---

[1]

I.

A CHAIRDEAN ’SA LUCHD-DUTHCHA IONMHUINN,

FAILTE OIRBH.

THA buidheann àraidh de dhaoine dealasach aig am bheil fìor ghràdh air ar dùthaich, an déigh gabhail os làimh, aig iarrtas àrd-sheanaidh Eaglais na h-Alba, sùil-choimhead chàirdeil a chumail air gach nì a tha’n Eaglais a deanamh, no rùnachadh a dheanamh, airson maith aimsireil, agus gu h-àraidh maith spioradail nan Gaidheal a chur air aghaidh. An déigh an comhairle a chur riusan a dhearbh iad féin nan càirdean seasmhach dhoibh anns an am a dh’fhalbh, chuir iad rompa, le comhnadh Dhé, agus le earbsa dhaingionn Annsan amhàin is urrainn soirbheachadh leo anns gach deagh chùis, leabhar Gaelic a chur amach uair s’a mhìos, airson eòlas féumail agus taitneach a thoirt do na Gaidheil, mu na nithibh sin mu’n cudthromaiche dhoibh eòlas fhaghail.

Cha ruigear leas focal a labhairt gu ’leigeil ris cia co tarbhach, agus co taitneach sa dh’fheudar a leithid so de leabhar a dheanamh

---

[2] ma chuireas iadsan an guailne ris aig am bheil an cridhe an tìr na’m Beann, aig am bheil tuigse agus fiosrachadh air na nithean a tha chum fior mhaith nan Gaidheal, agus a tha ealanta air sgrìobhadh na Gàelic. Ciod is prìseile na Eolas, no ciod is taitniche na e? Is fìor na thuirt an duine glic, “Tha eòlas thar an òir is taghta ann an luach.” — ’Se eòlas a tha’g àrdachadh an duine os ceann ainmhidhean na machrach; agus is iongantach r’a thoirt fainear cionnas a tha’n fheadhain is buirbe, agus is fuileachdaiche dhiubh, air an toirt fo làn smachd dha. Ach ’s iongantaiche gu mòr an uachdranachd a thug eòlas do’n duine thairis air dùilean nàduir. Tha e iongantach, seadh, feudaidh sinn a ràdh, mìorbhuileach mar a thugadh an teine, agus an t-uisge féin gu bhi ann an càirdeas co dlù, ’s gum bheil iad a co-oibreachadh le chéile ann am malairt an t-shaoghail mhòir a chur air aghaidh, agus ann am freasdal do’n duine ’s na mìltean dòigh. Nach eil iad so ag iomain nan luingeis is mò a shnàmh riamh air sàile an aghaidh sumannaibh a chuain mhòir, agus doinionan nan àrd-spéur— ’s air tìr mòr a giulan, o àite gu àite nam mìltean de’n t-shluagh le luathas, agus tearuinteachd a tha gach là a meudachadh? ’S mar gum biodh an dòigh imeachd so mall-chéumach, agus fadalach, nach do chuir mac an duine dealanach nan spéur féin an sàs, agus nach eil e nis aige mar theachdaire, ’s mar ghille-gnothaich chum naigheachd, agus fios a sgaoileadh o chearna gu cearna le luathas a’s gann is urrainn do’n inntin féin a leantuinn. Leis an innleachd so cuirear fios car na’n ceudan mìle—o Lunnuinn gu Glascho—ann am prioba na sula, ann an ùine ni’s lugha no ’s urrainnear a thomhas, no ainmeachadh.

Tha eòlas air innleachdan ùra mar so a dol air aghaidh gu luath là gu là. Theid e air aghaidh gu cinnteach agus cò is urrainn a ràdh càit an stad e? Tha cunntas air dol-air-aghaidh an t-shaoghail air a thoirt do gach fine sa ’n Roinn-Eorpa na ’n cànainnean fein, ach do na Gaidheil nan aonar. Agus tha cunntas air na nithean so, cha ne mhàin taitneach, ach tha e a fosgladh, a géurachadh, a beothachadh na h-inntin air dhòigh ’s gu’m bheil sgéul mu gach innleachd ùr a treorachadh gu innleachdan eile, agus is fearr. Agus am bheil e ceart no iomchuidh gum biodh na Gaidheil air an gleidheil ann an doille a thaobh nan nithean mòr, agus iongantach a tha air am faotuinn amach air gach làimh dhiubh, agus a tha toirt an t-shaoghail air aghaidh co bras ann an cumhachd ’s ann am beairteas? Cha ’n ’eil. Agus ma’s urrainn dhuinne cha bhi an athais so nis faide air luchd labhairt na Gaelic.

Ach prìseil agus taitneach mar a tha’ eòlas air na nithean so, cha’n ’eil e r’a chur an coimeas ris an eòlas is àirde agus is fearr, eòlas air Dia agus air an Tighearn’ Iosa Criosd. Se’n ni àraidh mata a bhios na’r beachd sa’n leabhar so, slighe na slàinte shiorruith a dheanamh soilleir do’r luchd-dùthcha, agus a bhi mìneachadh

---

[3] teagasgan, aitheantan, geallaidhean, agus bagraidhean an fhocail naoimh—a bhi leigeil ris do dhaoine an dleasnais do Dhia, agus do’n coimhearsnaich, s’a bhi cur impidh orra le’r n’ uile dhùrachd, iad a dheanamh greim air a bheatha mhaireannaich, agus cùram a ghabhail do’n anama neo bhàsmhor o’s ceann gach uile nì eile.

Dìonaidh, agus seasaidh sinn eaglais na h-Alba fhad sa sheasas ise air a bhonn air an do stéighicheadh i o cheann nan céudan bliadhna—bonn na fìrinn, agus na diadhachd, air an do dheònuicheadh dhi urrad de bheannachd a h-Ard Chinn.

Ach an uair a sheasas sinn còir Eaglais ar n’ aithrichean agus ar dùthcha ni sinn so gun ghoimh, gun ghamhlas an aghaidh earrainn air bith eile de Eaglais Chriosd. Ni sinn so mar iadsan aig am bheil fios gur ann de thoradh na feòla, agus de bhrosnachadh an diabhuil a tha “naimhdeas, connsachadh, comh-stri, aimhreite, saobh-chreideamh, farmad, agus an leithide sin” —aig am bheil fios gur “e toradh an spioraid gràdh, aoibhneas, sìth fad-fhulangas, caomhalachd, agus maitheas.” —Faic Gal. v. 20—22. Ni sinn so a ghnàth ann an seirc, agus ann an sìth-chainnt, mar a bhuineas do luchd-leanmhuinn “Phrionnsa na sìthe.”

Leis an rùn so aguinn, an àite ’bhi brosnachadh, sa séideadh suas a chonnsachaidh a tha measg dhaoin’ aig an àm mu thiomchioll Eagluisean, agus, aidmheilean, s’ ann a dh’iarramaid a bhi sealbhachadh dhuinn féin beannachd luchd-dheanaimh na sìthe (Mata v. 9,) le bhi ’g earalachadh réith-bheairt, seirc, agus gràidh bhràthaireil air na h-uile. Tha mòran nithe ga’n deanamh n’ar dùthaich aig an àm fo ainm diadhachd a tha rò mhì-dhiadhaidh. Tha gach gleann, gach baile, agus gu inbhe bhig gach teaghlach roinnte an aghaidh a chéile. Tha fuath, agus naimhdeas guineach, dìoghaltach air an nochdadh do chàch a chéile leòsan a bu chòir an gràdh agus an tairisneachd bu chaoimhe a nochdadh aig gach àm. A nis, gun a bhi cur buille air taobh seach taobh, theireamaid “nach bu chòir do na nithibh so a bhi mar so” —gu’m bheil na nithean so gu tur mearachdach. Ciod air bith aidmheil no seorsa air an sloinnear sibh nach eil sibh ainmichte air Criosd a tha ’g àithneadh do dheisciobuil uile iad a ghràdhachadh a cheile? Theireamaid ris na Gaidheil gu léir, “na bitheadh comh-stri eadarruibh; oir is bràithrean sibh.” Agus a bhàrr air a so theireamaid riu gu’m bheil an t-àm so gu sònruichte, agus gu solaimte ag àithneadh dhoibh gach uile mhìrun agus fharmad, agus anacainnt a chur dhiubh, agus iad fein irisleachadh fo làimh chumhachdaich Iehobhah. Rinn iad gu leòir de chonnsachadh agus de chàineadh bho cheann beagan bhliadhnachan. Agus ciod a thainig r’a linn? Thainig lomadh agus smachdachadh bho’n Tighearn. Thainig ganntar, agus gort a thug na mìltean teaghlach dlù air dorsaibh na h-ùaighe. Agus nach eil am fearann uile ’caoidh fathasd fo’n bhreitheanas so? Gu cinnteach tha, agus se ar guidhe ri Dia gu’n sealladh e ann

---

[4] an tròcair, agus ann an toirbheartas air ar dùthaich bhochd aig an àm.

A bhàrr air a bhi feuchainn ri daoine theagasg anns an fhìor “dhìadhachd sin aig am bheil gealladh na beatha tha làthair agus na beatha tha rì teachd” bithidh sinn bho àm gu àm a toirt cunntais air soirbheachadh an t-shoisgeil ann an cearnaibh eile de’n t-shaoghal co maith as ann ar dùthaich féin. Agus bithidh sinn a labhairt mu nithibh aimsireil mar an ceudna—a toirt iomraidh air eachdruidh na’n làithean a dh’ fhalbh—a toirt fiosrachaidh mu dhùthchannan eile, agus gu h-àraidh mu na h-eileanan cìan sin a bhuineas do Bhreatunn, agus do’m bheil a liutha mìle do’r luchd dùthcha a dol air imrich bho àm gu àm—a toirt sgeòil mu mhargaidhean, mu chosnadh, mu naigheachdan an taoibh-deis. Bithidh sinn, ann an aon fhocal, a cur fa chomhair ar luchd-léughaidh gach nì a shaoileas sinn a bhios a chum fior bhuannachd dhoibh—gach ni a bheir solus, farsuingeachd agus neart do’n inntinnibh—a bheothaicheas agus a bhrosnaicheas iad gu oidhirp fhearail, fhoghaintich, a thoirt air an cor féin àrdachadh, s’a leasachadh.

Ach tha dà nì a chum an iarr sinn aire na’n Gaidheal a thionndadh gu ro shonruichte, s’ iad sin oilein cloinne, agus àiteach fearainn. Na’m bitheadh iad cùramach mu fhoghlum agus mu oilean ceart a thoirt do’n cloinn, thigeadh grad atharrachadh air an dùthaich, agus bhitheadh àl an deigh àil a tighinn air an aghaidh an tuigse, am beairteas, agus am béus. ’S cha’n ’eil nì air bith ri’m mò am bheil cor dhaoine sa’n t-shaoghal, agus ré bithbhuantachd an earbsa nan t-àrach a tha iad a faghuinn an tùs na h-òige.

A rithis, ann an cearnaibh eile de’n t-shaoghal, tha daoine aig am bheil a chearta co beag fearainn sa tha aig croiteirean na Gaidhealtachd am bitheantas, a tha toirt as an fhearann sin pailteas dhoibh fein s’ da’n teaghlaichean, aig am bheil min as bainne ’s gach àm de’n bhliadhna. Feuchaidh sinn matà ri leigeil ris do na Gaidheil ciamar a dh’fheudas iadsan an toradh ceudna a thoirt as an fhonn—agus bheir sinn cunntas dhoibh bho àm gu àm air an doigh ghiullaichd is fearr, agus air a phòr is freagarraiche airson ghàraidhean agus dhailean—ni a tha sinn an dòchas a ni mòran feum dhoibh.

Tha e gu cinnteach féumail gu’m bitheadh seòlaidhean mu na nithibh so air an toirt do na Gaidheil aig an àm—oir tha e ro shoilleir gu’m féum iad tuille àitich a dheanamh na bha cleachdta ’s’na bliadhnaibh a chaidh seachad. Tha e iomchuidh gu’m bitheadh gach duine aig am bheil iochd, no tlus na chom a strì ri maith a dheanamh do na Gaidheil an uair a tha n’ cor co cunnartach agus co deuchainneach s’a tha e ’n tràs. ’Se ar ’n iarrtas dùrachadach a bhi, tre an leabhair so, a cuideachadh leo—cha ne a bhi ga’n tarruing bho’n chomunn so, no do’n chomunn ud eile am measg dhaoine, ach a bhi ga’n tarruing bho chomunn an aineolais, na droch-bheairt, na bochduinn, agus na truaighe, ga’n

---

[5] tàladh ri comunn an eòlais, na subhailc, an t-shoirbheachaidh, agus an t-shonais, ga’n tarruing gu co-chomunn ri Athair na soillse agus na naomhachd trìd Iosa Criosd. ’Se so ar ’n iarrtas, agus ma shoirbhicheas e leinn is suarrach leinn ciod an t-ainm air an sloinn daoine iad fein, no co an comunn ri ’n ceangail siad iad fein.

’Sa ’n rùn so tha sinn an dòchas ri deagh-dhùrachd agus deagh-ghniomh gach Gaidheil thuigsich agus sheirceil am feadh sa ghleidheas sinn ri ar gealluidhean; agus a guidhe gu’n robh Dia na ’n gràs a deanamh a suas ur n’ uireasbhuidhean uile amach as an lànachd a tha ann an Iosa Criosd, tha sinn aig an am a dol an dàil ar n’ oibre na ainm-san.

F. B.