---

[271]

Sneachda Mór Mhàbou

Air a recòrdadh le CALUM IAIN MACLEOID, Alba Nuadh.

’S ann o mo charaid Ioseph Peatan, Medford, 55, Rathad Bhoynton, Mass., a fhuair mi an sgialachd a leanas.

Nuair a bha iad uile deas ag innse mu gach sneachda mór a chunnaic iad riamh anns gach àite eadar Maine is Michigan, chuir Eachann Mór sgonn tombaca bho liop gu liop is thilg e smugaid-splongaidh, mar a theireadh e fhéin, a leth bhàth an teine le sgread, is thòisich e.

“Bha mi ann an iomadh àite ’nam là ach ’sann san àite so fhéin, am Màbou, a chunnaic mi an sneachd bu mhotha a bh’ ann. Thàinig ám an t-sneachda ach cha tàinig sneachd; ’sann a thàinig sìth is socair-adhair nach cualas riamh a leithid. Chluinneadh tu fuaim prìne a’ tuiteam air a’ chladach, ged a tha sinne còrr is trì mìle o’n chuan. Mhair so móran làithean a’ cur eagail troimh gach beathach is duine, troimh gach feòil, gach fuil, gach cnàmh is smior na cnàimhe. Cha robh am bàs fhéin a leth cho sàmhach seach na cùirtean a bh’ ann. Mu dheireadh thall thòisich an sneachd, mar a thuirt an t-Innseanach, “Sneachd mìn, sneachd mór, sneachd beag,” ach ’sann an so a bha gach uile sheòrsa de shneachd mór is beag, is eadar a bhith mór is beag, a’ tighinn ’na chlòimhnean ’s ’na phlàsdan. Ma bha thu airson do làimh fhaicinn mu choinneamh d’aodainn fhéin dh’fheumadh tu an sneachd a bhualadh air falbh le làimh eile; mur a dèanadh thu streap bhiodh thu air do thiodhlacadh ’nad sheasamh. Mar bu mhotha a dhèanadh tu tàmh ’sann bu mhotha a bha e a’ cur an t-sneachda, o là gu là, o oidhche gu oidhche, o seachdain gu seachdain. Chan fhaiceadh tu beinn no lag, craobh no tigh. Cha robh a’ Bheinn Bhiorach ach ’na cnocan beag, is cha robh a h-uile duine a’ faighinn neart ach mar a b’ fhèarr a b’ urrainn daibh, eang air eang.

Ach, co-dhiùbh, là de na làithean smaoinich mi air sùil a thoirt air mìosachan a bha ’na chrochadh air cromag aig an dorus, is mar gum buaileadh tu mi eadar an dà shùil fhuair mi clisgeadh. Bha e a’ teannadh air ám an earraich, ám an deasachaidh, ám an iasgaich, ám an treabhaidh, is ám na h-ùine a chuireas beatha ùr anns gach nì a bhios a’ fàs.

Bha an là dorcha, dubh. Cha robh grian r’a fhaicinn ach neòil phlodach, dhrùidhteach, bhlàth, agus ann an ùine ghoirid shil an t-uisge, ’s an dìle. Shil an t-adhar o cheann gu ceann, o thaobh gu taobh, is bha ’n àirde ’n ear gu doineannach. Bha ’n dòmhladas uisge a’ falbh ’na leum. Bha craobhan móra a’ falbh le car-a- mhuiltein ’s a’ dol ás an t-sealladh ann an tuill mhóra a bhos is thall. Bha tuiltean àrda air gach allt is abhainn, o cheann gu ceann de’n dùthaich. O Rìgh, bidh cuimhne agam gu bràth air na làithean a bh’ann, air an tein-adhair, ’s air an dealanach. Ged a thigeadh an oidhche cha tigeadh an dorchadas. Chitheadh tu an teine a’ leum o àite gu àite, agus, a’ losgadh an t-sneachda ’na chnapan dubha thall ’s a bhos. Thàinig mu dheireadh crìoch air an droch shìde ach fhathast chan fhaighinn nì ach sneachd anns gach àite. An là-rna-mhàireach

---

[272] ghabh mi a mach is chuir mi am bàta air dòigh airson iasgaich. An là an deidh sin shlaod mi a dh’ionnsaigh a’ chladaich e. An uair a bha mi a’ ceangal a’ bhàta leis an acair-thìr, ’s mi ’nam sheasamh ann shleamhnaich an snaidhm is dh’fhalbh mi-fhéin ’s mo bhàta leis an tuil. Thuit mi air mo dhruim ach fhuair mi mi-fhéin is mo bhàta air an gabhail a stigh fo’n t-sneachd, ’s an ùine ghoirid cha robh neonaidh r’a fhaicinn ach reul an t-soluis o’n thàinig mi a stigh. Thog mi mo ràmh ri àird mo làimhe ach am bualinn nì os mo chionn. Cha robh nì a b’ urrainn domh a dhèanamh ach mo bhàta a stiùireadh mar a b’ fhèarr a b’aithne dhomh.

Mu dheireadh thall dh’aithnich mi gu robh mi air stuaghan na h-acarsaid. Cha robh sian r’a dhèanamh ach cumail orm oir b’ eòlach mi o m’òige air an rathad a bhithinn a’ gabhail a dh’ ionnsaigh a’ chuain mhóir. Bha mi ùine mhór a’ tarruing nan ràmh mun do sheall mi air thoiseach orm. An ceann a h-uile tacain dh’ éirinn ’nam sheasamh anns a’ bhàta ach am buailinn gu dé a bha os mo chionn ach cha ruiginn air sian. Ghlaodh mi, sgriach mi, is ghearain mi ach cha chluinninn ach mo ghuth fhéin a’ tighinn air ais. Cha robh duine a’ dèanamh furtachd rium no idir cuideachadh—O Rìgh, ’s mise chuimhnich air gach nì, air mo dhachaidh, air a’ mhnaoi, air a’ chloinn ’s air gach nì a bh’ agam. Rinn mi sradan ùrnuigh ach tha mi cinnteach nach robh móran feum innte. Bha mi caillte gu deimhinn. Nuair a thigeadh an samhradh ’s a dh’ fhalbhadh an sneachd gheibheadh iad mo chorp air a’ chladach, b’ iad sin mo smaointean. Thàinig snighe air mo shùilean agus crith-chrithnich ’nam fheòil. Caillidh mi mo lùths a h-uile uair a chuimhnicheas mi air an staid san robh mi, mar chì sibh péin an dràsda. An ceann ùine mhóir chithinn air thoiseach orm reul soluis, is mu dheireadh thall bu léir dhomh gach nì a bha mun cuairt dhomh. Bha sneachd o thaobh gu taobh de’n acarsaid is gu h-àrd os mo chionn, ’s cha ruiginn air no taing leis an ràmh. Bha gach nì soilleir is a’ boillsgeadh le mìle rionnag. Bha bioran deigh, tha mi deimhinn, trì fichead troigh air fad air a chrochadh os mo chionn; chan fhaca tu sealladh riamh cho bòidheach. Ràinig mi mu dheireadh bial na h-acarsaid is fhuair mi a mach o’n t-sneachd. Thug mi taing do na h-uile gu robh mi a’ faicinn soluis an là is na gréine mun cuairt. Bha a’ ghaoth bog, blàth, is thug mi taing do gach nì, rùin mo chridhe. Thug mi sùil san uisge is fhuair mi clisgeadh mo bhàis, chan aithnichinn mi-fhéin.

Dh’fhàs mi glas, dh’fhàs mi fiarshuileach; bha rioban fiasaig air m’ aodann. Chunnaic mise daoine a bhith ’gan tiodhlacadh a bha na bu choltaiche, mas mì a bh’ ann? Ach bhuail smaoin mi a dhol a mach air a’ chuan mhór far am bithinn ag iasgach iomadh là is bliadhna. Bha a’ ghrian blàth is a’ ghaoth air mo chùl, an cuan gu socrach. Dh’fhàs mi cho sòlasach ’s nach tug mi fainear mar bha’n ùine a’ dol seachad, ’s an t-astar a bha mi a’ dèanamh, ach mo dhochann, ann am prioba na sùla stad am bàta ged a bha na siùil làn. Chuir mi mo dhà ràmh ris ach an toirinn gluasad air; bha e’n sàs gu cinnteach agus mise cuideachd. Cha robh dol ás agam air, air ais, air adhart, no o thaobh gu taobh. Thug mi sùil air thoiseach orm is b’ e sin an fharsuingeachd. Bha mi aig oir a’ chuain mhóir. Thug mi sùil eile sìos

---

[273] aig toiseach mo bhàta is gu fada, fada air falbh chithinn daoine a’ dol mu’n obair a’ togail an casan os an cionn, is brògan fiodh orra. Gu cinnteach ’s gu deimhinn ’s e CHINA d’a rìribh, rìribh a bh’ ann. Ghabh mi eagal is clisgeadh gun tuitinn thairis is thug mi fiachainn eile air tilleadh air ais. Thug mi sùil os mo chionn ach gu dé an nì a bha ’gam chumail ’nam stad. Cuiridh mise geall nach creid sibh an fhìrinn. Bha crann mo bhàta an deidh a dhol an sàs san adhar. A Rìgh a nis gu dé a bha mi dol a dhèanamh? Ach smaoinich mi air mo sgithinn mhóir a bha daonnan agam anns a’ bhàta. Ghlac mi i ’s ghabh mi suas an crann. Ghearr mi toll mór san adhar mu’n chrann is mu dheireadh bha mi fuasgailte. Thug sin mór thoileachadh do m’ chridhe. Ge be air bith dé’n reusan a bhuail mi sheas mi air bàrr a’ chroinn, is chuir mi mo cheann troimh ’n toll, agus gu dé bha’n so ach lobhta bheag san adhar ’s i làn de gach nì.

Chuireadh e iongantas ort gu là do bhàis. Bha seann rionnagan móra is beaga ann nach boillsgeadh tuilleadh, seann ghealaichean a bha air liathadh, boghaichean-froise a chaill an dath, stoirmeannan a chaill an diog, gaothan nach gluaiseadh, rionnagan a chaill an smud, tàirneanach a chaill a fuaim, beithir, dealanach ’s tein-adhar a chaill an solus, is bha aon ghrian mhór ann a chaill a feum san uair; ’s e dorchadas a mhàin a bha tighinn aisde. Bha a h-uile nì ’na thòrr thall ’s a bhos. Mo chall ’s mo dhìochuimhn’ theap mi dìochuimhn’ a dhèanamh air na fuachdan, na reodhadhan, na seann sneachdannan ’s iad air blàthachadh ’s air dubhachadh. Bha neòil ann nach snàmhadh nas motha, liath-reodhadhan ’s iad air fàs uaine, ’s rudan nach b’ aithne dhomh idir ’s iad air fàs uaine, cruaidh, criomanach ’nam mìltean thall ’s a bhos.

Dh’fhàs mi sgìth a’ coimhead mun cuairt agus theirinn mi do’n bhàta ach cha do dhìochuimhnich mi air pìos de’n adhar a chur ’nam phòca. Fhuair mi as is thug mi mo dhachaidh orm.

Cha toireadh duine creideas dhomh air na bha mi ag innseadh dhaibh fad treis ùine mhór ach mu dheireadh chuimhnich mi air a’ phìos adhair a bha ’nam phòca, is thug mi sin a mach. Bha na rionnagan a’ boillsgeadh mar a bha iad riamh. Gu dé a dhèanainn leis a’ phìos cha robh fios agam iomadh là, ach, co-dhiùbh, thàinig e steach orm paidhir mhocaisean a dhèanamh air agus ’s iad a bha math. Cha leigeadh tu leas solus sam bith a bhith agad oir bha na rionnagan a’ soillearachadh an rathaid fada, fada air thoiseach orm. Chosg mi fad a’ gheamhraidh is iomadh geamhradh o sin ’gan caitheamh gus an là an diugh, is “cha tàinig toll orra riamh.”