Criochan Farsaing

CAILEIN T. MACCOINNICH

CHUIR am bàta-adhair a sròn ris na rionnagan, sgeith i sraonadh teine o h-earball agus ghluais i gu socair air falbh o’n talamh. Gu socair—ach a’ sìor ghlacadh astair ’na dìreadh.

Cha b’ i a’ chiad te na ’n dara te. Bha iomadh bliadhna a nis o’ n rinn a chiad long-adhair an turus cian gu Màrs, Iupiter, Neptune, Saturn agus eadhon Pluto fuar dorcha air iomall a’ chrios gréine.

Ach cha shàsaichear mac an duine fhad ’s a bhios anail beath’ ann. Cha bu leòr leis planaidean a’ chearcaill-gréine aige fhéin a ruigheachd ’s a chur fo chìs. Dh’ fheumadh e sìneadh a mach thun nan criosan eile anns a’ chruinne.

Bha real-chrios Andromeda, Centaurus agus mìltean de ’n leithid ’ga shìor tharraing ’s cha robh a dh’ easbhuidh ach an ìnnleachd a ghiùlaineadh e thar astair nach gabhadh tomhais ann am mìltean nàdurra.

Astar siubhal soluis—astar is luathas a tha doirbh do ìnntinn is tuigse duine a ghabhail a steach—so an t-astar a dh’ fheumadh an duine a ruigheachd, ’s fhàgail ás a dhéidh, ma bha dùil aige na buill chian ud a thoirt a steach do ’n iomaire air an robh eòlas aige a cheana.

Ach le foighidinn is saothair lorg e mu dheireadh nach robh e idir do-dhèanta briseadh a mach o chuibhrichean Tìm. Thug e gu solus laghannan a bha folaicht, dìomhair o na ginealaich a thriall. Rinn mion-sgrùdadh, is oidhirp ás déidh oidhirp, soilleir nach robh ann an tìm ach nì a bha suidhichte cho fad ’s a bha tuigse dhaoine a’ gluasad anns an aon chlais shònraichte.

Aon uair ’s gun do luaisgeadh mac-meanmna an duine a mach ás a’ chabhsair san d’ fhàg na lìnntean e, chunnaic e gu soilleir sìmplidh gu robh e ’na chomas crìochan tìm a shìneadh na a chuingealachadh a réir a thoil is fheuman fhéin.

B’i am báta-adhair so aon de thoraidhean a rannsachaidh.

Bha i air a dealbh air mhodh àraidh a bha cur an neo-shuim tìm agus astair. Fhad ’s a bha i fo tharraing na talmhainn na aon eile de na planaidean cha robh diofar ’na gluasad o ghluasad bàta-adhair sam bith eile. Ach aon uair ’s gu robh i saor o ’n tarraing cha robh anns an astar soluis féin ach nì màirnealach, slaodach an coimeas ri a siubhal troimh dhoimhne na speur.

Anns an t-seòmar bheag far an robh gach uidheam stiùiridh, gach cairt-iùil ’s gach inneal a bhuineadh do làimhseachadh a’ bhàta air an suidheachadh, bha triùir fhear ’nan suidhe.

Bha Fòlan, am fear bu shine, a’ geur amharc air a’ chlàr-amharc far an robh grioglachan Andromeda ’na bhoillsgeach soluis nach bu mhotha na bonn leth-chrùin aig an astar.

Ri thaobh bha Dùbhal, Frangach caol dorcha sa’ chraicionn, aire aig uairean air a’ chlàr ’s aig uairean eile air an leabhar naidheachd a bha e o àm gu àm a’ deanamh oidhirp a leughadh.

Bha ’n treas fear de ’n chuideachd, eadar a chadal ’s a dhùisg, a chasan sìnte cho fada ’s a cheadaicheadh meud an t-seòmair. Cha robh[180]

Thaghadh an triùir, dithis Bhreatannach agus Frangach, airson an turuis so, chan ann a mhàin airson calmachd cuirp is eagnaidheachd inntinn ach mar an ceudna airson farsaingeachd am fiorsachaidh ’s an eòlais air seòladh bhàtachan-adhair o chionn còrr is fichead bliadhna. Chan eil e dualach do ’n leithid saoghal fada a mhealtainn: cha robh dearbhadh air coimeasan an triùir so na bu mhotha na gun tainig iad sàbhailte troimh ghàbhaidhean nam fichead bliadhna.

Dhùin Dùbhal an leabhar ’s shìn e féin a chasan uaithe. “Chan eil móran ann as urrainn dhuinn a dhèanamh a nis ach an t-sròn a thoirt dhi,” ars esan; “Tha ’n cùrsa air a shuidheachadh ’s chan eil ni as urrainn dhuinn a dhèanamh tuilleadh, ceart neo ceàrr e, gus am faigh sinn a chiad chaismeachd gu bheil i fo tharraing reult na planaid.”

Rinn Natan gàire. “Ach guidhe air an Fhreasdal gur tarraing planaid a chiad tarraing a ghlacas i. Tha e glé mhath a bhith sìneadh air Saturn, Neptune na Pluto le cìnnt gur ann air falbh o ’n ghréin a ma’n cùrsa, ach chan eil mi idir cho saorsnail a’ cuimseadh air crios gréine ùr, ’s beò an dòchas gum bean sinn ri tarraing planaid mu ruig sinn tarraing na gréine tha ’m meadhon a’ chearcaill.”

Thog Fòlan aire o ’n chlàr, ’s thug e sùil air a chompanaich. “Nach aoidheil a chuideachd sibh” ars esan, “Tha ’n cùrsa cinnteach—chan urrainn mearachd a bhith ann. Trì seachdainean o ’n diugh, a réir tomhais tìme na talmhainn, aig cóig uairean feasgar bithidh am bàta agus sinne, tha mi ’n dòchas, an taobh a stigh de tharraing na planaid as iomallaiche an Andromeda. ’S a nise, có tha dol a ghabhail a chiad là aig a’ chòcaireachd?”

Chaidh na làithean seachad mar sin. Leughadh, cadal, a’ connsachadh mu ’n chòcaireachd.

Cha robh móran eile a b’ urrainn na fir a dhèanamh. Corra chluich air chairtean na tàileasg; ach bha an triùir eòlach air a leithid a shuidheachadh, bha iad an cuideachd a chéile air an talamh ’s am farsaingeachd na speur o chionn bhliadhnaichean. Sheòl iad an luingeis-adhair air turuis a mhair suas ri bliadhna na còrr.

Cha robh an trì seachdainean ach ùine ghoirid ’s chaidh na lathaichean seachad cho luath sin.

Dìreach air an là ’s aig an dearbh uair a dh’ ainmich Fòlan sheinn chaismeachd air feadh a’ bhàta.

Gun chuideachadh o làimh duine shocraich an long i féin an cearcall réidh còmhnard mu thimcheall na planaid, a’ feitheamh ri toil a luchd-stiùiridh gu toirt gu cala. Chaidh na fir air ghluasad. Ghabhadh tòimhsean, rinneadh geur sgrùdadh air cumadh is dealbh na planaid, beachdaich iad air cudthrom is dùmhlachd an adhair mu timcheall, ’s mu dheireadh theann iad ri ’toirt gu talamh gu socair, faiceallach.

Laigh i am meadhon raoin chòmhnard còmhdaichte le feur goirid liath-ghlas. Troimh na h-uinneagan chitheadh iad craobhan is flùran, creagan is cnuic, sruthain is lochan uisge.

Cha robh dreach na dùthcha idir cho eu-colach ri dreach na talmhainn o ’n tàinig iad, ach a mhàin an dath. Am meudachd ’s an cumadh

Cha do rinn na companaich ach geàrr bheachdachadh air an roinn sin de ’n phlanaid air an do laigh iad an toiseach. Ghluais am bàta suas a rithisd agus aig àirde mìle troigh theann i ri cuairt a chur air a’ phlanaid.

Cha robh beanntan àrd orra idir, ’s cha robh feum air àirde an cùrsa atharrachadh. Ach bha an sùilean gu geur, beachdail a’ lorg comharra air àiteach na obair làmh-dhèanta mar dhearbhadh air creutairean reusanta a bhith còmhnaidh air a’ phlanaid.

Thainig an dearbhadh na bu luaithe na bha dùil ris. ’S gann a nochd am baile riutha, na stad am bàta mar gum beireadh làmh duine orra ’na cùrsa.

A dh’ aindeoin gach oidhirp gu toirt fo bhuaidh na stiùrach, ’s a gluasad air slighe eile fo treòir féin, sheòl i gu sèimh socair a dh’ ionnsaigh a’ bhaile, laigh i air creathail mhór stàilinn a bha ’ga feitheamh ’s dh’ fhosgail a prìomh dhorus leis féin.

Thachair gach nì cho aithghearr ’s nach d’ fhuair na fir móran cothrom gluasad, a dh’aindeoin ’s cho deas ’s a bha iad ann an éiginn a réir cleachdaidh is àbhaist. Ach cho luath ’s a dh’ fhosgail an dorus rinn gach fear grad ghréim air a chlogad-cinn: so prìomh smuain is ceud dhleasdanas gach fir-adhair a lorgas e féin gun dìon fo speuran planaid choimhich.

Ach mun d’ fhuair iad na clogaid a chur orra bhuail oiteag ghaoithe iad troimh an fhosgladh; oiteag thlàth fhallain, cùbhraidh le boltradh bhlàth. Gun smid chuir Fòlan sìos a bheairt-cinn ’s lean càch eisimpleir. Sheall iad air a chéile. Bha ’n suidheachadh uile gu léir ùr dhaibh. A mach air crìochan an saoghail féin so a’ chiad uair a thachair iad air planaid a bha freagarrach gu beatha altruim an dòigh nàdurra.

“Thigibh a mach a chàirdean ’s na biodh eagal sam bith oirbh.” Thàinig an guth o ’n taobh a muigh, ciùin, sìbhealta—agus ’nan cànan féin. Gu fàth fiata nochd iad a mach troimh ’n dorus agus chrom iad gu talamh.

Sheall iad mun cuairt orra ach cha robh neach san t-sealladh.

Bha ’m bàta ’na laighe am pàirc bhig am meadhon a’ bhaile. Co-dhiùbh am meadhon nan tighean, oir cha robh móran coltais beatha baile air an àite an dòigh sam bith.

“Co sìbh tha labhairt, na càite bheil sibh?” Bha ’ghuth cruaidh foirmeil eadhon ’na chluasan fhéin, ’s faireachadh aig Natan gum bu toibheum dha labhairt an sàmhchair bheannaichte an àite so.

Rug Dùbhal air ghàirdean air. “Dean air do shocair” ars esan fo anail. “Na biodh eagal oirbh” ars an guth a rithisd, “ ’S e ur beatha do ’n àite, ach tha eagal orm nach eil móran as urrainn sinne thairgse dhuibh mar aoidheachd—co-dhiùbh a thaobh feuman ur cuirp.”

Bha sàmhchair bhalbh ann airson mionaid na dhà. Labhair an guth a rithisd.

“Chan eil aobhar dhuibh a bhith ’gar lorg le bhur sùilean, a chàirdean. Chan eil sinne faicsinneach do shùilean nàdurra. Tha mìltean bliadhna on bhris sinne air falbh o chuibhrichean a’ chuirp thalmhaidh as aithne dhuibhse. Eadhon nuair bha sinn ’nar còmhnaidh an céis cuirp cha robh e comasach do shùil sam bith ach ar sùilean féin ar dath a ghlacadh. Ach chan eil sin gu dragh. An aithghearrachd, lorg sinn dòigh air inntinn is mac-meamnna a sgaradh o ’n chorp o chionn fhada—tha sinn a nis ’nar spioradan. Co-dhiùbh ’s e sin am facal as fhaisge a lorgas mi airson ar staid a chur an céill ann bhur cànan-se.”

Ghlac Dùbhal misneach gu ceisd a chur. “Ach a bheil sibhse ’gar faicinn-ne?” “Thà,” ars an guth, “Ghléidh sinn buadhan àraidh a bhuineadh do ’n chorp. Blàths na gréine, fàile cùbhraidh nam flùr, dathan maiseach nàduir—tha mothachadh againn orra, ach an diofar dòigh uaibhse. An cois an atharrachaidh lorg sinn cuideachd cumhachdan àraidh nach robh againn sa’ chorp. Tha fiosrachadh agaibh air a h-aon dhiubh.” Stad e agus chunnaic na companaich an long aca ag éirigh mu lethcheud troigh o ’n talamh ’s a’ laighe gu socair a rithisd ’na creathal stàilinn.

“Sin a h-aon dhiùbh” ars an guth. “Aon eile, tha ’n cothrom againn siubhal troimh ’n doimhne o reul-chrios gu reul-chrios am prioba na sùlach. Stad a chur air an innleachd as cumhachdaiche a dhealbhadh riamh air planaid sa’ chruinne, daoine ’s creutairean atharrachadh—ach carson a dh’ àireamhainn iad uile?” A rithisd bha tosd mun cuairt dhoibh.

Labhair Fòlan; “Tha sin a’ ciallachadh gun do ràinig sibh an saoghal againne. Gu bheil e ’nur coimeas cuideachadh a dheanamh leis san t-suidheachadh dhuilich sa bheil e?”

“Tha, ’s chan eil” ars an guth. “Tha lagh ceartais ’nar measg a tha’gar bacadh o bhriseadh a steach air còraichean is toil cinneadh eile. Ach tha e comasach dhuibhse sin a dheanamh. Ma tha sibh deònach bheir sinne dhuibh gach comas a tha againn féin—gun nì de ur coguis na ur saor thoil a thoirt bhuaibh. Faodaidh sibh tilleadh gu ur saoghal féin ’s an cothrom a chleachdadh mar chì sibh iomchuidh, —a chum maith nan uile.”

Stad an guth.

Bha ’n triùir bog balbh.

’S an sin, mar aon ghlaodh iad— “Tha sinn deònach.”

Shéid stoirm gaoithe is teine mun cuairt dhoibh. Far an robh iad ’nan seasamh cha robh ri fhaicinn ach meall beag le dhuslach mìn. Chaidh a chuairt-ghaoth ceudna mu thimcheall a’ bhàta-adhair ’s leagh ’na duslach.

Eadar crios Andromeda is boillsgeadh fann nan cearcall a tha mun cuairt na planaid Saturn, bha trì ghuthan gun chuirp fhaicsinneach ’nan lathair a’ dian chòmhradh mu na dòighean air an gabhadh an saoghal ath-nuadhachadh.