Ceol Na Pioba

(3) UILLEAM ROS

Le FIONNLAGH MACNEILL

CHA mhór gu bheil duine ann a chuala riamh iomradh air pìob móir nach cuala aig an aon àm mu dheighinn Uilleam Ros. Ma thainig pìobaire riamh gu bhith ainmeil ameasg a’ mhór-shluaigh—chan ann aig pìobairean a mhàin—mar phìobaire, mar a bha Scott Skinner leis an fhiodhaill, b’ e sin Uilleam.

’S ann an Siorrachd Rois a chaidh a bhreith, ann an tigh beag do ’m b’ ainm “Camersorie” (chì sibh anns na duilleagan so e) ann an Gleann Srath Farar faisg air a’ Mhanachainn. Tha an tigh air an oighreachd aig Lord Roberts, aig an robh athair Uilleim ’na gheamair fad leth-cheud bliadhna. Tha Uilleam glé mhór an comain a phàrantan air iomadh dòigh. Bhruidhneadh iad le chéile a’ Ghàidhlig, agus bha iad cuideachd le chéile fiosrach mu thimcheall ceòl, ’athair ’na phìobaire e fhéin agus a mhàthair ’na fìdhleir, agus eadar ceòl agus Gàidhlig ’s e thachair gun deach aig Uilleam air na ciad ceumannan air a’ phìob dheanamh troimh ’n channtaireachd.

Chaidh e do ’n sgoil ann an Dunmaglass, baile beag deich mìle air falbh á Camersorie, agus goirid an déidh dha an sgoil fhàgail aig aois ceithir bliadhna deug, chaidh e do ’n arm. ’S e naScots Guardsa roghnaich e, chaidh e do ’n chòmhlan phìobairean aca, agus aig ochd bliadhna deug, an saighdear a b’ òige bh’ anns an réiseamaid, chaidh e do Chogadh Africa. Ann an ùine nach robh fada, thainig e gu bhith ’na mhàidsear-pìoba air a’ 1d fheachd de ’n réiseamaid, agus ’s e nì

“THE BANKS OF THE FARRAR. ”
le
Uilleam Ros

[Ceòl]

[Ceòl]

[Dealbh]
Camersorie

sònraichte a bh’ ann gu robh a bhràthair aig an aon àm ’na mhàidsear-pìoba air an 2a feachd.

Ann an 1919, nuair a dh’ fhàg e an t-arm, ghabh e an dreuchd a tha aige fhathast, air ceann sgoil phìobaireachd an airm ann an Caisteal Dhun-éidinn. Mar cheannard na sgoile so, tha e a’ cur troimh a làmhan a h-uile màidsear-pìoba ann an arm Bhreatainn, biodh e ’na Albannach, ’na Shasunnach, no ’na Ghurkach. Tha iad a’ toirt sia no seachd de mhìosan còmhla ris anns a’ chaisteal, agus roimh cheann na h-ùine sin, a thuilleadh air gum feum iad a bhith ’nam pìobairean math, feumaidh fios a bhith aca mar a leughas agus mar a sgrìobhas iad ceòl, agus cuideachd mar a theagaisgeas iad a’ phìob agus mar a stiùireas iad còmhlan phìobairean, mus riaraich iad riaghailtean na sgoile sin. Anns an ùine a tha e air a bhith anns a’ Chaisteal, tha Uilleam Ros air iomadh màidsear-pìoba a chur an ceann gnothaich; aig àm a’ chogaidh mhóir bho dheireadh, gu dearbh, bha e a’ cur amach mu dhà-dheug anns a’ mhìos.

Nuair a bheir Uilleam sùil air ais, faodaidh e bhith làn riaraichte leis na rinn e. Chan eil duais a ghabhas ainmeachadh nach do choisinn e ’na là, agus thog e prìomh dhuais na pìobaireachd, no anclaspmar a theirear rithe, gu léir deich turuis—móran a bharrachd air pìobaire sam bith eile. Ann an 1919, nuair bha e a’ cluich ann an Inbhirnis an teis meadhon fras shneachda, tha e ag ràdh nach robh anam beò ’ga éisdeachd, a thuilleadh air na breitheamhnan, ach ceithir faoileagan. Is math a dh’ fhaodadh am port còrdadh ris na faoileagan, gu tà, oir choisinn Uilleam an duais an dearbh là. Nan deanamaid cunntas air a h-uile duais a bhuannaich e ann an Craoibh agus ann an Còmhal, cha bhiodh àite anns an leabhar so airson a’ chòrr a ràdh. Ged a tha

e nis air sgur o chionn fhada a chluich aig co-fharpaisean, bithidh e a’ cur a phìob air a ghualainn glé thric fhathast air sgàth nam balach a tha e ag ionnsachadh.

A thaobh teagasg cuideachd, shoirbhich le Uilleam Ros cho math ’s gu bheil dà fhichead de na pìobairean a dh’ ionnsaich e air am bonn òir a chosnadh ann am pìobaireachd. Choisinn Iain D. Burgess, aon de na pìobairean a b’ fheàrr, ’s math-dh’ fhaoidte, a dh’ ionnsaich e riamh, an dà bhonn òir, ann an Inbhirnis agus anns an Oban, ann an aon sheachdain, nuair nach robh e ach sia bliadhna deug. O chionn beagan bhliadhnaichean, chaidh Uilleam agus Iain le chéile air chuairt a dh’ Ameireagaidh, agus tha teisteanas aig Uilleam a fhuair e aig an àm sin bho chòmhlan phìobairean naScots Guardsann an Canada, mar “phìobaire math” agus “an t-Albannach a b’ ainmeile.”

Tha obair Uilleim air a thoirt aig amannan do na h-uile ceàrn de ’n Ghaidhealtachd, agus do gach eilean air an taobh siar. Fo iùil Comunn na Pìobaireachd, bhiodh e a’ cur seachad cóig mìosan sa ’bhliadhna ag ionnsachadh buidhnean de phìobairean anns na h-àiteachan sin, agus mar sin ’s gann gu bheil eilean no sgìre ann air nach eil eòlas air choreigin aige.

Tha iomadh sgeulachd éibhinn aig Uilleam ri inns’, ’s dòcha mu dheighinn banais air an robh e nuair a bha e òg. Tha e ag ràdh gun deach e uaireigin gu banais ann an Lunnainn á Inbhir Theòrsa ann an ceann-a- tuath Alba; an déidh an oidhirp sin a dheanamh, cha do thog bean no fear na bainnse ceann air beulaibh a’ mhinisteir, agus cha do phòs am fear, tha e coltach, gus an là-an-diugh. Gu cinnteach, chan fhairich duine an tìde fada a’ dol seachad an cuideachd Uilleim. Ged nach eil e cho òg ’s a bhà e, tha e slàn, fallain, agus cho beò ’na inntinn ’s a bha e riamh. Guma fada bhios e mar sin.

A thuilleadh air gach comas eile tha aig Uilleam, chan eil duine ann as fheàrr a sgrìobhas port na e, agus tha am port a th’ againn an so pailt cho math ris na puirt eile gun àireamh a chuir e ri chéile. Sgrìobh e am fear so mu dheighinn Abhainn Farar, faisg air an dachaidh aige fhéin, far an do chuir e seachad iomadh là ag iasgach. Mar sin, cha bhiodh e gu buileach ’na iongantas ged bhiodh beagan de thruacantas ri fhaireachdainn anns a’ phort, agus is dòcha gur h-e an càil sin a th’ anns a’ phort a tha ’ga dheanamh cho measail.

[Sanasan]