An Càr

Le FIONNLAGH DOMHNALLACH

(Na dealbhan le Morven Chamshron)

. . . . fear caol, seang, ìosal, a dheanadh ceud mìle san uair . . . .

RIAMH bhon a theab sinn bean a’ mhinisteir a chur o fheum le bighseagail, tha sinn air a bhith seulaichte gum bitheamaid na bu shàbhailte air ceithir cuibhlichean na air dhà. Agus riamh bhon a chunnaic sinn gu robh rathaidean ann na b’fheàrr na rathaidean na Hearadh, bha sinn deimhinne nach deanadh càr an gnothaich dhuinn ach fear caol, seang, ìosal, a dheanadh ceud mìle san uair gun anail a bhith ’na uchd, agus an còrr nam biodh duine dol a dh’iarraidh dotair. Ach, “aisling bodaich mar a dhùrachd!” An uair nach ruigeamaid, mar theaghlach, air cràmhlach eich a dheanadh an t-Earrach, cha robh móran dòchais gun deanamaid siubhal chuibhlichean na bu chomh-fhurtaile na busaichean Iain Dholaidh.

Fhuair sinn bighseagail dhuinn fhéin an uair a thainig sinn a Ghlaschu, ach reic sinn e turus agus sinn gann de thombaca. Riamh bho’n uairsin, tha sinn air a bhith sìos is suas staidhrichean anns na tramaichean, agus, ’nar latha, cheannaich sinn de theiceidean bhusaichean na phaipearaicheadh tigh.

An uair a chaidh a’ chlann dh’an sgoil, thug sinn suas air làimh iad là ’n déidh latha, agus an uair a ruidhleadh clann chàich seachad oirnn ann an carbadan siùbhlach de gach seòrsa ’s de gach dath, dh’inniseamaid ultaichean do na piollagan againn fhéin mu’n fhallaineachd a bha iadsan a’ faotainn as a’ choiseachd. Cho fad ’s a b’aithne do’n t-saoghal cha robh dad againne mu chàraichean. Gu dearbh, is ann a bha rudeigin againn ’nan agaidh! Ach, an dràsda ’s a rithist, an uair a bhitheamaid air cinn ar stocainnean mu thràth cadail, bhitheamaid a’ toirt sùla air na paipearan naidheachd far am biodh daoine a’ tairgsinn chàraichean aig prìsean bho chóig notaichean gu cóig mìle. Bha sinn air a bhith toilichte le rudeigin leth ma leth.

Aon latha ’s gun an còrr againn ri dhèanamh, chaidh sinn sìos am baile a thoirt sùil air ablach càir air an robh paipear a’ toirt cliù nach robh uile gu léir a réir na prìse. Cha robh sgillinn ruadh againn a phàidheadh am bainne gu ruigeas air a’ chòrr. Ach cha robh sin gu diofar. Cha robh sinn a’ dol a dheanamh ceannach ann.

Chòrd an càr ruinn an uair a chunnaic sinn e, ’na sheasamh leis fhéin ann an còrnair. Bha e caol, ’s bha e seang, ’s bha e cho ìosal ’s gum feumadh luch a dhol air a glùinean gu faighinn fodha. Thug sinn sùil air snàthad an astair ’s chunnaic sinn gun ruigeadh i ceud mìle ’s a fichead san uair nam biodh éiginn air chùl na cuibhle. Bha sinn ’nar seasamh ag aisling— ’gar faicinn fhéin bus ri bus ri Stirling Moss agus leth-mhìle air thoiseach air Mike Hawthorne—an uair a thainig seabhaltach mór dubh far an robh sinn a dh’fhoighneachd am bu toil leinn càr. Dh’aidich sin gum bu toil, ach le gàire beag coma-co-dhiùbh thuirt sinn gur e rudeigin na bu mhotha na so a bha a dhìth oirnn, ’s thug sinn taing do Nì Math nach robh duine a b’aithne dhuinn an làthair a chluinneadh an dula-bhreug.

Ach bha an seabhaltach dubh cearta coma dé bha dhìth oirnn. Thug e aon sùil oirnn, agus ’s fheudar gun do chuir e roimhe ann an làrach nam bonn gu robh sinn a’ dol a cheannach a’ chàir so ged a shracamaid.

Thòisich e! Thog e bonaid a’ chàir, agus cha mhór nach do stop e ar sròn dh’an einnsean. Agus chuir e dheth. Mu phlugaichean, mu charburettors, muaxle ratio,mu chompression, agus mu rudan eile mu nach cuala sinne riamh. Agus bha sinne an sud a’ coimhead cho glic ’s a dh’fhaodamaid.

Thubhairt e gun do dh’aithnich e gur e duine a bh’annain aig an robh fhios air tòrr mu chàraichean agus gu robh e fhéin cho measail air a’ chàr so agus gun do dhiùlt e a reic an dé fhéin ri muinntir Ecurie Ecosse air eagal ’s nach coimheadadh iad as a dhéidh. Cha chuala sinn duine le a leithid de chothrom labhairt bhon a chuala sinn ministir as an Eaglais Shaoir air Di-haoine comanachaidh aig òrduighean Shaboist. Ann an seòrsa de thransa, ghabh sinn peann is paipear as a làimh—bha e air a bhith mì-mhodhail an diùltadh—agus chuir sinn ar n-ainm ri luideag phaipeir a gheall dhà-san òrdugh banca airson leth na prìse agus an còrr de’n phrìs an taobh astigh de dhà bhliadhna, agus a thug dhuinne an càr NBG13. An uair a bha sinn a’ cur ar n-ainm ris an òrdugh banca shaoil leinn gum faca sinn aghaidh a’ bhancair mar ann an neul.

An la-rna-mhàireach chuir sinn sròn a’ chàir a tuath—sinn fhéin agus an teaghlach a’ falbh air splaoid an t-samhraidh. Ghabh sinn an rathad a b’fhaide amach a Glaschu feuch am faiceadh a h-uile duine a b’aithne dhuinn sinn anns a’ chàr againn fhéin. Càr math!

[Dealbh]
Mu phlugaichean, mu charburettors, muaxle ratio,mu chompression . . .

Nach dubhairt mo charaide, am fear dubh, sin rium! Dh’innis e dhomh nach leiginn leas barrachd air pinnt ola mu uair sa’ bhliadhna, agus gu robh NBG13 cho aotrom air peatroil agus nach leiginn leas ach mu làn spàin tea an dràsda ’s a rithist mar a fhreagradh sin orm fhéin. Bha sinn ann an sud mata, agus an tanca làn; srann fo’n bhonaid; agus an là teas-grianach.

Bha leth-cheud mìle air ar cùl, agus sinn ann am marbh mheadhon na dùthcha, an uair a dh’ fhairich sinn seòrsa de staghadh fo ar bròig. Thuirt sinn ruinn fhéin nach robh ann ach cadal deilgneach ’nar cois ’s gun sinn eòlach air càr cho mór, ach, an ceann leth-mhile eile cha robh teagamh anns a’ chùis—bha NBG13 a’ srathartaich ann an dòigh nach robh uile gu léir fois-inntinneach! Agus bha ’n t-srathartaich cus dha. Le osna mhór uabhasach, agus le dà dhiog, shocraich e e fhéin ri fàl an rathaid, agus as a sud cha charaicheadh e.

A nise tha feadhainn ann air an do bhuilich an Cruthadair tàlantan iongantach. Bheir iad uaireadair as a chéile, ’s cuiridh iad ri chéile a rithist i; ni iad radio as crogan silidh; agus sàbhaidh iad pìos fiodha cho dìreach ri saighead le’n sùilean dùinte. Cha robh sinne dhiubh sin riamh; ach bha sinn riamh titheach feuchainn. Dé an còrr a dheanamaid an là ud agus sùilean an teaghlaich oirnn mar a bha sùilean an teaghlaich anns an àirc air a’ choluman.

Cha robh fhios againn ach air aon rud—gum biodh feadhainn a bhiodh a’ càradh chàraichean uaireannan a’ dol fòdhpa. Agus rinn sinn sin, leis an fhéileadh agus le ultach nupairean de gach cumadh. Agus cha b’e sin am fàsach—faighinn fo’n chàr ud. Bha ar sròn plaoisgte ri pìob a bha còmhdaichte le ola, agus a h-uile turus a ghluaiseamaid corrag bha sinn a’ tarruing fala a badeigin. A leithid eile de sgriuthaichean ’s de nutaichean. . . . .

Chuir sinn car ann an sgriutha an sud. Thug sinn gnogag do phìob ann an so. Chrath sinn rud sam bith a chitheamaid a ghabhadh crathadh. Agus ann an deich mionaidean liùg sinn amach agus dh’fheuch sinn fàsgadh air putan an startaidh. Cha robh an còrr againn air a shon!

Dh’fheumamaid feasgar geamhraidh gus an sgeul uile innse, ach fóghnaidh na dh’fhóghnas! Ann an ceann leth-uair thainig cuideigin a thug dhuinn galan peatroil, agus dh’ fhalbh NBG13 mar an teine biorach.

Bha mu sheachd mìle air ar cùl an uair a thuirt duine de’n chloinn gu robh fàileadh neònach a’ tighinn a badeigin, agus bhuail e oirnn gura dòcha nach do chuir sinn as an toitean mu dheireadh a ghabh sinn. Stad sinn feuch an lorgamaid am bun. Ach ma stad, thòisich an t-annradh. Cha fhaiceamaid fad ar sròine le smùid, agus cha

[Dealbh]
. . . leis an fhréileadh agus le ultach nupairean . . . .

toireadh am fuaim a bha a’ tighinn fo’n bhonaid ’nar cuimhne ach coire goileach air an do rinn cuideigin dìochuimhne. Agus a nise bha’n dìle bhàtht’ ann, ’s bha a’ chlann a’ fàs eangarra!

[Dealbh]
. . . . coire goileach air an do rinn cuideigin dìochuimhne.

Cha robh sinn cinnteach ach a aon rud-nan suidheamaid far an robh sinn gum fàsadh an t-einnsean fuar ge be dé an còrr a dheanadh e, oir bha sinn fhéin air ar lathadh. Ghabh sinn fasgadh mar a b’fheàrr a dh’fhaodamaid, agus thòisich sinn air an tìde chur seachad a’ trod. An dara duine a’ cur a’ choire air an duine eile airson a’ chàir, ach bha e ’na m’aghaidh-sa gura mì a chuir m’ainm ris a’ phaipear a rinn a cheannachd! Bha sinn aig ìre an sgaraidh-pòsaidh an uair a thainig cobhair—fear de na daoine cuideachail aighearach ud air am am bi blìon an còmhnaidh, agus dh’an luthaigeadh tu sglog an uair as motha tha e ’deanamh a dhìchill.

Cha robh dad nach b’aithne dha mu chàraichean. Ann an tiota na sùla chàraich e toll air pìob, agus lìon e an t-einnsean le uisge. Ach, anns an dol seachad, dh’innis e dhuinn gu robh feum againn air leth-ghalan ola; gu robh droch ghnogadh anns a’ cheann mhór—ge be dé tha sin—agus nach deanadh dad feum ach einnsean ùr. Dh’innis e dhuinn eadhon gu dé a chosgadh einnsean airson càr cho mòr sud. Ma bha cothrom labhairt aig an fhear a reic an càr, ’s ann a bha dhà uimhir aig an fhear ud. An uair a bha e a’ falbh, dh’innis e dhuinn gu robh e a’ deanamh a chuid airgid a’ ceannach ’s a’ reic seann iarunn, agus dh’fhàg e againn a chairt.

Mar a b’fhaide chaidh sinn a tuath ’s ann bu mhiosa a dh’fhàs an gnogadh, gus mu dheireadh nach aithnicheadh duine air an fhuaim có-dhiùbh an e càr no motor-bighseagal a bh’air an rathad.

Bha a’ bhean a’ sìor bhrùnndail ’s a’ chlann a’ sìor mheigeadaich, ach bha sinne cinnteach asainn fhéin agus cinnteach as an t-seabhaltach mhór dhubh a reic an càr ruinn. Cho luath ’s a ràinig sinn fón, chuir sinn cagar thuige, ach—ge b’e de a thachair—gann gun creideadh sibh gur e an aon duine a bh’ann. Far an robh e cho coibhneil bàigheil roimhe, is ann a bha e nise amh, colgarra, agus ann an trì mionaidean thug e òirnn aideachadh nach e mhàin gur e sinn fhéin a dh’fhaochnaich e gus an càr a reic ruinn, an uair a bha esan an aghaidh sin, ach gur e sinn fhéin—le mì-thlachd agus guin—a bhris an càr a dh’aon ghnothuich. Bha sinn taingeil nach do mhair airgiod a fon ach trì mionaidean no bha sinn air aideachadh gur e an càr a ghoid bhuaithe a rinn sinn! Liùg sinn air ais chun a’ chàir far an robh a bhean a’ feitheamh gus a chluinntinn mar a chuir sinn sad de na h-itean as an t-seabhaltach mhór dhubh. Agus an uair a chual’ i mar a chaidh dhuinn, thug i sgolladh òirnn a rinn mannran de sheanchas an fhir air a’ fón!

Giùlainidh spiorad an duine móran, ach thig an t-àm—mar a thig an t-àm a bhristeas an sràillean druim a’ chàmhail—nach fuiling an spiorad an còrr. Thuirt sinn rinn fhéin gum b’e mullach a’ ghliocais ar n-aghaidh a chur air Glaschu, far an robh, co-dhiùbh, teine agus seasgair agus àiteachan far am faigheadh duine trèan.

Rinn sinn sin, agus, anns a’ chabhaig a bh’ann, dhìochuimhnich sinn gu robh an rathad bu ghiorra a’ dol seachad air dorus a’ bhanca—an t-àite mu dheireadh a bha dhìth oirnn fhaicinn aig a’ cheart àm ud . . . .

[Dealbh]