---

[5]

II.

SUAICHEANTAS EAGLAIS NA H-ALBA.

“Bha ’m preas a’ lasadh le teine, ach cha robh am preas air a losgadh.” —Ecsod. iii. 3.

BHA Maois na bhuachaille chaorach, a gleidheil tréud Iethro Athar-céile an uair a chunnaic e an sealladh iongantach air am bheil cunntas aguinn ’s na briathran so. Cha b’ann ri doilleireachd na h-oidhche, ach ri àird a mheadhoin là—cha b’ann ann an aisling, ach na làn fhaireachadh a chunnaic se e.

Bha e ’n rùn Dhé Maois a chur mar theachdaire le àrd ùghdaras uaithe féin a dh’ionnsuidh Pharaoh righ uaibhreach na h-Eiphit a dh’iarraidh air saorsa ’thoirt do ’phobull taghta féin a bha esan a gleidheil nan ciomaich bhochd ann an daorsa chruaidh. Agus anis chum misnich a thoirt do Mhaois, agus aire a dhlù-thionndadh chum na bha Dia gu labhairt ris, dheònaicheadh dha an taisbeineadh so a bu mhìannach leinn a mhìneachadh gu h-athghoirid do’r luchd-léughaidh.

Is ann air cùl na fàsaich a bha Maois a buachailleachd an tréud; agus thainig e gu “sliabh Dhé, eadhoin gu Horeb” —aite uaigneach, aonarach, cianail mar gu’m b’ann air cùl an t-shaoghail mhòir. Ach c’àit am bheil an t-uaigneas anns nach eil Dia r’a fhaotainn, no anns nach féud co-chomunn a bhi aig duine ris an Tì is Airde? Anns an àite so dh’fhoillsicheadh Aingeal an Tighearna dha ann an lasair theine a meadhon pris. Cha ruig sinn leas a bheag no mhòr a radhuinn a leigeil ris co b’è Aingeal so an Tighearna. Cha b’ Aingeal cruthaichte a bh’ann ach “Aingeal a choi-cheangail” —Esan a ghabh do ionnsaidh féin an t-ainm glòrmhor “Dia Abrahaim, Isaaic, agus Iacoib”, agus a rithist, anns a cheathramh rann déug de’n chaibdeal fa’r comhair a thubhairt “Is Mí an Tí is Mí” —gun amharus ’s é an dara Pearsa de’n Trìanaid shíorruidh, agus a tha co-ionnan ris an Athair anns gach buaidh, a choinnich Maois anns a phreas—Esan mu’n do labhair Maois agus na Fáidhean uile—Ard-cheann, agus Uachdaran Eaglais féin, anns

---

[6] gach línn, agus a mhaireas marsin gus an cuir é a naimhdean uile fo’ chosaibh.

A nis mata feòraicheadhmaid ciod a bha’n sealladh mòr so a’ ciallachadh? oir cha tug Dia ríamh seachad taisbeanadh de’n t-sheòrsa gun cheann-fàth sònraichte a bhi air a fhreagairt leis. Dlùthaicheamaid mata air a phreas naomha so as am bheil an lasair, agus ma thubhairt Dia ri Maois “Cuir dhiot do bhrògan, oir an talamh air am bheil thu a’d sheasamh is àite naomh e,” nach maith a thig e dhuinn a chùis a rannsachadh le mòr irisleachd, agus le guidhe dhùrachdach gu’n deanadh a Spiorad ar sdiùradh chum beachd ceart a ghabhail air.

Cha neil teagamh aguinn nach bu mhìannach le Dia staid, agus cor Eaglais Israeil—an aon Eaglais fhìor a bha aige ’san àm sin air aghaidh an t-shaoghail—a leigeil ris dhuinn ann an so; agus misneach mar an ceudna a thoirt do Mhaois anns an teachdaireachd ro chudthromaich air an robh e gu bhi air a chur—dearbhadh a thoirt dha gur e Dia da ríreadh a labhair ris. Bha Eaglais Israeil da rìreadh air an àm so, mar phreas r’a theine, ann an déuchainn mhóir, agus fo ghéur-leanmhuinn eagalaich—fo àmhghair theinntich anns an Eiphit; gidheadh cha robh í air a sgrios, do bhrìgh gu’n robh “Aingeal a chumhnaint” maille rithe, agus na ’meadhon. Is sàmhladh gràsmhor a tha’n so air làthaireachd Chriosd le Eaglas an àm a h-àmhghair, ’sa déuchainn air feadh gach linn de’n t-shaoghal—agus bha e na bharantas dhoibhsan a chum an robh Maois a dol, a dh’aindeoin de co teinnteach ’s a bha a ghéur-leanmhuinn, nach tréigeadh an Dia iad. B’ íosal, agus a réir nòs an t-shaoghail, bu tàireil staid Israeil aig an àm so, agus bu bhrònach bochd, an daorsa san robh iad. Ach bha Dia maille riu, ’s mar sin cha do bhuadhaich an naimhdean na ’n aghaidh. Gun teagamh air bith ’se so a bha air a chiallachadh sa cheud àite leis an taisbeanadh so mar a chi neach air bith a léughas an 7mh agus an 8mh rann de ’n chaibdeil so: agus a h-uile gealladh a bha sa bharantas so choi-lion Dia. Theasairg e a shluagh—shaor e iad, agus thug e iad fa-dheoidh gu seilbh a ghabhail ann an tìr a gheallaidh.

Agus na rinn e airson Eaglais Israeil, rinn e airson Eaglais anns gach lìnn. Cuin’ a bha Eaglais Chriosd riamh ann an teinn, no an àmhghar nach robh Esan na ’meadhon gu a dìon? Is minic a bha ’n Eaglais da rìreadh mar phreas na lasair, agus a réir coslais an impis a bhi air a losgadh as—gidheadh bha ’n t- “Aingeal” maille rithe. Ri linn thruaigh Ahaib, bha seachd mìle air an tearnadh nach lùbadh an glùn do Bhaal; agus cha robh an t-àm sin ann s’nach robh corra dhuine dìleas, agus diadhaidh r’a fhaotainn an Israeil. Ann an laithibh dorcha Bhàbiloin, ’n uair a bu mhuladaiche cor Israeil— ’n uair a bha iad ann am braighdeanas co cruaidh ’s gun do chroch iad an clàrsaichean air na géugaibh seilich, ’s nach dùraichdeadh iad leis a mhulad aon de laoidhean Shìoin a sheinn— ’n uair a loisgeadh an Teampull ’sa bha iad na’m fògarraich o’n bhaile naomh cha do sgriosadh Eaglais Dhé. Thug Dia air ais

---

[7] braighdeanas a shluaigh féin. Chuir so iongantas mòr orra. Cha robh dùil aca r’a leithid. Bha ’m preas fada, fada r’a theine; ach fada mar bha e cha do thréig “Aingeal a chumhnaint” e. Dh’éirich an Eaglais as an luaithre theinntich. Fhuair sluagh Dhé air an ais do Shìon. Thogadh an Teampull a rìs. Cha do loisgeadh am preas. O’n àm sin a nuas gu linn Chriosd, bha cogadh ’s co-stri gun fhois, gun tàmh an aghaidh na fìrinn; ach cha do bhuaidhich na Cinnich uaibhreach air muinntir Dhé. Bho àm Chriosd air thalamh nach minic a bha ’m preas r’a theine! Is iomad géur-leanmhuinn loisgeach a rinneadh air an Eaglais. Ciod e eachdraidh na h-Eaglais, ach eachdraidh air géur-leanmhuinn? Anns an Roinn-Eòrpa, ann an Asia, agus an Africa, cia uamhasach na déuchainnean teinnteach ro’n d’thainig an Eaglais! Cia liuth’ comunn a bha aon uair ainmeil mar Eaglais air an t-shaoghal, a tha gu tur air an sguabadh air falbh! C’àit am bheil “seachd Eaglaisean na h-Asia” —ainmeil mar a bha iad—c’ àit am bheil iad anis? Agus iomad Eaglais a tha nis a togail an cinn gu h-àrd—a tha cliùtach na’n là’ ’s na’n linn féin ma dhì-chuimhnicheas iadsan Criosd, ’s ma shleamhnuicheas iad bhàrr an aoin bhunnchair air an urrainn Eaglais seasamh— ’s cinnteach gu’n tuit iadsan mar an céudna, ’s gu’n sguabar air falbh iad bhàrr aghaidh na talmhainn. Ach bithidh sluagh aig Dia gu seirbheis a dheanamh dha, agus gu Esan a ghlórachadh. Feudaidh Esan an coinnleir atharrachadh o àite gu àite, a thoirt air falbh o aon tìr, ’sa shuidheachadh ann an tìr eile; ach an solus prìseil—solus an àigh, cha mhùchar e a chaoidh. Bithidh seirbhisich dhealasach, luchd-teagaisg dìleas, agus luchd-éisdeachd chreidmheach, umhal, aig Dia ’s an t-shaoghal. ’S iad so iadsan a tha deanamh a suas fìor Eaglais Chriosd, agus nach dean geataichean ifrinn buadhachadh orra am feasd.

“Tha Dia na ’meadhon innte ’stigh,
Mar sin cha ghluaisear i;
Oir cuideachadh a’s comhnadh leath’,
’S e Dia gu moch a ni.”

Am bheil cuimhne agaibh air eachdraidh na’n trìuir òganach ann an linn Nebuchadnesair? Rinn an rìgh mòr agus uaibhreach sin ìomhaigh òir, agus dh’àithn e do na h-uile duine ’s an rìoghachd aoradh a dheanamh dh’i. Chruinnich an dùthaich uile air faichidh Dhùra, agus chuireadh an cèill le òrdugh an Rìgh, gach aon nach striochdadh gu aoradh a thoirt do’n dealbh, gu’m bitheadh e air a thilgeadh ann an àmhuinn theinntich, dhian-loisgich. Thòisich a chuirm ’s an t-sheirbhis mhalluichte—chualas fuaim nan trompaid, na’m feadan, nan clàrsach, ’s na h-uile seòrsa ciùil. Thuit an sluagh a sìos, agus rinn iad aoradh do’n ìomhaigh a chuir an Rìgh a suas. Ach bha triùir ann a sheas a mach—chual iad an àithn’ eagallach—chual iad an fhuaim a bha ’g éiridh o mhìle inneal ciùil—chunnaic iad an àmhuinn a dearg-lasadh—a smùid ag èiridh gu h-àrd chum nan spéur: ach cha do mheataich iadsan. Dh’innis iad gu dàna misneachail

---

[8] do’n Rìgh nach robh sgàth orra—gu’n seasadh Dia Israeil iad, ’s nam faiceadh esan so iomchuidh gu’n tearnadh e, eadhoin as na lasraichean iad. Bha ’n àmhuinn a nis air a teasachadh, seachd uairean ni bu mhò no b ’àbhaist dhi, agus bha an triuir òganach so air an tilgeadh a stigh ìnnte ceangailte eadar làmhan a’s chasan. Ach féuch an uair a dh’amhairc an Rìgh chunnaic e ceathrar a coiseachd am meadhon an teine, agus bha “coslas aoin diu mar Mhac Dhé.” Agus bha Mac Dhé— “Aingeal a chumhnaint”— ’san àmhuinn a bha na samhladh comharraichte air a phreas. Tha Rìgh ann a’s àirde na Nebuchadnésar a’s urrainn na lasraichean a tha air an séideadh an aghaidh a phobuill féin a mhùchadh, ’s a dheanamh co neo-chronail ri solus àillidh, glan na h-òig-mhaidne.

Mar so chunnaic sinn mar a tha ’m preas r’a theine gun losgadh na shamhladh air cùram Dhé do ’shluagh féin anns na h-amannaibh is déuchainiche. Am buin sibhse tha ga léughadh so do dh’Eaglais Chriosd? ’S iad fìor shluagh Chriosd amhàin, aig am bheil còir air na sochairean, agus air an dìon sin a tha air an comharrachadh leis a phreas air a ghleidheil gun chaitheadh as, an uair a tha e r’a theine. Cha’n fhoghuinn ainm a shluaigh a ghiulan mar ’eil cridhe agus gnàthachadh a shluaigh agaibh. Ciod am maith a rinn tairgse Chanàain dhoibhsan a fhuair am bàs ’san fhàsaich? Bha’m baideal ceò thairis orra sa’n latha, agus am meall teine sa’n oidhche, agus bha aca lagh Dhé, agus am pailliun naomha. Ach cha d’rinn so iadsan naomh, ’s mar sin cha robh cuid no pàirt acasan san oighreachd a ghealladh do mhuinntir dhìleas Dhé. Bha’n fhìor Eaglais air a dìon; ach chailleadh iadsan. Mar sin tha’n Eaglais dhuinne, an dara cuid na meadhon slàinte, no na culaidh-dhìtidh a dh’antromaicheas gu mòr ar sgrios. Thainig Ceannard na h-Eaglais g’ar tearnadh; ach am bheil sinne a gabhail tearuinnteachd uaithe? Am bheil sinn air ar saoradh bho chumhachd, bho ghràdh, agus bho chleachdadh a pheacaidh? Mar ’eil sinn n’ar buill bheò do chorp Chriosd, is coma ciod an Eaglais do’ m buin sinn—mar ’eil sinn na’r Criòsduidhean, cha tearuinn Eaglais air thalamh sinn. Na earbaibh ann an ainm; oir cha’n fhoghainn e ràdh “buinidh mise do Phòl, no do dh’ Apollos—buinidh mi do dh’ Eaglais Shasuinn—do dh’ Eaglais na h-Alba—do’n Eaglais Phàpanaich”, no do dh’aon seòrsa aidmheil a tha air uachdar an t-shaoghail. Feudaidh so daoine a riarachadh; ach cha riaraich e Dia.

Am buin thus’ a dhuine do dh-Eaglais na h-Alba? seas i mata, cha’n ann le spleadhruich de chainnt, no le bòsd, no idir, idir le bhi càineadh Eaglaisean eile; ach le bhi deanamh teagaisg Dhé do Shlànuighfhir maiseach anns na h-uile nithibh. Faiceadh an saoghal treibhdhireas do chreidimh ann am feothas do ghiùlain. Taisbein spiorad Chriosd ’n a d’ cho-luadair, ’s na’d chleachduinn. Leig le’d dheagh ghnìomharaibh dealrachadh fa chomhair dhaoine, a chum ’s gu’n toir iadsan glòir do Dhia. ’So an doigh a chum an Eaglais a sheasamh.

---

[9]

Ghabh ise mar a suaicheantas bho cheann linnean, am preas a bha r’a theine gun chaitheadh as. Agus dhearbh a h-eachdruidh gus an là ’n diugh gu’m bu ro fhreagarrach an suaicheantas so dhi. Is liònmhor trioblaid agus teinn a thainig na caramh—ach bha dìon, agus làthaireachd a h-Ard chinn a ghnàth maille rithe, agus eadhoin an diugh, mar aig gach àm eile, feudaidh ì rádh, “Am fad so rinn an Tighearna mo chuideachadh.” Ann an cuid de chearnaibh s’a Ghaidhealtachd, saoilear gu’m bheil am preas air a losgadh as; ach stad beag! Tha freumh a phris fathast beò, agus daingean anns an talamh. Tha iomad géug làidir, thorach, fathast a cinntinn o’n fhreumh so, agus tha iomad faillein, agus fiùran ùrar, dosrach, a togail an cinn gach là o’n fhreumh cheudna. Tha Dia a togail òigridh dhealasach gu àiteachan àrda a liònadh ’san Eaglais—buidhean co gealltanach ’sa dh-àraicheadh riamh airson Eaglais na h-Alba—agus tha seann laoich dhiadhaidh, dhìleas ann a sheas gu duineil ann an là na dèuchainn, agus a tha nis a tuigsinn, ’sa faireachdain, gu’n do mheal iadsan “deagh-ghean an Tì a bha chomhnuidh ’sa phreas” —agus tha’n deagh-ghean ceudna air a ghealltuinn do gach aon a dhlù-leanas ris an Tighearna. Is iomad creidmheach, agus dùile bhochd, ann am bothan neo-chuanda, math-dh’ fhaoidte gun éibhle bheò air lic an teinntein, gun ghreim arain na thigh, na shìneadh air a bhadan chonnlaich, ’san t-eudach leapach tana, gann—gun fhurtachd aicesa ’tha freasdal dha r’a thoirt seachad ach balgam de dh-uisge ’n fhùarain, ’s gun fhocal ach “Dia bhi maille riut;” agus lom, bochd mar a tha e, tha Dia maille ris. Tha ’m preas r’a theine ach cha loisgear e. Tha “Aingeal a chùmhnaint” dlù, ’s mar sin tha sìth na anamsa, mar is teogha tha an lasair a cinntinn, is ann is mò a tha ’shòlais air am meudachadh. Am meadhon na dèuchainn, agus ri taobh na leapach, tha aon cosmhail ri Mac Dhé; agus ann an guth ciùin, binn, nach cluinn an saoghal, ag ràdh ris a chreidmheach— “Na biodh eagal ort, oir shaor mise thu—an uair a dh’ imicheas thu troimh an teine cha loisgear thu, agus cha dean an lasair greim ort; oir is mise an Tighearna do Dhia, Tì naomh Israeil, d’Fhearsaoraidh.” —Isa. xliii. 2, 3. Agus tha so a dùsgadh na freagairt; “ ’Se Dia tha’n so, beannaichte gu’n robh ainm.”

Seasa’ sibhse mata daingean ann an slighibh an Tighearna do ghnàth. —Dlù-leanaibh ris-san aig gach àm. An sin bithidh esan dlù dhuibhse; agus amhuil a rinn a làthaireachd am preas a ghleidheil gun losgadh ’san fhàsaich, ni an làthaireachd cheudna sibhse ’dhìon, a ghleidheadh, agus a bheannachadh anns gach càs.

T.