41. Cailleach nam Pàipear
Bha mi nam shuidhe san trèana agus mi a’ toirt sùil tro phàipear-naidheachd a bha mi an dòchas a ghiorraicheadh an t-slighe dhomh. B’ e an rud bu mhotha a bha a’ dèanamh dragh dhomh gum bithinn nam shuidhe an siud fad thrì uairean a thìde gun smocadh. Droch shuidheachadh!
Goirid mus do dh’fhalbh an trèana thàinig boireannach a-steach agus shuidh i mum choinneimh. Theirinn gun robh i a’ sreap ris an trì fichead, agus nuair shocraich i i fhèin san t-suidheachan bheannaich mi an là dhi agus mi an dùil tilleadh gu naidheachdan mo phàipeir. Cha bhithinn air an dàrna sùil a thoirt air mo bhanacharaid mur a bitheadh gun robh bonaid bileach de bhreacan gorm nach do dh’aithnich mi air a ceann, agus mur a bitheadh gun robh speuclairean mòra le cèisean annasach oirre.
A-nise, b’ e fear de na pàipearan beaga làitheil a bha agamsa, oir bha mi a’ meas gum biodh fear na bu mhotha rudeigin doirbh a làimhseachadh ann an cuingealachd suidheachan trèana. Ged bha mi a’ leughadh chriomagan sa phàipear, cha b’ urrainn dhomh gun a bhith a’ togail mo shùla an-dràsta ’s a-rithist ach am faicinn am bonaid agus na speuclairean.
Cha robh an trèana mòran ach air tòiseachadh a’ siubhal nuair dh’fhosgail am boireannach baga meadhanach mòr, agus thug i fhèin pàipear-naidheachd a-mach às a’ bhaga. B’ e fear de na pàipearan mòra, tomadach a bha ann, le faisg air ceud duilleag, theirinn. A dh’aindeoin a mheud, mhothaich mi gun chosg e deich sgillinn na
Mhothaich i gun robh mi ga coimhead, cha bu mhise a-mhàin ach feadhainn a bha nan suidhe air taobh thall na trannsa. Phaisg i gu grinn na duilleagan a thug i às a’ phàipear.
“Cha bhi mise a’ leughadh mu spòrs uair sam bith,” ars ise.
Rinn mi fiamh bheag ghàire rithe.
“A bheil thu ag iarraidh nan duilleagan seo?” dh’fhaighnich i, ’s i gan sìneadh thugam anns an tairgse. Air iasad, tha thu a’ tuigsinn. Airson an leughadh.”
“Chan eil,” arsa mise, “oir ’s iongantach mur eil gu leòr mu spòrs sa phàipear agam fhìn.”
“Tha am pàipear seo fada ro throm,” ars ise an uair sin, “agus carson a tha mise a’ dol a làimhseachadh dhuilleagan anns nach eil ùidh agam?”
Agus thionndaidh i gu duilleagan a bha a’ foillseachadh naidheachdan agus bheachdan mu ghnìomhachas agus mu airgead. Bha grunn dhiubh sin ann, agus a-mach leotha, dìreach mar a rinn i air na duilleagan spòrsa.
“Chan eil adhbhar dhòmhsa iad seo a leughadh,” ars ise, “oir chan eil airgead agamsa as fhiach an t-ainm, agus, ged a bhitheadh, cha thuiginn cò air a tha na duilleagan seo a-mach. A bheil thug gan iarraidh?”
Cha robh mise gan iarraidh.
Rinn i an nì ceudna air grunn dhuilleagan eile, feadhainn mu na h-ealain, mu chàraichean agus mu thaighean a bhathar a’ reic. Agus gach duilleag mar a reubadh i, bha mise a’ faighinn mo chead iasaid orra, a dh’aindeoin ’s gum faodadh i bhith cinnteach nach robh mi a’ dol a ghabhail aon dhiubh. Thug mi an aire gun robh daoine eile gar coimhead, agus a’ cur an cèill, eadar còmhradh beag ri chèile agus gàire, gur iad a bha taingeil nach robh iad nam àite.
Mhair an dol-a- mach seo mu chòig mionaidean – a’ reubadh ’s a’ tairgsinn. Mu dheireadh thòisich i a’ leughadh na bha air fhàgail den phàipear. Agus gach uair a leughadh i na pìosan san robh ùidh aice air dà thaobh duilleig, reubadh i an duilleag sin às a’ phàipear, phaisgeadh i gu grinn i agus thairgeadh i dhòmhsa i, a-rithist air iasad.
Agus gach uair a reubadh i duilleag, bha i ag ràdh rium, “Bidh e nas aotroime a-nise. Bidh e nas fhasa a làimhseachadh.”
B’ e bu mhiosa den ghnothaich gun robh a cuid abhcaidean gam bhacadh bhom phàipear fhìn a leughadh gu cunbhalach. A dh’aindeoin sin bha dà mhathas air a’ chùis. B’ iad sin nach robh guth agam air smocadh, agus nach robh mi a’ faireachdainn an turais ro fhada idir, suas gu seo co-dhiù.
Cha robh fios agam dè cho fada ’s a bha ise a’ dol air an trèana, agus cha robh cus de mhiann agam a dhol na còmhradh airson faighneachd dhi. Ach mu letheach slighe gum cheann-uidhe-sa, cha robh air fhàgail sa phàipear aice ach aon duilleag.
“Tha e gu math aotrom a-nise,” ars ise.
Bhon ùine a thug i ris an duilleig mu dheireadh seo, shaoil mi gun leugh i a h-uile facal a bha air gach taobh dhith. Agus nuair bha i deiseil, phaisg i an duilleag, agus chuir i còmhla ri càch i. Bha mi den bheachd a-nise gun robh an fhealla-dhà agamsa agus an fhealla-trì aicse air tighinn gu ceann. Ach bu mhi bha air mo mhealladh!
Thug i greis a’ coimhead an t-saoghail a’ dol seachad tro uinneag na trèana. Agus fhuair mise air crìoch a chur air mo phàipear fhìn, agus phaisg mi e ’s chuir mi air a’ bhòrd e. Dh’fhaighnich i dhomh am faodadh i sealltainn rim phàipear.
“Pàipear math, aotrom,” arsa mise ’s mi ga shìneadh thuice.
Ach, aotrom no chaochladh, nach ann a thòisich i air an aon chleasachd air a’ phàipear a bha mise air a bhith a’ leughadh, agus sin gun hò-ro, no gun chead iarraidh. An spòrs an toiseach, an uair sin duilleagan an airgid agus gach cuspair eile nach robh a’ taitneadh rithe. Agus gach duilleag mar a leughadh i às dèidh sin, a-mach leatha, agus i gam pasgadh ’s gan càrnadh, air leth bhon chnap dhuilleagan
Bu shuaradh leam facal a ràdh rithe, oir cha robh iarraidh sam bith agam am pàipear a chumail, ged nach robh fios aicese air sin. Agus bha i cho èasgaidh san dol-a- mach seo, fon bhonaid breacain agus air cùl nan speuclairean annasach.
Nuair bha i air mo phàipear a reubadh às a chèile, rug i air a’ phasgan agus shìn i thugam e. Bha e follaiseach nach robh a dol-a- mach a’ cur càil oirre.
“Tapadh leat,” ars ise. “Tha mi deiseil leis a-nis.”
Cha tuirt mi facal airson greis, ach bha mo shròn a’ cur orm. Thàinig gille tron trèana le troilidh, agus e a’ reic cofaidh is bhriosgaidean is eile.
“An ceannaich mi tì dhut?” dh’fhaighnich mo bhanacharaid.
Thug mi taing dhi, ach thuirt mi rithe nach robh mi ag iarraidh nì ri ithe no ri òl, oir bhiodh mo bhiadh a’ feitheamh rium nuair ruiginn. Bu toigh leam a bhith air drama iarraidh, ach cha bu dùraig dhomh seach gun dhiùlt mi an tì. Cha do cheannaich i càil dhi fhèin.
Mu dheireadh, smaoinich mi gum faighnichinn carson a bha i a’ reubadh nam pàipear-naidheachd. Gun teagamh, bha i air adhbhar no dhà a thoirt dhomh cheana gun faighneachd, ach shaoil mi gun robh barrachd air cùl a’ ghnothaich na bha i a’ leigeil oirre. Bhruidhinn mi rithe.
“Tha fios agam gun tuirt sibh gu bheil na pàipearan trom, ach ’s cinnteach nach robh mo phàipear-sa ro throm. Carson dha-rìribh a tha sibh gan reubadh mar siud, nuair bhios sibh gan leughadh?”
“Cleachdadh,” ars ise. “Nuair bhios mi aig an taigh, bidh sinn a’ faighinn aon phàipear san là. Is toigh leis an duin’ agam na duilleagan nach toigh leamsa, agus is toigh leamsa na duilleagan nach toigh leis-san. Bidh mise a’ reubadh nan duilleagan aigesan às a’ phàipear agus gan toirt dha, agus fhad ’s a bhios esan a’ leughadh a dhuilleagan fhèin, bidh mise a’ leughadh mo dhuilleagan fhìn.”
B’ iongantach mur robh an duine aice cho gòrach rithe fhèin.
“Agus ciamar a thòisich sibh air a’ chleachdadh sin?” arsa mise, a’ dol cho dàn oirre ’s a bu dùraig dhomh.
Cha do leig i oirre gun cuala i mi. Bha amharas orm nach robh i ag iarraidh mo cheist a fhreagairt, oir stiùir i an còmhradh taobh eile, ag ràdh rudeigin mu cho fada ’s a bha an t-slighe. Cha tuirt mise an còrr gus na ràinig an trèana mo cheann-uidhe. Bha ise fhathast air bòrd. Mus tàinig i bhon trèana dh’fhaighnich i am faodadh i mo phàipear a thoirt leatha. Thuirt mise gum faodadh, agus sgioblaich i e, agus a pàipear fhèin, agus chuir i le chèile iad don bhaga mhòr aice. Sin nuair mhothaich mi gur e baga breacain a bha ann, an dearbh bhreacan a bha sa bhonaid.
Ach gheibhear deireadh gach sgeòil an-asgaidh.
Bha caraid dhomh gam choinneachadh aig an stèisean nuair ràinig an trèana. Chomharraich mi am boireannach dha, agus mi a’ dol a dh’innse dha mu a deidhinn.
“Cailleach nam pàipear-naidheachd,” ars esan, mus d’ fhuair mi eadhon a-steach do thoiseach mo sgeòil.
“ ’S aithne dhut i?” dh’fhaighnich mise.
“Chan aithne dhomh i, ach ’s aithne dhomh mu a deidhinn,” arsa Murchadh.
“Seadh?” arsa mise, ’s mo shròn a’ fìor-chur orm a-nise.
“Tha i fhèin ’s an duin’ aic’ ,” arsa Murchadh, “a’ fuireach còmhla ann an taigh air iomall a’ bhaile seo, agus tha cliù aca airson cho spìocach ’s a tha iad. Cha bhi iad fiù a’ ceannach pàipear airson an taigh-bhig, ach bidh iad a’ sracadh nam pàipear-naidheachd agus gan cleachdadh. Bidh ise a’ falbh air feadh a’ bhaile ag iarraidh seann phàipearan air daoine a dh’aithnicheas i. An toiseach bhiodh iad a’ gleidheadh nam pàipear dhi, ach, nuair thuig iad carson a bha i gan iarraidh, sguir iad gan toirt dhi.”
Mur a bitheadh nach robh aon fhiamh ghàire air gnùis Mhurchaidh, cha robh mi air a chreidsinn. Ach cuideachd, smaoinich mi nach b’ e siud rud a dhèanadh e suas ann an làrach nam bonn, agus a thuilleadh air sin, cho luath ’s a sheall mi am boireannach dha, chuir e ainm rithe, ainm a bha a’ freagradh air na chunnaic mise i a’ dèanamh air an trèana.
“Tha aon phàipear-naidheachd, air a dhaoiread, gu math nas
“Tha mi a’ creidsinn gu bheil,” arsa mise, ’s mi a’ smaoineachadh le uabhas air ceann-uidhe mo chuid leughaidh.
title | 41. |
internal date | 2014.0 |
display date | 2014 |
publication date | 2014 |
level | |
reference template | MacÌomhair Caogad san Fhàsach %p |
parent text | Caogad san Fhàsach |