An Darna Aite Dha’n Deach Mi

*Air a recòrdadh le BEAN NILL

BHA a bhean laghach coibhneil rium, bha mi faighinn barrachd dha’n tuarasdal bhuaiche airson fuireach ann, o’n a bha mi car bragail air a’ bhodach. Neo’r thaing nach robh e laghach, ach bha e gabhail na deoch; bha e uabhasach dona gu deoch, gu h-àraid an àm breith uan ’s ligeil a mach reitheachan, bha amannan sònraichte aige. Bhiodh e tarraing dìreach phigeachan chóig galain, bha e fada bho hotel no sian, ’s bhiodh na pigeachan aige ann a’ siod; nuair a thòisicheadh e, cha robh ciall sguir aige.

A’ mhadainn a bha ann a’ sheo, bha iad a’ dol a thrusadh, agus iad a’ dol a dhippeadh, ach—chuala mi fhìn ùpraid shìos as a’ rùm, agus pronnadh is bristeadh eagalach; cha deachaidh mi sìos no sian, ’s dh’ fhairich mi feadhainn a’ dìreadh na staighreadh; cha ligeadh an t-eagal dhomh a dhol sìos. Thànaig esan an sin a nuas, rug e air gualainn orm ’s ghabh e ceathramh òrain.

“Bheil siod agad?” ars esan.

“Chaneil” arsa mise.

“Mura bheil” ars esan “bheir taigh na galladh ort!”

“Cha ruig mi leas” arsa mise “tha mi ann mar thà!”

Dheanadh e dìosgan le fhiaclan ’s chuireadh e eagal air duine sa bith, an sgread a dheanadh e le fhiaclan. Thill e ’n seo sìos. “ ’S fheàrr dhuinn” ars esan “a dhol a dhippeadh nan reitheachan.”

“O, chan eil fhios agamsa” arsa mise.

Dh’ fhalbh e; fhuair e air dòigh. Cha do chuir e sian air a bhialaibh, no sian; thòisich sinn ri dippeadh nan reitheachan; bha esan a’ breith air a’ reithe, agus bha e ’ga leagail mar sin air a dhruim dìreach, agus bha e fhéin a’ breith air cheann air, agus bha mise aig na casan aige; agus nuair a bha mise breith air a dhà chois, bha sinn ’ga chur air a dhruim dìreach as an troch. Agus bha aon reithe an siod aige, agus ’s e fearprizea bh’ ann, phàidh e naoi notaichean air ann an Cill Fhinn. Chunna mi fhìn an reithe nuair a chaidh e suas dha’n diopair, e dol mu seach mar siod, mar seo.

“O,” arsa mise “feumaidh gu bheil an reithe mór bochd.”

Sheall esan. “O, nach eil e diabholta!”

Dh’fhalbh sinn—bha abhainn pìos mór bhuainn—dh’ fhalbh mi fhìn ’s e fhéin leis an reithe eadarainn, agus cha b’ e sin an t-ultach beag! Dh’ fhalbh sinn leis an reithe, agus nigh sinn anns an abhainn e; leigeadh air ais e o’n abhainn.

“Hala,” ars esan “dhachaidh agus abair ris a’ mhiosdras glain’ uisge bheatha thoirt dhut.”

Dh’fhalbh mi fhìn a null.

“Dé a nist a chreutair” ars ise “a rinn thu ceàrr?”

“O, cha do rinn sian” arsa mise “ach bha mac an donais a’ gearain nach do chuir mise cearb air” ’S eadh, aparan a theireadh am bodach, ’s theireadh e daonnan “Carson nach do chuir thu cearb orm, a nighean?”

* Air a recòrdadh le Fear Chanaidh. Faic Gairm, Leabhar VIII, 314, airson sgeulachd eile bho Bhean Nìll.

Thug i an sin dhomh glain’ uisge bheatha agus fhuair mi fhìn druthag a dh’ òl mi “fiach” ars ise “gum bi thu tapaidh.”

“O, mac an deomhain” arsa mise “cha dearg mise air!”

Ach co dhiù, bha sin seachad, agus thànaig na caoirich a stigh an sin agus chaidh na reitheachan a mach, agus bha an reithe mór a’ tuiteam air ais ’s air aghaidh mar seo, mar gu robh bacagan a’ dol air, ’s mun robh e naoi uairean a dh’ oidhche, chailleadh an reithe.

Ach a m’eudail, air la ’r-na-mhàrach bha iad an seo a’ dol a thrusadh air ais. Ach a Dhia! ma bha ùpraid an dé ann, ’s ann a bha ùpraid an latha sin shìos as a’ rùm! Agus dh’ fhairich mi dìreach mar gum bithte—bhrist e ’n grèat, mar seo a bh’ ann, tharraing e coire air agus bhrist e ’n grèat, agus bhanoisena truaighe ann! Ach co dhiù, thànaig fear dha na gillean a nuas, fear air an robh Cailean, agus ghabh e a mach mar siod seachad orm as a’ chitsinn. Agus cha duirt e guth!

Dh’ fhalbh mi fhìn a mach dha ’n tobar, ’s dh’ fhairich mi an uinneag ’ga togail as mo chionn gu h-àrd.

“O, a ghalghad” ars a bhean, ’s i cur a mach a ceann air an uinneig, “O, a ghalghad, na bi slac dha, neo gheobh thu ceart urad riumsa. Mionnaich, agus bheir an sagart mathanas dhut.”

“Mac an fhir-sa” arsa mise “carson a tha mise dol ’ga mhionnachadh?”

“O” ars ise “ma bhios tu slac dha, gheobh thu ceart urad riuma!”

Thàna mi stigh, ’s bha esan shìos, a’ bruidhinn leis fhéin. Thànaig e nuas.

“Eil thu ann an sin, a nighean?” ars esan.

“Tha” arsa mise.

“Trobhad” ars esan, “trobhad.”

Well, dh’ fheumainn car a fhreagairt ’s a chomhairle a ghabhail. Bha e an deis toll a thoirt air an dorus, fear dha napanel doors, bha e an deis a chas a chur reimhe, ’s bha toll ann. Rug e air gualainn orm.

“Cuir do cheann ann a’ shiod!” ars esan.

“Cha chuir” arsa mise.

“Cuir do cheann ann!” ars esan.

“Cha chuir” arsa mise, ’s mi fàs na bu tapaidhe.

“Mura cuir” ars esan “bheir ifhrinn ort!”

“Well, tha mi glé fhaisg air mar a thà mi” arsa mise.

Thill mi a nuas. Bha esan shìos, bha e cur nam both dheth shìos! Thànaig e ’n seo àm na dìnnearach, ’s thòisich mi air deanamh dìnneir dha ’n fheadhainn a bha sa’ mhonadh, ’s rùisg mi am buntàta. Thànaig na gillean a stigh dha ’n fhang, ’s na caoirich aca. Nuair a chunnaic esan na gillean:

“Hala” ars esan “agus abair ri Cailean gu bheil mi ’ga iarraidh? Sin am fear a thug e fhéin tàchadh air a’ dol ’ga thachdadh, an gille aige fhéin. “Abair ri Cailean gu bheil mise ’ga iarraidh.”

Dh’ fhalbh mise is dh’ éibh mi do Chailean “tha t’ athair ’gat iarraidh.” O, cha b’ e fhreagairt a b’ fheàrr a fhuair mi. Dheanadh e.

spiorachdadh dh’ a athair. Ach co dhiù, nuair a thill mise a stigh, bha dìnneir nan gillean air a cur mar sin air an ùrlar air an aiseat, agus cóig abhaig ag obair air a h-iche, am buntàta a bha mi air a rùsgadh. Chuir esan a cheann a nuas air an dorus, agus thuirt e:

“Rinn mi siod, a nighean, ort letrick!”

“Rinn thu siod, a mhic ifhrinn” arsa mise ’s mi breith air a’ phoker, “le spaoid, ach thig a nuas a sin, agus am fear ud mise mura toir mise an t-sròn dhiot! A mhic an fhir-sa!” Cha robh cùmhn’ an uair sin air a dhamnadh!

Ach co dhiù, dh’ fhalbh e ’n seo, bha iad ann a’ shin. Thragh iad an seo beagan sìos. Chruinnich iad ri chéile, agus thòisich iad ri deanamh tì, feasgar; thànaig esan a nuas. Bha e coma, dìreach, ach rudeigin a dheanamh orm, tha mi smaointinn. Bha mi an deis an t-àite a thoirt suas. Theireadh e daonnan “Cha chan mise riutsa a nighean gura h-olc.”

“O” arsa mise “chan eil mi ’g iarraidh ort ach mar a choisinn mi.”

“Cha chan mise gura h-olc” theireadh esan.

“Hala, nighean” ars esan “agus till na beothaichean tha shìos air an Dail Bhàn an siod.” Dh’ fhalbh mise; dh’ fhàg mi àsan aig an tì. Nuair a thàna mi nuas, thàna mi stigh air dorus a’ chitsinn, ’s bha e ’na sheasamh, dìreach, air miadhain an ùrlair, agus a bhean m’ a choinneamh. Agus bha saithichean an tì air an cur a nuas gus an dugainn-sa sìos dha ’n sgularaidh iad. Rug e air trì chupannan agus trì tuinnsearan air muin a chéile, ’s thog e mar siod iad; lig e as iad. Thuit àsan ’s dh’ fhalbh iad mar gum falbhadh deigh, ’nam pigeachan!

“Trus siod, a nighean” ars esan.

“Trus è!” arsa mise “bha e na bu truiste mar a bha e reimhe. Chan eil agad ach a bhith ’ga thrusadh!”

“Ah, nach eil thu diabholta” ars esan.

Thug e mach an sin bocsa mhaidseachan. “Trobhad,” ars esan“ ’s gun cuirinn ann a’ shiod thu. Trobhad!”

Cha robh mise ’ga radha guth. Thàinig e ’n seo car a null goirid dhomh, is thionndaidh a bhean ris:

“An ann a’ dol a bhualadh na h-ighinn a tha thu?” ars ise.

“Buaileadh esan mis” arsa mise “mac ifhrinn, agus cha bhuail e rithist mi. ’S e car as duilghe dha rinn e riamh o rugadh e, a mhiar a chur orm.”

“A-a- a-h” ars esan “chan eil unnad ach an diabhol. ’S e— —a th’ unnad” ars esan.

“Well” ars esan. “ ’s ann aig— —a tha mi, cuideachd, fhad ’s a bhios mi agadsa!”

Bha mi fhìn ’s am bodach an deoghaidh sin réidh gu leòr, bha sinn cho réidh ri dithist, ach bha sin aigloggerheadsgu math tric bho thaobh na deoch! O, thug mi bliadhna aige, cho dona ’s gu robh e; ach bha a bhean math. Bha i truagh.