An so, theagamh, gu’m bu choir dhomh mo pheana ’chuir a seachad, gidheadh cha’n urrainn domh cumail air ais bho ni-eigin a radh air an ni buannachdail sin, Foghlum; oir ’sann air sin a tha an crochadh cha’n e ’mhain ’ar seasamh agus ’ar sonas ’an so, ach fos ’ar sonas neo-bhasmhoir. Cha’n’ eil mi a’ ciallachadh an t-ainm foghlum a chleachdadh anns an doigh chumant ’am bheil e air a ghabhail; oir tha mi a’breithneachadh gn’m bheil sinn comasach air tomhas arda de dh’fhoghlum mhodhail, am foghlum a’s fearr le arach churamach thrathail air na cailtean gun eadhon ionnsachadh leughadh no sgribh-

eadh. Thu sinn a’faighinn iomadh cosnach bochd neo-ionnsaichte ann am foghlum litireil, a tha ni’s diadhaidh, ni’s dleasaile, ni’s foighidniche, ni’s fialaidh, ni’s fein-aicheile, cha’n’ e sin a mhain ach ann an seilbh air ni’s mo de dh’fhior dheagh oilean uasal na tha cuid a dh’ ionnsuich aig Ard-thigh-sgoile, no-colaisde. ’Surrainn domh, tha mi subhach a radh, fheuchainn bho mo shluagh fein, muinntir a tha gu tur neofhoghluimte ann an litirealachd, a bheir barrachd, anns gach buaidh ion-ghraidheach as an urrainn duineachd uaill a dheanamh, air samhlaidhean chumant ’ar sgoilearan a dh’ionnsuich aig Oxford no aig Dun-eidin, agus tha so ag eirigh ni’s mo bho ionnsachadh gu moch agus dheagh eiseimpleir pharantan thoigheach, na tha e bho mhaitheas nadurach chailtean no an olcas. Gu’m bu fada uime-sin a chumas sibh ’ur n-onaireachd dhuthchasach, ’ur spiorad fialaidheachd, agus ’ur n-oilean uasal. Gu’m bu fada ’chuimhnicheas sibh nach ’eil fior oilean uasal na thraillealachd, agus gu’m b’ann nach di-chuimhnich sibh am feasd gu’m bheil borbachd cha’ n’e mhain a’ cuir an di-mheas, ach mi-chriosdail, —agus gu’m b’ann a dhearbhas sibh do dhuthchan m’an cuairt duibh gu’m bheil spiorad modhalachd gu nadurach a’ sruthadh bho’n t-saorsainn agus an fhein-chomas sin a bha riamh agaibh, mar Ghaidheil, na oighreachd. Ciod na dreuchdan arda agus eadar-dhealaichte a reisd gus an togadh an leithid sin de mhuinntir ’sa tha mi a faotainn ann ’ur measgsa iad fein na’n robh iad air am beannachadh le Foghlum soillsichte? Bhiodh iad gun amharus na’m maise do na chomuinn. Ach feumaidh e ’bhi air a dhrughadh oirbh, gur ann a tha foghlum litireil, a dh’easbhuidh tomhas arda de dh’arach modhail luath ag eirigh bho fhaireachdainnean dhiadhaidh pharaintean agus luchd-teagaisg, ’na mhallachd, agus cha’n ann na bheannachd. Ach ma tha ’ur n-inntinnean gu ceart air an ulluchadh airson gabhail eolais, togaidh e sinn os cinn ’ur co’chreutairean an ire mhaith cho mor ’sa tha duine ’sa chumantas air a shuidheachadh os cinn bruidean an achaidh. Am measg na’n iomadh ath-leasaichidhean a dh’eirich bho chian ghiorid a naird, agus a tha uile ag aomadh gu toirt air aghairt a chinnidh-dhaoine gu staid siobhaltach mhodhail a bha air a chreidsinn bho chian bheagan cheudan bhliadhnaichean mach biodh sinn comasach air a shon, cha’n aithne dhomh-sa ni air bith a tha cho choslach ri cuir air aghairt ’ar turuis ’sa tha riaghailt Sgoil Naoidheinean, ris an do thoisicheadh an toiseach le fior chairid sin a chinnidh-dhaoine, Mr Uilderspin cairdeil geur-chuiseach Lunnuinn.

Cha ’n aithris mi ’an so a dhoigh (leis am bheil clann nach

’eil ni’s mo na 6 bliadhna a dh’aois cha n’e mhain ni’s ionnsaichte na iomadh a tha de dhubailt na h-aois sin, a chuir seachad an tiom aig na sgoilean cumant’ ), a chionn gu’m faic sibh e air a chleachdadh aig aon sam bith deth a chuid-sa sgoilean ann ’ur duthaich fein ni’s fearr na’s ’surrar an traths’ aithris. Ach ’nuair a dh’innseas mi dhuibh gu’m bheil, le a dhoigh-sa, naoidheanan bho 2 gu 6 bliadhna a dh’aois, cha n’e ’mhain air fas ionnsaichte, ach gu’m bheil na droch aomaidhean nadurach a bha annta gu deanamh bhreug, gu goid, mi-run, boirbeachd, &c. air an sgrios, agus firinn, onoireachd, seimheachd, &c. air an cuir nan ait. Thuirt mi tha mi a’ smuaineachadh gu leoir cha n’e mhain gu thoirt oirbh ’ur naoidheanan a chuir do leithid sud de sgoil, ach gu dusgadh ann ’ur broillichean run gu leithid de sgoil a bhi agaibh ann ’ur dluth choimhearsnachd fein. Amhain smuainichibh air an diubhar eadar aon de’r clann fein aig aois 6 bliadhna, cha n’e ’mhain comasach gu leughadh, gu cunntadh, aithris laoidhean lionmhor, eolach air moran de eachdraidhean an t-saoghail, &c. ach uile dhroch thograidhean air an smachdachadh, agus deagh thograidhean air an cuir na’n ait, agus leanabh ’ur nabuidh air a leigeadh air a rian fein bho ghradh mearachdach, gun ionnsachadh, agus air a cheadachadh gu ruidhtearachd ann an diomhanas an fheadh a ta gach droch thogradh a’ fas mar a tha e fein a’ fas; agus an urrainn sibhse stad car mionaid bho chleachdadh gach uile dhichioll gu ruigsinn air a bheannachd so airson ’ur sliochd ionmhuinn fein? ’Sann do bhrigh nach eil aig iomadh pharaintean aon chuid comas, no gu minig uine agus cothrom airson teagasg an cloinne, a sparrainn orra iad a bhi air an earbsa ri curam maighstir agus bana-mhaighstir aig aois anfhann naoidheanachd. Aig an dachaidh faodaidh an leanabh iomadh de a dhroch thograidhean nadnrach a chumail a chionn nach ’eil aig a pharaintean foghnaidh neart, talant, agus leantuinneachd, no theagamh eadhon deon gu togal an cloinne gu ceart, thaobh nach ’eil eadhon an fheadhainn a’s fearr air an teagasg a ghna comasach air co’pairteachadh an fhoghlum ri muinntir eile, an fheadh a ta fo dheagh fhear-teagaisg aingidheachd gu tur air a mhuchadh, agus na cleachdaidhean a’s fearr air an drughadh cho laidir ’snach h-urrainn iad a bhi air dhoigh chumanta air an dubhadh a a mach ’sa bheath an deigh sin. Ach a thaobh gu’m faod iomadh dhibh a bhi gun chothrom feum fhaighinn de a leithid sud de sgoil, faodaidh na beachd-chomhairlean so a leanas a bhi feumail airson ’ur seoladh fein. Toisichibh og le ’ur teagasg.

Tha mathar tur chomasach air a leanabh a theagasg ann an umhailteas agus ann an irioslachd, steigh na h-uile fhoghluim, an fheadh ’sa ta i fathast ’ga arach ris a bhroilleach. ’Surrainn mathar thoigheach a theagasg do a leanabh a bhi glan. ’Surrainn i a theagasg d’a comharraidhean thoirt ’nuair a tha a cobhar air iarraidh airson a chubhaidheachd phearsanta; agus tha e taitneach ri smuaineachadh gu’n urrainn a cheud teagasg le gach deagh bhan-altrum no mhathair a bhi an toiseach air a thoirt le oid-ionnsuich cho chaomh ’s cho nadurach. A risd tha fhios agaibh uile gur e umhailteas dhleasail aon de na buaidhean a’s taitniche ’san oige; agus tha aig mathar ann a comas an togradh so a thoirt leis na meadhonan a’s simplidhe, a mhain le a leanabh a chumail bho bhi ’an uireasbhuidh cho fada ’sgu’n eignich nadur e gu eigheach gu h-arda airson biadh; oir ma’s e ’san deigh lasan ghrad de chaoineadh gu’m bi a chail air a riarachadh, mar a dh’imreas a chuis a bhi, ionnsaichidh an leanabh gu luath gur ann le braiseachd ’us le sior-iarraidh a’s urrainn e ailgheas fhaighinn; agus tha sibhse a’ leagadh steigh ladurnais nach urrar gu furasda a mhilleadh. Thoiribh air an aobhar sin an ni tha feumail cho luaith ’sa dh’iarrar e, ach na toiribh dad idir gus an sgur ’ur clann de chaoineadh air a shon, oir an leigheas agaibhse le toirt sin a tha air iarraidh le caoineadh air a shon, ’sann a tha e ag altrum a ghalair. Gu’m bu fearr leat leigeadh le do leanabh a’ bhi a’ caoinedh re seal, a reisd tionnd aire air falbh beagan, agus ’nuair a bhios e samhach faodar a ni a dh’iarras e thoirt da.

Anns an doigh so teagaisgidh sibh umhailteas aig aois mhoch-thrathach, agus cha’n’ e mhain gu’m bi ’ur dragh an deigh sin air a lughdachadh, ach bithidh sibh gu pailt air n- ’ur paidheadh le briodalan sliochd gradhach ’us dleasail.

’Sann le co’cheangal a chaomhalachd a’s gradhaiche ris an t-seasamhachd a’s daingne ann an diultadh an ni a dh’fhaodas a bhi mi-iomchuidh, a ni sibh cinnteach cha’n ’e mhain sonas ’ur leinibh, ach tha sibh aig earalachadh irioslachd chriosdail, agus ag ullachadh airson am maith shiorruidh; oir ma tha ’ur clann-sa mar so gu moch air an teagasg le leasanan na so-ionnsaichidh, bithidh an oibir an deigh sin ann an coimeas furasda. Dh’fhaodainn mile riaghailt a thoirt a chum ’ur seoladh ann an teagasg naoidheinean, ach bha a chuis sin cho chomasach air a laimhseachadh le Mr Uuilderspin ann a dhoigh teagaisg naoidheinean, agus le Mrs Childs ann a leabh-

air na mathrach ’s nach h-urrra dhomhsa ni’s fearr a dheanamh na am moladh gu laidir dhuibh ri leughadh. Na’n robh an te mu dheireadh dhiubh air a chleachdadh aig sgoilean Sabaid, agus earrainn air a leughadh do na parantan, dh’fhaodadh gu’m biodh e cho feumail ri teagasg ’sam bith a dh’fhaodar a thoirt do ’ur clann; oir b’urra dhuibh aig an dachaidh riaghailtean ionmholta gidheadh fhurasda Mrs Childs a chleachdadh, agus bhiodh sibh gu luath dearbhte nach ’eil deagh ghiulan ’ur clainne an crochadh air n- ’ur cruas-sa, agus an uair a tha fearg an cois peanasachadh, gu’m bheil e ni’s measa na bhi neo-fheumail; dh’fheuchadh sibh fos, tha mi saoilsinn, iarrtas ni’s mo airson iad a dhol do sgoil gu puncail riaghailteach; oir aig iomadh dhibh, tha eagal orm gu’m bheil leisgeulan am bochdainn agus seirbhisean fheumail tuathanais no iasgaich ro thric air an cleachdadh agus a cumail n- ’ur sliochd bho fheitheamh air am fear-teagaisg. Ach theid an lethide sin de leisgeulan gu luath as an t-sealladh roimh iarrtas threibhdhireach airson an teagasg. Faodaidh cabhaig oibir an Earraich no an Fhoghair a bhi na leisgeul iomchuidh, ach am bheil sibhse ’gan cumail dlu ris an sgoil aig aman eile? Nach ’eil sibh a’ faireachdainn neo-churam co dhiubh a bhios no nach bi iad air an teagasg anns an leabhar sin air am bheil ni’s mo na sonas saoghalta air a chrochadh; ma tha a rireadh an speis sin agaibh do’r clann a tha sibh a gabhail oirbh, c’air son nach suidhicheadh sibh clas feasgaireach mar ann an iomadh aite eile, ’nuair a tha iad air am feitheamh le ceudan a tha ag urachadh an inntinnean le eolas ’nuair a tha an cuirp air an sgitheachadh le saothor troimh an la? Ni feitheamh air fear-teagaisg ri fad 2 uair gach feasgair aon sam bith aig aois 12 no 15 bhliadhnaichean a theagasg cha’ ’ne ’mhain gu leughadh, ach gu sgribheadh agus gu cunntadh anns ni’s lugha na 3 bliadhna, agus an urra’ neach air bith a chreidsinn nach ’eil e agaibhse ’nur comas a bhi maille ri maighstir aig a chuid a’s lugha le lamhan ’us aodainn air an nigheadh, eadhon ged a b’fheudar duibh a dhol ann le ur n-aodaichean salach oibrichidh bho leth-uair an deigh 6, gu leth-uair an deigh 8 gach feasgar a dh’easbhuidh a mhi-ghoireas a’s lugha, agus gun bheantuinn ri’r curaman laitheil. Ann an athghearr, cha ’n’eil leisgeul airson tur aineolas ach an leisgeul ro chumant agus nadurach, ar leisg dhualach fhein. Agus gidheadh an

urrar aicheadh gu’m bheil cho mor a dh’eadar-dhealachdan eadar buadhan neo-ionnsuichte balaich a tha air fas na dhuine gun fhoghlum, agus inntinn an Fheallsanaich sin a tha a’ tuigsinn agus a ’surra dhearbhadh gluasadan na greine, na gealaich, ’sna’n reultain, ’sa tha eadar meinn neo-fheumail an iaruinn gun chladhach bho a mheinn nadurach agus cumaidhean spring chruaidheach uaireadir ag comharrachadh tiom ann an uaireadair le poncalachd a tha ’n ire bhi miorbhuileach? An urrainn neach air bith a bhi ’an amharus ciod an diubhar faireachdainn a bhios eadar an duine ainmhidheil a’ co’lionadh oibir lathail anns an fhalaimheachd inntinn a bhuineas do bhithean neo-thoinisgeil agus esan a tha ’g eutromachadh sgios na saothair le inntinn air a cleachdadh re fad na’n amain feumail airson lasachadh bho oibir leis ciod air bith a chuir aire an sas theagamh an raoir, agus a tamh air an fhirinn mhor mhodhail a bhuainnaich e? Co am bith a’s sona dhiubh? Co dhiubh a’s coslaiche ri deanamh oibir leis a churam, an aire, agus an t-seoltachd a’s mo?

Co dhiubh a’s coslaiche ri bhi taitneach do na Bhith mhoir sin a thug dhuinn buadhan reusoin gun aobhar air bith eile ach a chum an aiteach; agus nach h-urrainn a bhi toilichte an fheadh a ta sinn a’ tilgeadh air falbh a thiodhlaicean a’s taghte? Tha fhios agaibh ro mhaith gu’m bheil foghlum na bheannachd bu choir a shireadh, agus ma dh’aidicheas sibhse gu h-onoireach, ceadaichidh sibh gur i an lunadaireachd sin a tha ro thric ’g an ’ar buaireadh gu dail a chuir air deagh oibrichean, a tha ’san t-seadh so cuideachd a’ cuir eis oirbh bho mhisneachadh ’ur clainne ann am feitheamh aig sgoil, agus a’ leigeadh leo fas a’ naird anns an staid aineolais sin a tha cha’n ’e mhain na pheacadh ach na mhasladh do’n duthaich ’am bheil sibh ’thamh.

Cha’n ’e foghlum gidheadh a chrioch ach na meadhonan (oir sin ris an abrar gu cumant foghlum tha e ann an aithghear gun luach), a’ fosgladh agus a meudachadh ’ar n-inntinnean, ag ionnsachadh maitheas iongantach ’ar Cruathaighear thoirbheartach, a’ meudachadh ar taingealachd airson uile chaoimhneas, ’ga n-ar deanamh comasach gu bhi feumail do’r co’chreutairean, agus gu co’lionadh ni’s iomlaine na ruintean glic ud airson an robh sinn ar n-ar cruathachadh ’Siad so na criochan air am feumar ruigsinn le meadhonan an fhoghluim.

Tha na h-uile fhoghlum air an d’rainig an duine a b’fhoghluimte bha riamh ann gun fheum mur dean e sinn ni’s fearr ann ar daimhealachdan mar pharantan, chlann, chompanaich, mhnathan, ’an aithghearr mur ionnsuich sinn a chuir an cleachdadh ann an seadh a’s lana, reachd luachmhoir sin a chreidimh chriosdaidh, “Gradhaich do choimhearsnach mar thu fein;” ach gur coir do gach aon aig am bheil toinisg fhallan ruigsinn air a chrioch so le deagh fhoghlum, tha e cho chinnteach ’sa tha gu’m bheil sinn ann. Agus na saoilibh gu’m bheil so a’ luidhe ni’s lugha ris a chuid bhoirionn na ’tha e ris a chuid fhirionn deth n- ’ur clann; oir ma tha eadar-dhealachadh air bith ann, tha e na luidhe am fabhar a cheud chuid dhiubh a cbionn gur ann air cumhachd mhnathain a tha an crochadh araon sonas beath’ teaghlaich agus fonn cliu righeachdail ni’s mo na air na h-uile aobhar eile air an cuir cuideachd. Tha sinn air n-ar stiuradh bho na chreathail gus an uaigh leis na drughaidhean a tha mathair a’ cuir air ar naoidheanachd, agus sin mus ’eil aig athair (ge-air-bith cho chiallach ’us cho deigheil sa tha e) cumhachd a dheagh ruintean a dhrughadh oirnn. Faodar eisdeachd ri comhairl athair le deoin, ach cha’n urrar cuir an aghaidh deagh eiseimpleir mhathair air a dheagh ionnsachadh, agus ann am beath na h-oige ’nuair a the an cliu a’ gabhail cumadh cha bhiodh searmonachadh aingeil ach mar neo-ni dha. Cuimhnicheadh a leithid ’s air am bheil eagal roimh fheachd-imeachd na tuigse ann am firionn no boirionn gu’n robh clodh-bhualadh bho chian bheagan linnean ann an cainnt ginealach shaobh-chrabhach air ainmeachadh “innleachd dhubh,” agus iarram orra-san air am bheil an eagal so, fheuchainn dhomh an reuson airson am biodh fear-ceirde ni bu neo-dhichiollaiche de bhrigh e a bhi cho ionnsaichte ri Neuton. An ceart aghaidh sin tha mi a’ cuir an ceill na’n robh ar n-uile shluagh cho soillsichte, cho chomasach air reuson’chadh ri’r daoine a’s mo foghlum dh’fhaodadh sinn a reisd duil a bhi againn ri tomhas de dh’iomlanachd inntinneil ’us lamh-ghleusach ’sa tha fathast neo-aithnichte; oir co an sin a chuireadh an gniomh na h-amaideasan ud a tha a nis na’n aobharan mi-sheilbh do na chinneadh dhaoine? Co a bhiodh ciontach a eucoirean a tha a nis ach beag gu cinnteach a coinneachadh ri peanas eadhon anns an t-saoghal so? No co a reisd a bhiodh aineolach air na doighean a’s measaile air deanamh a ghnothaichean? A’ gabhail oirnn a leithid de staid foghluim agus air lorg sin gliocas a bhi ann, bhiodh olc neo-aithnichte, agus gus am bi e air a dhearbhadh gu’m bheil aineolas na bheannachd, gur iad a mhuinntir a’s foghluimte buill chomuinn a’s measa na ’mhuinntir a’s aineolaiche, na

biodh neach air bith sasaichte leis na fhuair ar n-inntinnean de dh’eolas, no sguir do chleachdadh gach uile dhichioll airson a shliochd fhoghlum gu ceart.

A’ saoilsinn gu’m bheil feumalachd deagh fhogluim air a dhearbhadh oirbh, gu’n d’fheith ’ur clann air sgoil naoidhein, agus an deigh sin air sgoil chlainne a’s seana, gu’n robh iad air an toirt air an aghairt cho fada anns na caochladh mheoir teagaisg ’sa tha feumail airson gnothaichean na beatha so airson an do chomharraicheadh iad. Am bheil sibhse a’ smuaineachadh gu’m bheil e neo-fheumail air n- ’ur son-sa mar pharantan earrainn air bith a ghabhail ann am foghlum modhail? Am bheil sibh a’ smuaineachadh gu’n d’rinn sibh gu leoir le cuir a mach paidheadh sgoile, agus nach eil ni-eigin fathast air iarraidh dhibhse do’n robh sliochd air a thoirt fo’r curam le an Cruthaighear? Am bheil sibh a’ smuaineachadh nach faod ’ur clann, eadhon an deigh na h-aithntean a’s fearr a bhi air an ionnsachadh, dhol an cunnairt truaillidheachd bho eisempleir ’ur droch chleachdaidhean fein? Ma ni sibh miodal ribh fein gu’n urrain ’ur droch bheusan a bhi folaichte bho ’ur teaghlaichean, cha robh sibh a riamh ni’s mo air n- ’ur mealladh. Tha a bheothalachd breithnichidh a tha ann an clann gu nadurach a’faicinn troimh na mhealladh leis am bheil sibhse ag oidhirpeachadh air ’ur truaillidheachdan fholach. Ma’se leis na briathran “na dean goid” ann ’ur beul, gu’n ruig sibh thar a choir ann ’ur bargainean, ma ni sibh feum deth ni sam bith nach leibh fein, no ma ghabhas sibh cothrom no buannachd mhi-dhligheach de shimplidheachd mhuinntir eile, tha sibh gu cleachdail a’ teagasg ’ur clann a bhi mi-onoireach. An urrainn sibhhse duil a bhi agaibh gu’m bi aca-san oillt roimh mhisg ma chi iad sibh deigheil air deochan laidir, no ma gheibh iad gu’m bheil leusgeul air a dheilbh le an athar airson gairm aig tigh-osda ’sa choimhearsnachd, agus gu’n labhrar mu dheighne an drama mhallaichte mar chusbair toilichidh? Ma mhisnicheas sibh ’ur leanabh le geallaidhean caoimhneil gu aideachadh coire, agus an deigh sin a pheanas’chadh, nach’eil sibh gu cleachdail a’ mi-mhisneachadh ’fhirinn? No ma chumas sibh mar ghnath-fhocal nach coir ni air bith innseadh a ’s urra dolaidh a dheanamh do’r buannachdan fein, agus ma chi ’ur leanabh ni air bith neo-iomchuidh air a dheanamh, agus gun abair sibhse cuimhnich nach h-innis thu e, air neo bithidh tu air do pheanas’chadh, an urrainn sibhse a bhi ’n duil nach dean e breug ge b’e uair a fhreagras e do dheanamh mar sin a ruintean fein? Ma tha sibh neo-stuaim ann ’ur cainnt, ro smachdail air a mhuinntir

a’s ilse inbhe na sibh fein, no uaibhreach riu-san a’s airde inbhe, am bheil e gu bhi air a shaoilsinn nach truaill sibh ’ur muinntir bheaga, ’snach’eil sibh a’pronnadh anns a ghucag an t-seimheachd sin, a chaomhalachd sin, agus a charthannas sin a tha na’n comharradh eadar-dhealaichte air fior chriosduidh?

Cha’n’ eil mi a’ tilgeadh oirbh sibh bhi mi-onoireach, no gur caomh leibh a bhi og ol dhramaichean a tha cho maith air aithris: —Tha ’mhisg a’ cuir a mach an reuson, a’ cuir ghalair ’sa chorp, a’ lasadh na fola, a’ milleadh na cuimhne, na bana-bhuids do na mothachaidhean, na deamhain do an anam, na bana-mheirleach do na sporan, na bana-chompanach do’n deirceach, na h-an-aoibhin do na bhean, na bron do na chlann, na dealbh bruid, na fein-mhurtair, a the ag ol do shlaint mhuinntir eile, agus a’ milleadh a shlainte fein, cho maith ’sa’ milleadh sonas na’m muinntreach bu choir d’a a dhion, a ghradhachadh, agus altrum. Cha mho a the sibh ciontach de dheanamh bhreug agus de dhroch bheusan eile ann an tomhas gle mhor, ach tha mi ’radh gu’m feum sibh an t-iomlan a chuir uaibh mur maith leibh ’bhi ’guilan air n- ’ur gualainnean, a tha cheana luchaichte, peacadh treoraichidh ’ur clainne gu peanas bith-bhuan.

Gu’m bheil staid an t-shluaidh a’ fas ni’s siobhalta, gum bheil an creideamh criosdaidh gach la ’s gach bliadhna a meudachadh a chumachd ann an ciuneachadh, mur ’eil a’ sgrios n-ar tograidhean a’s measa, gu’m bheil sith agus deagh-ghean a gabhail an airde a bha roimh ’an seilbh dioghaltais le cogadh, agus a chuid uamhasan, the e gun amharus fior; agus an cuir sibhse ma ta an aghaidh ruintean Dhe le suidheachadh a leithid a dh’eisempleir do n- ’ur clann ’sa bhacas an t-ath-leasachadh sin a dh’fhaodas sibh a chuideachadh air aghairt, no’m bheil sibh gu aicheadh dhoibh am foghlum sin air am feum iad so uile a bhi suidhichte? Tha mi gu dian ’an dochas nach ’eil, mo chairdean, agus dhoibhsan ris am bheil air earbsa ’ur teagasg diadhaidh-sa, tha mi ’fagail oibir sparraidh ’ni’s mo na ’s urra’ dhomhsa ’am feum a tha air deadh eisempleir le parantan gu deanamh cinnteach toradh sona bho shochairean an fhoghluim.

Tha da ni araidh co’cheangailte ri diadhachd agus modhalachdan, a tha cho dluth air am figheadh maille ri’r sonas saoghalt ’sgu’n imir mi, roimh cho’dhuineadh, beantuinn gu h-eutrom orra. Tha mi ’ciallachadh smugailgeadh no cis-sheachnadh, agus posadh luath mhi-chiallach, agus tha iad araon, tha mi doilich, ann ’ur cleachdadh-sa, mo chairdean, ann an tomhas ro mhor. Nach ’eil sibh ag aideachadh gu’m bheil sibh ceangailte gu ’bhi umhailt do na laghan a tha ’an aghaidh

smugailgeadh cho maith ri uile laghan eile dhaoine, a reir earail an Abstoil, 1 Peadar ii, 13 14, “Umhailtichibh sibh fein do gach uile ordugh dhuine air sgath an Tighearna,” agus, Rom. xiii, 7, “Thoiribh, air an aobhar sin, do na h-uile an dlighean; cis dhoibh-san do’m bheil cis dligheach,” anns an reachd sin lean an t-abstol a Mhaighstir Diadhaidh, a dh’orduich do na h-Iudhaich a “Thoirt do Chesar na nithe bu le Cesar,” Mat. xxii, 21. Agus nach ’eil laghan ar duthch-ne air am briseadh leis gach smugailear, co dhiubh a tharruingeas e uisge-beath ann ’ur creagan ’s’ur mointichean, no ghiulanas e an t-opium mhi-laghail do China, an Iompair neamhaidh, mar a theirear rithe? Nach ’eil cursa an smugaileir na cursa mhealltaireachd, ’us dheanamh bhreug, agus mheirle, anns an t-seadh as treise de na focail so; mealltaireachd, do bhrigh gu’m bheil e a gabhail air taisbeanadh onorach, an fheadh a ta fhios aige gu’m bheil e fein na chiontach, —deanamh bhreug, do bhrigh nach dana leis an fhirinn aideachadh, agus a ghniomhairean dorchadais fhoillseachadh, —meirle, do brigh gu’m bheil gach tastan a bhuannaichear leis a mhalairt mhallaichte so a’ toirt rud-eigin bho phocaid gach duine onorach a tha cuideachadh le cis uireasbhuidhean na Staide. Ciod na h-uamhasan a reisd a tha smugailgeadh a’ taisbeanadh ann am beachd mhodhail? agus gidheadh cha’n eil iad ni’s mo na an call a tha e a deanamh air n- ’ur buannachdan shaoghalta fein.

Cha chiallaich mi an so a mhalairt mhi-laghail ’sa chumantas, ach iarram oirbhse a cho’chuir anns a chuis as fosgailte do ’ur n-aire fein, tarruing uisge-beatha. Seallaibh mu’n cuairt, agus coimeasaibh aite taimh an smugailear ri aite taimhe a nabaidh a’s onoraiche agus a’s dichiollaiche. Nach ’eil sibh a’ faotainn eadhon ann ’ur dlu choimhearsnachd, ma ’se ’s gu’m bi air fortan faoilt’ re seal, gur ann a chum a ghruaimean a dheanamh ni’s cruaidhe an deigh sin? Nach ’eil aon ’an ceud a mhaireas beo gu mealtuinn a bhuannachdan mhi-onorach? no ma mhaireas, gu’n teid e sios a dh’ionnsuidh a chlainne le mallachd, a’ toirt mi-shealbh a chum gach uile a ghabhas iad os laimh, agus a’ dearbhadh firinn an t-sean-fhocail “Gur e onorachd an steornadh a’s fearr.” C’ait am bheil luchd-aitich uair-eigin shona Sthrath-bhrain a dh’ionaltair re fada cheudan bliadhna an treudan ann an sith gus an deach smugailgeadh coslach ri plaigh a steach, agus an do sguab air falbh cha’n e ’mhain an co’fhuirtean, ach an sluagh fein,