1. Na Leabhraichean

Cha robh càil san rùm ach leabhraichean. Bha iad ann air gach cuspair, ’s na sgeilpean a’ dìreadh bhon ùrlar gu mullach an taighe. Bha iad ann mu ghaol ’s mu chogadh, mu nàdar ’s mu eachdraidh, mu fhealla-trì’s mu fhealla-dhà. Air thuaiream, thug Mànas aon a-nuas bho cheann sgeilpe. An toiseach, cha do dh’fhosgail e idir e. Chùm e na làimh e, ’s a shùilean a’ sgrùdadh thiotalan chàich. ’S cha do sheall e ri tiotal an leabhair a bha na làimh.

Bha reic-tairgse gu bhith ann làrna-mhàireach. Nuair bhuaileadh an t-òrd, bhiodh fios cò a cheannaicheadh iad. ’S cha robh brath aig Mànas cò dha a bhuineadh iad, ach a-mhàin gun cuala e gur ann le bodach a bha iad, le bodach a ràinig ceann-uidhe nam bodach. Ach dh’fheumadh gun robh rudan eile aige a bharrachd air leabhraichean. Ma bha, cha robh sgeul orra; ’s dòcha gun shiubhail iad fo bhuillean ’s fo fhuaim le òrd air choreigin eile.

Chuir Mànas an leabhar sìos air an ùrlar fhiodha, agus dh’fhosgail e an leabhar. Dh’èirich fear agus bean a-mach às, agus sheas iad air duilleagan mu choinneamh a chèile. Thug Mànas ceum air ais.

“Carson a bhris thu an cupan?” ars ise. Bha guth àrd, geur aice.

“Mise?” ars esan. “Cha do bhris mi an cupan. ’S chan eil agam ach d’ fhacal fhèin gu bheil e na spealgan.”

A rèir coltais, cha do mhothaich iad gun robh Mànas ag èisteachd riutha, reòite ri na clàir. Bha iad a’ lìonadh an t-seòmair len guthan, agus dreach na feirge orra le chèile. Cha deach an trusgain tric a nighe, agus bu robach an coltas.

“ ’S ann agad a tha co-chomann ri na breugan,” ars ise. “Tha fios agamsa gun bhris thu an cupan.”

Thug i leth-cheum na b’ fhaisge air, ach cha do dh’èirich gluasad ann. Bha a dhà làimh domhainn na phòcaidean, ’s a chorragan gun deòin a’ gluasad. Bha e a’ sealltainn rithe eadar dà shùil. Chuir ise a làmhan suas a chumail taic ri a smeagaid. ’S labhair i an uair sin le guth na bu chiùine, agus blasad tiamhaidh sa ghuth.

“An cupan,” ars ise. “An cupan a thug am ministear dhomh an là a rugadh mi. Lìon e an cupan le sòlas agus shìn e thugam e. Cha robh de neart anns na corragan leanabail agam na ghabhadh grèim air, agus bhòidich mo mhàthair gun gleidheadh i dhomh e gus an tiginn gu ìre. ’S nuair thàinig mi gu ìre thug i dhomh an cupan, ’s bha e fhathast làn de shòlas ... ”

Thòisich i a’ caoineadh, ’s na deòir a’ sruthadh sìos air a gruaidhean. Theab Mànas a dhol a thairgsinn cofhurtachd dhi, ach bha eagal air gun cuireadh e clisgeadh oirre. Ann an dòigh neònach, bha co-fhaireachdainn aige rithe. Bha e a’ miannachadh gum faigheadh i a cupan sòlais air ais. Ach bha an cupan briste, ’s an sòlas air sruthadh às. Agus chunnaic e dà thaobh a nàdair, an dara taobh feargach ’s an taobh eile còmhdaichte le fèin-thruas.

Agus labhair an duine. Shìn e a làmh a-mach, ach dh’aithnich e nach robh e comasach dha suathadh innte. Bha na làithean sin seachad.

“Tha fios agamsa,” ars esan, “nach dèan aithreachas leigheas.”

’S fhada bho dh’ionnsaich mi sin. Ach stad ort. Bha cupan agamsa uaireigin cuideachd. O, cha do làimhsich mi a-riamh e, ach bha e ann, a cheart cho cinnteach ris a’ chupan agadsa. Agus thòisich an cupan a’ sgàineadh. ’S mu dheireadh, thuit e às a chèile. Shiubhail gach criomag a-steach do shìorraidheachd dhorch air choreigin, mar oiteag gaoithe san dol-seachad. Ach, a dh’aindeoin do dheòir, tha thusa fortanach, oir is aithne dhut cò a bhris do chupan. Tha fios agam nach robh mi gu math dhut, ach, dìreach, coltach ri aithreachas, chan eil leigheas fillet ann an leisgeul. Seall oirnn, Ealasaid. Seo mar a bha sinn fad ar beatha. Bha gach sgàthan a’ foillseachadh na bochdainn dhuinn. ’S an-diugh cha ghabh e a leasachadh ... cha ghabh e a leasachadh ... ”

Thòisich i a’ gnogadh a cinn, mar gun robh i ag aontachadh ris. Nan dithis, shìn iad an làmhan a-mach, ach cha do ràinig iad a chèile. Bha sgaradh na tìme caran ro mhòr.

“Nach e an saoghal a bha cruaidh,” ars ise. “ ’S a-nise chan eil againn ach na duilleagan beaga seo, duilleag ri taobh duilleig, ach fada, fada bho chèile. Seo sinn paisgte ann an leabhar an dàin, a’ còmhradh tro pheann an sgrìobhadair, fhathast a’ sireadh prìomh cheist na beatha. ’S ged a bha fios agamsa agus agadsa air fuasgladh na ceiste, cha d’ fhuair sinn air a fuasgladh a-riamh. Cha do dh’innis thu fhathast dhomh carson a bhris thu mo chupan. Innis dhomh, gun fhios an tèid an leabhar seo fhosgladh gu bràth tuilleadh. Innis dhomh, gus nach bi mi ag aisling rè na h-oidhche, gus nach bi mi a’ bruadar rè an latha. Innis dhomh ... Innis dhomh ... ”

“Bhris mi do chupan,” ars esan, “seach gun robh sin a rèir mo ghnè. Prìomh cheist na beatha? Tha sinn uile ann airson a bhith a’ briseadh chupanan chàich. Smaoinich air saoghal làn de chupanan, ’s gun eadhon aon dhiubh briste. Dè an seòrsa saoghal a bhiodh an sin? Tha fios agad a-nise, nach eil?”

Shìolaidh an guth air falbh, mar phongan deireannach de òran. Bha sàmhchair uabhasach san rùm ud a bha loma-làn de leabhraichean. Agus bha Mànas an sin, a’ smaoineachadh. Sheall e ris an leabhar, agus cha robh sgeul airsan no oirrese. ’S bha an leabhar fosgailte, ach aig an duilleig mu dheireadh. Chan fhaca e na duilleagan a’ tionndadh. Agus smaoinich e gun robh sgeulachd de sheòrsa air choreigin anns gach leabhar eile a bha taisgte air sgeilpean a’ bhodaich. Sgeulachdan a bha cho beò ri Ealasaid ’s ris an fhear a bhris an cupan, anns an robh gràdh is fuath is mathanas, uile mar chuibhreann de neònachas mac an duine.

Thill Mànas anns a’ mhadainn. Bha gathan grèine a’ mire ’s a’ dannsa air na leabhraichean. Bha an seòmar làn dhaoine, ’s an sgeulachdan fhèin aca uile. Sheas e an sin ag èisteachd. Dh’fhairich e a chupan fhèin a’ lìonadh nuair dh’innis an t-òrd dha gun robh a thairgse na b’àirde na tairgsean chàich.

Ach bha seòrsa de eagal air na leabhraichean fhosgladh. Cha robh fios aige ciod a chitheadh e no ciod a leughadh e.