---

[91]

MO CHÓT’ UR.

CHA robh mi riamh co iomagumeach ’s a bha mi air an latha chuir mi orm mo chót’ ùr. Bha a’ mhi-fhoisneachd so air a meudachadh leis an fhiuthair a bh’ agam gu’m bithinn anabharrach aighearach. Chuir mi orm mo chót’ ùr an déigh àm-braiceis; fhreagair e gu ciatach agus cha b’ iongantach sin oir tha’n tàilleir ag ìnnseadh dhomh gu bheil mo phearsa fìor eireachdail. Bha mi a’ leughadh leabhair anns an robh eachdraidh air baintighearn òig eireachdail a thainig tre ioma cruaidh-chas, agus bha mo chridhe ag at agus air a lìonadh le truacantas ’na h-aobhar, ach co luath ’s a chuir mi orm mo chót’ ùr cha b’ urrainn mi m’ inntinn a shocrachadh oirre-se no ni air bith eile ach sràidimachd ann an sràid-a’ Phrionnsa. Phutanaich mi mo mo chòt’ ùr, oir tha feallsairean a’ comhairleachadh dhuinn aodach ùr a ghnàthachadh mar so car treis, chum gun faigheadh e suidheachadh teann dluigheil ris a’ chorp—air an aobhar sin phutanaich mi e, agus

---

[92] thàr mi as. Chroisg mi Sràid-Sheòruis, agus air leam gu’n robh mòran tuille bhaintighearnan aig na h-uinneagan na b’ àbhaist a bhi ann. Bha mi coma, bha fhios ’am gu’n robh mo chòta air a dheanamh ann an àirde ’n fhasain, agus le sin thuirt mi rium féin “sealladh iadsan ma shanntaicheas iad!” Ach chuir mi romham nach faingheadh duine sam bith air mo choiseachd no air mo ghiùlan gu robh mi mór as a’ chòta. Uime sin choisich mi gu saor fuasgailte agus cha’n eagal nach faiceadh duine tuigseach sam bith gu robh mi caoimhneil ann am nàdur agus iriosal ann am ghiùlan air fad. Cha do chuir mi mo nèapaiginn shìoda ìnnseanach ann am bhroilleach, oir mhoththuich mi gu’m b’ iad aona chuid peasain no feaghain air an robh cótaichean a bha air caitheamh mu’n bhroilleach a chleachd sin a dheanamh; chuir mise mo nèapaiginn ann am pòca mo chóta agus leig mi le cirb bhig dhi crochadh a mach—gun fhios domh. Bha mi ’ga toirt a mach an dràsd ’s a rithist, ach ’nuair a chuir mi air a h-ais i bha daonnan cearb bheag a’ fuireach a mach. Aig oisionn sràid-a’ -chaisteil chuir na carbadairean agus na fir-eallacha an làmhan r’an adaichean, agus sheall da shearbhanta eireachdail a bha ’nan seasamh aig dorus tigh-mhóir ’am dhéigh gus an robh mi as an t-sealladh. Air dhomh dol beagan na b’fhaide air m’ aghaidh dh’ fharraid triùir no cheathrar dhiom an robh carbad a dhìth orm? ach ged nach do mhì-thaitinn so rium fhreagair mi, nach robh—air dhòigh co uasal agus co modhail agus nach b’ urrainn iad gun a smuainteachadh gu’m bu mhath an airidh mi air a’ chóta eireachdail a bha mi ’caitheamh. ’Nuair bha mi goirid o bhùth Mhr. ’Ic Dhiarmaid thainig fear crìon leibideach, agus dh’ fharraid e dhiom, ann an cagar, an robh sean aodach agam r’a reic. Fhreagair mi gu frionasach nach robh, oir shaoil mi gur ann a bha e ’fochaid air mo chóta; ach chuimhnich mi ’rithist gur ann ri daoin’ -uaisle agus feaghain air am bi aodach ùr a’s trice leò so bruidhinn, agus bha duilichinn orm gu’n do labhair mi cho garg ris. Gu ruig a so cha do thachair móran a chur frionais orm, ach direach ’nuair thionndaidh mi oisionn sràid-Hanóbhar shuath fear-eiginn air an robh coltas geal e féin ri muinchille deis mo chóta agus dh’ fhàg e làn min’ e. ’S fuineadair a bha san t-sloightire ann-dàna so, agus ghluais e air aghaidh mar nach biodh cron sam bith iar tachairt. Mar bha ’m fortan fàbharach dhòmh-sa bha gille duin’ -uasail goirid uam agus air faicinn mo thrioblaid, bhuail e gu ro fhaicilleach agus rub e’n cóta gus na chuir e ceart e, agus fhuair mise faochadh o’n bhriste-cridhe thug an tubaist so orm; ach chuir mi romhan nan tachradh am uile-bheist fhuineadair am feasda tuillidh orm gu’m fàgainn a chorp brùideil cho bog ris an taois a bha ’n trusdar a’ cleachdadh a bhi ’g oibreachadh!

Mu dheireadh ràinig mi Sràid-a’ Phrionnsa. Bha ’ghrian a’ boillsgeadh gu h-àillidh—bha sluagh an t-saoghail uile ’muigh, ach cha ’n fhaca mi aon air an robh cóta co ùr ri m’ fhear-sa—agus mhothuich mi le mór-thaitneachd an ceannas a bh’ agam thar chàch. Cha b’ urrainn domh gun fhaicinn gu’n robh na h-uile aon a’ gabhail beachd orm, agus O! a liughad sùil dhubh agus ghorm a thilg an gathan soillse ormsa leis an tlachd bu chomharraichte agus a bha ’goid

---

[93] mo chridhe air gach ceum mar chaidh mi air m’ aghaidh. Mu choinneamh bùth Bhlackwood chuir duin’ -uasal air an robh cóta gorm agus speuclairean uaine, stad orm agus dh’ innis e dhomh anns a’ chànain Fhrangaich gur fògarrach Spàindeach a bh’ ann—ro bhochd agus ri mhi-shona, agus do bhrìgh gu’n deach ìnnseadh dha gu’n robh mise comharraichte thaobh caoimhneis agus tabhartachd, cha robh teagamh aige nach deanainn beagan cuideachaidh ris. Bha so a leth-char taitneach leam; ach cha b’ urrainn mi ’thuigsinn gu ro shoilleir ciamar a fhuair e’ mach gu’n robh mi sònruichte airson dhéircean, oir seachain aon sgillinn a thilg mi thar an uinneig do ghiullan a bha ’sgròbail gu sgreataidh air fidhill oillteil, dìreach ’nuair bha mi ’brath tuiteam a’m chodal an déigh àm-dinnearach, tha mi cho cinnteach ’s a tha mi beò nach d’thug mi peighinn seachad air an dòigh sin o chionn naoi mìosan. Ach chuir fògarrach Spàindeach nan speuclairean uaine mòran urraim orm leis mar shònruich e ’mach mi a roghainn air na bh’ air an t-sràid, agus cha b’ urrainn mi air sgàth nàire nì bu lugha na leth-chrun a thoirt dà. Thug e mòran buidheachais domh, agus dh’ fhalbh mi dh’ ionnsuidh monadh a’ Chalton. Goirid o thigh-òsd Waterloo shéid a’ ghaoth mòran duis orm’ ach bha do ghliocas agam na chum orm gun ghearan; ach thuig mi ’n ùine ghoirid gu’n robh tubaistean bu mhiosa na so ’an dàn domh. ’An déigh dhomh mullach a’ bhruthaich a ruigheachd dh’ fhàs an iarmailt gruamach dorcha, agus mhothuich mi boinnealaich uisge ge nach robh e ach ainneamh—bha e ’fàs a chuid, a chuid na bu truime, agus mum b’ urrainn mi smuainteachadh ’dé dheanainn no cean a reachainn, thainig an t-aon fhras uisge bu gbailbhiche chunnaic duine riabh agus tairneanach ’s tein’ -adhair ’na cois. Sheall mi air mo chót’ ùr, agus thainig seorsa breislich orm—mu dheireadh thàr mi as a’ ruith le m’ uile luas a sìos am bruthach agus cinnteach gu leòir bu shuarach an coimeas ri so aon oidhirp a thug mise riamh roimhe sin air ruith. ’S ann a bha mi coltach ri duin’ air a’ chuthach, agus tha mi glé chinnteach gu’n do chaill mi mo riasan car tamuill. Bha ’m bruthach cas, agus sleamhain leis an uisge, agus ged fhuair mi droch leagadh ’s gann a chuir e grabadh air bith orm; ach a dh’ aindeoin na b’urrainn m’ uile oidhirpean a dheanamh bha mi fliuch gu ruig an craicioun! —mo chót’ ùr cho fliuch ’s a b’urrainn uisge ’dheanamh a’ cheud latha bha e orm! Theab mi teannadh ri caoineadh, ach bha m’ iarguin-sa tuille’s cudthromach gu faothachadh fhaotainn air dhòigh co faoin. Nuair a ràinig mi Sràid-a’ -Phrionnsa cha robh carbad r’a fhaicinn. Dh’ fhaodainn dol a stigh do thigh-òsd, ach ’dé b’fheairde mi sin, bha mi cho fliuch ’s a b’urrainn domh bhi—thug mi dhachaidh orm cho luath ’s a b’urradh mi, ach tha mi fiosrach gu’n robh miann an inbhe mhór as mo bheachd—air an latha so féin bha mi ri dol a mach thun mo dhinnearach le m’ chòt’ ùr, ach a nis, mo chreach! cha b’urrainn mi gun fhaicinn nach biodh am feasda tuille coltas ùr air! Chuir mi mo làmh ann am phòca, gun suim ciod a bha mi 'deanamh, a thoirt a mach mo nèapaiginn shìoda—cha robh i ann! Ghrad smaointich mi gu’m b’e ’m fògarach Spàindeach air an robh na speuclairean uaine agus d’an d’thug mi ’n leth-chrun, a ghoid

---

[94] i. Thilg mi dhiom mo chóta mi-fhortanach agus chuir mi do’n chidsin e g’a thiormachadh—tha mo bhana-chòcaire ’na boirionnach math, ach tha i tuille’s reamhar. Shuidh mi a’m aonar a’ meòraich air faoineachd uile-dhòchais shaoghalta mhic an duine, agus bha mi air leantuinn air an t-slighe-inntinn so greis mhór, agus an impis tuiteam a’m chodal, nuair a dh’ fhairich mi boladh mar gu’m biodh ceann caorach ’ga dhathadh. Air a’ mhionaid dh’ aithnich mi mar bhà—leum mi do’n chidsin—bha ’bhana-chòcaire ’na suain chadail, agus mo chòta air cùl cathrach ris an teine, smùid de a thacadh ceard agus seòrsa lasrach as a’chuid a b’ airde, agus dusan toll ann—thug mi leum a nùnn a bhualadh na bana-chòcaire ach gu fortanach thuit mi thar tuba-nigheadaireachd a bha san rathad, agus theich am boirionnach bochd as a’ chidsin. Air an ath mhionaid bhuail aon-eiginn aig an dorus, agus b’e so an tàilleir, a thainig a dh’ fharraid ciamar bha mo chóta ’freagairt!! Nam biodh agam dag air an àm so cha’n eil teagamh nach cuirinn crìoch an dara cuid orm féin no air an tàilleir—mar a bhà thilg mi’n dorus ’na aodann agus—thuit mi ann am phaiseanadh.

Dun-éideann, an dara mìos, 1836.