---

[89]

CLIÙ AGUS URRAM A’ BHAIRD-BHRIC.

’Fhir mo Chridhe,

Mur ’eil naigheachd agaibhse tha naigheachd agam féin, agus gheibh sibhs’ e; —oir is fîor an gnàth-fhocal tha ’g ràdh, “An làmh a bheir ’s ì ’gheibh.” —THA’M BARD BREAC ’AN TROM GHAOL! Theagamh nach meas sibhse ’n naigheachd so airidh air a chur am beul an Teachdaire, ach ’nuair a ghabhas sibh beagan eòlais air cliù a’ Bhaird-Bhric agus air an dòigh chaithe-beatha bha aige gus a nis, is dòcha gu’m mùth sibh beachd—Bha ’m Bard Breac, ma tà, leth-cheud bliadhna ’na mhaol-ciaran aonarach a chòmhnuidh ann am bothan beag duaichni anns nach earbadh Donnachadh Bán-nan-òran gadhar car oidhche shamhraidh—Anns an ionad-tuinidh ùdlaidh tholldaich so ghleus e a chlàrsach ioma-theudach ach cha d’ fhàilticheadh ’fhardach riamh le bilibh mnatha. —Dh’ fhàs a ghruag liath— ’aodann preasach—a ghlùinean gliogaideach—a shròn biorach,— ’s a shùilean prabach; agus, mo thruaighe! dh’ fhàs ’inntinn baoth agus ro-ghòrach—Roimhe so dh’ fheudadh sibh fhaicinu ’na lùbairneach dubh fad-chasach a’ bleothan a mhairt, —a’ glanadh a’ bhuntàta, —no sguabadh an tighe; agus ’si bu chruit-chiùil da bhi ’sior-chàineadh nam ban. —Nan deanamaid ach té dhiu ainmeachadh theicheadh e amhuil a theicheas an t-each roi’ n chlach-bholg; nan cluinneadh e dithis a bhi dol a phòsadh, thionndadh e a shùilean ris na speuran, agus le tróm-osna theireadh e, “na truaghain gun tùr!” Dh’ oilltich a chridhe roi’ ghuth caileige, agus chuireadh sealladh do chir-chruim a’ bhuidheach air. —Chaidh e turus do Dhun-éideann, agus dh’iarr té do ghuanagan nu sràide dram air, agus theab e a pronnadh le cuilbhear do bhata daraich a bha ’na làimh; —air achd ’s gu’n chuireadh e do’n tigh sin ris an canar am Police Office; ach an sin bha e làn-thoilichte do bhrìgh nach fhac’ e gnùis boirionnaich ann. —Thug mise céilidh dha oidhche, a réir gnàthachadh cairdeil luchd-àiteachaidh nan garbh-chrioch, ach ma thug deanam a rithist e! Mar thòisich sinn air naigheachdan a ghabhail agus a labhairt dh’ fharraid e dhiom ciod e’n sealladh bu bhriagha chunnaic mi riamh? —Mar bha ’n tubaist an dàn dòmhsa, fhreagair mi gu’r i ’Bhan-Iarla-Chatach sgeadaichte ann an earradh

---

[90] ghearr Ghàidhealach sealladh bu taitniche chunnaic mi riamh.— “A’ bhan-Iarla-Chatach!” ars’ am Bard ’s e cur a mheòir ’na chluasan chum nach cluinneadh e tuille,— “Seadh,” arsa mise, “chunnaic mi i ’am breacan-an-fhéile aig caisteal Dhunrobain.” “chunnaic,” ars’ am bard ’s e ’cur aodann a’ choilich- ’Fhrangaich air— “chunnaic ’s nan robh mise cho teann oirre leis a’ chlobha so ’s a bha aingeal a’ chlaidheimh lasaraich air Eubha bhiodh cuimhn ’aic ’air fhad’s bu bheò i.” Bhuail e ’n sin an clobha ’san teine le neart co uamhasach ’s gu’n do chuir e ’ghriosach ’na caoiribh ruadha mach air an fhàirleus! Thòisich e’n sin air ar seanmhair, Eubha; lean e mach as a’ ghàradh i gu tìr Nod; agus smàd agus chàin e gach bean agus nighean bha riamh air an t-saoghal gu ruig Marsaili ghòrach. —Chual’ e seachduin an déigh sin gu’n do dhanns mise rìleadh-thulachain air oidhche-shamhna ann an Tigh-an-rugha—ach ma chuala, ’fhir mo ghràidh, bha e ’n ath-la aig taobh mo leapach agus throd a rium co sgaiteach ’s gu’n shaoil leam gu’n dùisgeadh anail a bheòil tonnan air loch-lìbhunn!

Ach “cha’n eil carraig air nach caochail sruth.” Tha e nis ann am fiabhrus a’ ghaoil. —Shocraich am fleasgach so air ’n do dhóirt leth-cheud bliadhna nuas an siantan, ’aigne air maoth-chaileig nach do dhìrich uchdaich na fichead! Leadh gathan blàth a sùl na turraidean reothaidh a bha ’cruinneachadh mu ’chridhe rè làithean a bheatha—Chì sibh e nis e a’ taomadh a mach a dhosguinn ris a’ ghealaich san oidhche; —anns an latha feudar fhaicinn a sràidimeachd gu spealparra le ’ad air dara taobh a chinn, agus a léine leth-oirleach os-ceann a chluas. —Ghabh Donull a’ phùnndair e ’n riochd maighiche ’n dé, air dha bhi ’na shìneadh aig cùl tuim a’ beachdachadh air còmhnuidh a leannain. —Ach innsidh a dhàn féin an gaol a thug e do’n rìbhinn d’an ainm