach, gniomh foilleil nach b’eòl.
’S bha do theagasg ’s do bheusan
Comhfhreagra’ r’ a chéil’ air gach seòl.
Glòir dhaoine a bhuanachd
Cha d’ iarr thu, ged fhuair thu, ged mheal;
O! b’ fhaoin leat mar dhuais i,
Oir b’ fhios duit nach dual dhi gu mair:
Bha do dhùil agus t-fhiughair
Ris an fhàilte ’s am furan a fhuair,
“Gabhsa fois o d’ uil’ shaothair,
’S meal caidreamh is aoibhneas an Uain.”
Gaoir do phobuill cha ’n ioghn’ leam,
Ga d’ thasgadh ’s ga d’ fhàgail ’s an uaigh—
An gnùis a bhi dubhach,
’S na deòir a bhi sruthadh o ’n gruaidh;
’S ionann ’s uain air an spannadh
O ’n chìch thug dhoibh bainne is lòn—
O chomunn am màthar,
Bha na blàs dhoibh, na sgàth dhoibh, ’s na treòir.
’S co ionann ’s sgaoth bheachan
A’ chreachadh, ’s a spuinneadh d’ am maoin,
Gun dìon air an aitreamh
Thug didein a’s fasgadh nach b’ fhaoin;
An samhr’ air dol seachad,
’S an geamhradh a’ teannadh ’n an còir,
’S gun fhios c’ àit an cnuasaich
A’ mhil ’thaisgear suas nan tigh-stòir.
’S nior leigeam air dichuimhn’
Am fìrean bu dìleas, ’s bu chaoin,
Bu phailt e ’an saothair,
Bu shaoibhir ’an gaol e ’s an gràs;
Bu lochran gun smal e,
Bu leòmhan neo-ghealtach gun sgàth.
Bu rùmail a’ chridhe,
’S bu chaomh e, ’s bu duineil, ’s bu bhlàth;
Innsidh Breatunn ’s na h-Innsean,
Gur fìrinn a sgrìobh mi am dhàn.
Fhuair gairm, dh’ fhàg do dhùthaich,
Is stiùir thu do chùrsa thar chuan;
Thuig thu ’n guth thàin’ a’ d’ ionnsuidh;
B’ e guth fir do rùin e ’s do luaidh:
’S cha d’ iarr comhairl’ no seòladh,
Bho fhuil no bho fheòil anns a’ chùis;
’S dh’ fhàg thu coimhthional brònach,
D’ an robh thu a’ d’ lòchran car ùin’.
’S bu shoilleir do ’n Eaglais
Gu’n do leugh thu do dhleasd’nas air chòir,
Gu’n robh d’fhearta ’comh-fhreagradh
Do ’n aobhar bha ’d bheachd ioma lò;
’S fhuair do shaothair a’ ghnùis sin,
B’ e t-ùrnuigh, ’s do dhùrachd gach tràth;
Ach àireamh do sheula
Cha chunntar gu léir gu là bhràth.
’S an leig mi air dichuimhn
An stoc a’s an fhriamhach o’n d’ fhàs
Fear nam buadhan bu lionmhor,
Bu shaibhir ’an gibhtean ’s an gràs;
An t-athair a ghin thu,
An teangair bu bhlasda ’s bu mhò,
’S a bu drùightiche teagasg
Thar uile luchd-teagaisg a lò.
’S ro mhaith chaidh do bhaisteadh
Do chòir air an onair a fhuair,
’N uair a thubhairt riut Abstol,
Seadh, Abstol na h-Alba mu Thuath;
Bho Thatha gu Cataobh,
Feadh gharbh-chrioch na h-Alba gu léir,
Ann an saothair bu phailt thu,
’S bha ’n toradh ro phàilt mar an ceudn’.
Bu dòmhail na slòigh ud
A bhitheadh ’an tòir ort gach ceum,
Thar choilltean a’s mhòr-bheann,
A’ greasad ’n an dròibhean a’d’ dhéigh;
’S ioma’ ciontach a’s truaghan
Fhuair fois agus suaimhneas ’n am feum,
Bho na teagasgan buadhach
Bha ’sruthadh o fhuaran do bhéil.
’S ged bhitheadh le uamhas
An anam fo bhuaireas aig àm,
An cogais ’g an dìteadh,
’Toirt fianuis gu’m b’ fhìrinn do chainnt;
An sùil ged bhiodh silteach,
An cridhe làn trioblaid a’s bròin,
’S ann ni b’ fhaisge a thigeadh—
A bu dlùithe a theannadh a’d’ chòir.
Leis an lagh bhiodh tu ’dìteadh
’Ga fhosgladh ’s ’ga mhìneach’ gu réidh,
Am fàgail ’s an staid ud
B’ fhad e o d’ chleachdadh ’s o d’ ghnàth,
Oir gràdh thug do pheacaich,
’S thug fianuis mu thròcair ’s mu ghràdh;
An gràdh ud tha sìorruidh,
A mhaireas gun sìoladh am feasd,
’Muir mhòr dheth tha ’n Iosa,
’S a bhitheas gu sìor ann gun cheisd.
B’e t’aoibhneas, b’e t’òran,
Do cheòl e bu bhlasda ’s bu bhinn,
Bhi ’g innseadh do’n deòraidh—
Do’n anam ’bha leònt’ agus tinn;
Gu’m bheil iochd agus tròcair
’An Iosa gun sòradh ’s gu pailt,
’S gu’n saor e gu deònach
Gach anam tha brònach ’s an airc.
Bu léigh thu ’bha fiosrach
Mu lotaibh na coguis ’s a’ chrìdh’,
Bu léigh thu ’bha iochdmhor,
A labhradh gu macant’ ’s gu mìn;
A’ càramh na h-ìocshlaint
A bheir buaidh thar gach fiabhruis a’s leòn,
’Rinn ceartas a riarach’,
’Sa cheannaich dhuinn sìorr’achd do ghlòir.
Bu chomhairleach glic thu,
A’s b’ iomadh ort comhairle ’dh’iarr,
A’s gheibhte iad bichiont’
’S gach cèarnadh an ear a’s an iar;
’An comunn nan uasal
Bha thu uasal a’s suairce gun cheisd;
’An cuideachd nan truaghan
’Bhi iorasal, truacant’ do theisd;
Le d’ mhodh a’s le d’ shuairceas
’S tric a fhuair thu an cothrom a b’ àil’
Gu labhairt mu’n Uan riù,
Ged uime caoin shuarrach a bha.
B’ òg a chual’ mi do theagasg,
Ged bu bheag dheth a thuig mi d’a bhrìgh,
Gidheadh thàin’ e dhachaidh,
A’s shàth e mar shaighead a’m’ chrìdh’;
Rinn an dùrachd a nochd thu
An gràdh a bha’d labhairt ’s a’d’ chainnt
Orm drùghadh a lean rium,
’S am bharail a leanas gach àm.
Ach chaidh do ghrian fodha,
Ar leinne gu dearbh motha ’s luath;
Mar ghrian feasgar foghair
’Na deannaibh a’ greasadh do’n chuan;
Chaidh fodha gu éiridh
Le aoibhneas ’an iarmailt na glòir—
Grian òg mhaduinn chéitein,
Nach ceilear le neul no le ceò.
Do choimeas cha ’n fhac’ mi—
Do choimeas cha’n fhaic mi gu sìor;
Fear deas-bhriathrach, smachdail,
Fear ceanalta, cneasda, a’s mìn:
Cò ghlacas a’ chlàrsach
’Bu cheòlmhor an làimh fear nan duan,
Ach, O! Cuin’ a sguirinn
Do m’ thuireadh, do m’ mhulad, ’s do m’ dhàn,
’N an ainmichinn buileach
Gach curaidh a sgathadh gu làr?
Bha cuid diubh nan ògain,
Is dealta na h-òig air an gnùis,
Fo dhuilleach bu lòdail,
’S fo ’n mheas a bu bhòiche, ’s bu chùbhr’.
Cuid eile dhiubh aosda,
Fo thoradh ag aomadh gu làr,
’S iad a’ feitheamh na h-uaire,
Gun eagal no uamhunn roi’ ’n bhàs;
Le ’n lòchrana soillse,
A’ lasadh ’s a’ boilsge gu dian;
A’ feitheamh, le foighid,
Gus ’n gairmteadh iad dhachaidh gu Dia.
B’ e’ m peacadh e dhuinne
Ar mulad gu’n rachadh thar chòir,
Ag ionndrainn nan gaisgeach,
Tha ’n tasgaidh car tacain fo ’n fhòid;
Ged chrion iad, ged sheachd iad,
Thig grian orr’, thig dealt orr’, thig lò:
’S gur subhach an dùsgadh,
’N uair ghairmear o ’n ùir iad gu mòd.
Ged is tosdach gach clàrsach,
Bu mhillse ’s bu labhara ceòl,
’S gu measta mar dhànachd
Na dh’ fhàgadh a thàradh nan còir;
’S ged nach faicear na reult’ ud
A’ dealradh ’n ar speuran ni ’s mò,
’S nach cluinnear na béil ud,
Bu bhinn leinn bhi ’g éisdeachd gach lò,—
’N a ghàirdein tha dìdein,
Le bhrataich, gu cinnteach, bidh buaidh;
’S da mhòrachd-san strìochdaidh,
’N an aimsir, gach tìr agus sluagh:
Seadh, fòs, aig a’ chosaibh,
’Sìos sleuchdaidh, le urram, gach glùn,
’S bidh ’n aidmheil ud coitchionn,
Gur glòirmhor a choisinn e ’chrùn.
| title | 1 |
| internal date | 1868.0 |
| display date | 1868 |
| publication date | 1868 |
| level | |
| reference template | Laoidhean agus Dain %p |
| parent text | Laoidhean agus Dain |