Ubraid Chaluim
Le CALUM MACFHEARGHUIS

THA dealachadh mór eadar sùgh éisg aguszoobheathaichean. Aigzoobheathaichean chitheadh sibh na moncaidhean (clann sinnsirean ar sinnsirean) a’ sealltainn ciamar a bhiodh sinne, mur biodh againn gliocas agus borbairean.

Chitheadh sibh ann cuideachd, ginealach na nathraichean le ’n athraichean ’s am màthraichean, ’nan lùbanan, a’ fighe cach-a- chèile.

’N dùil an e a’ Ghàidhlig a bh’ aig an Nathair a bh’ ann an Gàrradh Eden, agus ’n dùil an dubhairt Eubha ri Adhaimh, “Siuthad, rùisg an ubhal mus ith thu i”?

’S e diathad leómhainn: ubhal a’ bhìogais, agus pàirt de chaol-Anna do sheanmhar.

Chan eil calman-tighe anns an rìoghachd nach bruidhinn Gàidhlig. Nuair a bhios e a’ trod their e, “Chan e mo chuideachd thù. Chan e mo chuideachd thù.” Nuair bhios e a’ suirghe their e, “Is e mo chuideachd thù, etc”. Cha chuala mi calman-tighe riamh nach robh a’ trod, no ri suirghe.

An t-ainm ceart air calman boireann, an e cearc calmain, no an e calumìna?

Tha coileach mór againne airson na Sàbaid; cha chrìochnaich an Gairm nuair chrìochnaicheas an coileach.

Guis! ris a’ chearc. Tugad! ris a’ bhó. Piosgad! ris a’ chat. Teich! ris a’ chù. Gu dé ris an duine?

* * * * *

A bheil dealachadh eadar dé? agus goo-duh-duh?

Is math a dh’ fhaoidte gur h-ann bho na h-Innseanaich a tha ri planndrachadh anns na h-eileanan a fhuair sinn am facal iongantach sin. Tha sinn a’ cluinntinn gu bheil iad cuideachd deònach air toirt dhuinn an creideamh aca.

’S éibhinn leam cho subhach ’s a tha cuid de na daoine dubha, bho fhuair iad an saorsa, agus cho dubhach ’s a tha cuid de na daoine geala bho fhuair iad e. Hindu ann no Hindu as, ma thig mise air ais mar chaora, ’s e dà rud a dh’iarrainn (1) deamhas nach biodh a’ bìdeadh agus (2) mialan-caorach nach biodh a’ tachais.

Mas e stàbhaigean-rùide a bhios annad, obh-obh, mo thruaighe! Cha bhi bean ’s cha bhi teaghlach aig mult!

* * * * *

An aithnich sibh na comharraidhean so—! Slat uamhais
? Corran ceist
’ Cromag
“ — —” Cromagan còmhraidh
. Ball-sguire.

’S e ’m Bràthair Mór am buachaille a bh’ aca am bliadhna aig Faing Shealtainn. Chaidh aon chonadal air seacharan air na Ruiseanaich, ged bha iad air cur clach-dhearg air, agus ged a bha am buachaille ri seinn,

“A chailleach chrùbach anns a’ ghleann
Teann anull na caoraich againn— —— ”.

Carson a ruith e? Ris a’ cheist sin cuir corran mór le òrd ’na bhroinn!

* * * * *

A bheil fhios agad a bhodaich dé am facal a th’ aig na h-Eireannaich airson“sauce” ?

Chan eil.

Tha “annlan”.

Ud, Ud! chan eil a’ chòrr a chiall aca.

Aig an dara cuid, “Tharesponsibilitymhór aig naGaelic speakersa bhith ri teach-igeadh na cloinne ’nan cànan fhéin, agus a bhith ag encourag-igeadh anoff - springann a bhith a’ realis-igeadh gu bheil acainheritancea tha prìseil da rìribh.”

Aig a’ chuid eile, “Tha trom-uallach mhór air na Gaidheil ann a bhith ’g eideachadh na cloinne ’nan cànan fhéin, agus a bhith ag earalachadh an ginealach ann a bhith toirt fa-near gu bheil aca oighreachd a tha prìseil da rìribh.”

Tha gach cuid a’ deanamh cus còmhraidh.

Chan e a mhàin gu bheil feadhainn de na Gaidheil tàmailteach agus cachdanach, ach tha iad cuideachddisappointedgu bheil uiread de dh’ fhacail Bheurla ’nan cànan.

Is duilich do Ghaidheil Steòrnabhaigh ’s an Ath-leathainn gu bheil dà fhacal Gàidhlig ’nan seanchas; ’s e sin“galore”agus“rightio” .

Ann an ceàrnaidhean eile ’s e Beurla is Laideann tòrr as uaisle leis an òigridh na Beurla is Gàidhlig. Ann an uaigneas cruach-mhònaich cluinnear “Semper te amabo, my honour! ”

Their iad gu bheil a’ Ghàidhlig marbh; ’s e is aobhar gu bheil sinn an dràsda ’ga bruidhinn, nach do chrìochnaich an tigh-aire fhathast.

* * * * *

Their na paipearan-naidheachd gum bi a h-uile rud aca, ann an ceud bliadhna eile, ’ga reic anns na bùthan ann an canasdairean, is botuill. Smaoinich nam biodh agad ri dhol do bhùth a dh’ iarraidh,

Botul faochaidh,
Dà phunnd foidhidinn,
Fiach tasdain de’n fhìrinn, agus
Canasdair modh.

Modh a’ choin: bhith fuireach fo’n bhòrd gus an ith a mhaighstir a bhiadh.

Modh a’ ghille leisg: bhith feitheamh na Bùird gus am faic e dé na criomagan a thuiteas thuige.

Nuair a roinn iad na tacaichean eadar na croitearan cha b’ e Bòrd an Fhearainn a bh’ aca, ach Bòrd an Earrainn.

* * * * *

Dh’ éirich bantrach a’ choilich bh’ air na h-uighean, agus ’s e suidhe ’n déidh éirigh seach mìle mollachd a’ chéilidh.

* * * * *

Canaidh mi “Beannachd leibh”, mun sguir mi a chreiceal, a ghlam-bar, a ghlagadaich, ’s a chopraich còmhraidh.