A’ Bhreith

IAIN MACLEOID (GLASCHU)

BHA e a’ fàs dorcha an uair a thainig Mairead a-stigh do ’n chidsin le ultach mòna.

“Thug mi sùil oirre”, ars ise, a’ leigeil sìos na mòna. “Tha i mar a bhà i, ach cha bu chòir gum biodh i fada a nis.”

“Bha i glé mhath leis an laogh mu dheireadh co-dhiùbh”, arsa Niall, a’ sadadh bun na siogaireid anns an teine.

B’ e sin a’ chiad uair a bhruidhinn iad ri a chéile bho an deaghaidh àm dìnnearach an uair a dh’ fheuch e ri a cuideachadh leis a’ bhasgaid aodaich.

“Ach fàg agam fhéin i”, thuirt i, agus an fhearg ’na guth.

Shad e sìos a’ bhasgaid agus chaidh e a-mach do ’n bhùthainn a rithist, an dàrna cuid de a inntinn làn de dh’ fheirg ’na h-aghaidh agus a’ chuid eile duilich gun do dh’ aithnich i gur e a b’ aobhar dha a bhith ag iarraidh a cuideachadh gu robh e a’ faireachadh ciontach nach robh e a’ faireachadh d’ a h-ionnsaigh mar bu chòir dha.

An uair a chunnaic e i a’ dol a thogail nam peileachan bainne sìos do ’n chlòsaid thug e tomhadh air éirigh, rinn e stad, agus an uair sin chaidh e null agus thug e bhuaipe na peileachan.

“Ni mise sin,” thuirt e.

“Ach bha thu trang anns a’ bhùthainn an diugh.”

Bha a guth coibhneil leis a’ choibhneas a bhios an guth duine an uair a tha e faireachadh gu robh an fhearg air ’s nach robh còir aige.

“Tha i cho trang” thuirt e ris fhéin, agus e anns a’ chidsin a rithist agus e ’ga cluinntinn a’ dòrtadh a’ bhainne anns na miasan. “Ach dòcha gu bheil i a cheart cho toilichte ris na mnathan eile. Dòcha nach eil ann ach so—a’ dol timcheall o latha gu latha gun a bhith a’ faireachadh an dàrna cuid ro thoilichte no ro dhubhach.”

“Thuirt Ina rium gu coimheadadh i fhéin agus Alasdair a-stigh a-nochd,” arsa Mairead a’ tighinn a-stigh do ’n chidsin a rithist agus a’ cur dhith a h-apran salach.

Dh’ éirich Niall.

“Fhalbh thusa ma tha, agus cuir umad. Ni mise am bòrd a sheatadh.”

“Glé mhath. Gheibh thu tubhailt ghlan an draghair a’ bhùird.”

Bha e mar gun do rinn iad còrdadh, gun guth a radh, nach deanadh e feum sam bith a bhith a’ bigearachd air a chéile, ach bha fhios aig Niall nach robh a h-aon aca càil nas toilichte.

Is ann an uair a bha e a’ gluasad feadh a’ chidsin a’ seatadh a’ bhùird a smaointich e air Ealasaid.

Chuimhnich e air mar a dh’ fhairich e an uair a thuirt i ris gu robh i a’ dol a phòsadh Dhòmhnaill. Bha dùil aige nach fhaigheadh e seachad air a’ bhuille sin gu bràth, ach fhuair. Am bitheadh e nas toilichte an dràsda nan robh e air Ealasaid a phòsadh? Bha fhios aige ’na chridhe nach bitheadh.

Bha fhios aige gu robh nàdur nas coibhneile aig Maireid na bha

Thainig Mairead a-stigh a rithist agus am froca uaine uimpe.

“Ni mi fhéin sin deiseil”, ars ise. “Dòcha gum bu chòir dhut léine ghlan a chur umad. Cha bhi iad fada a nis.”

Bha e a’ teàrnadh na staidhreach a rithist an uair a chuala e an cù a’ comhartaich agus bha Alasdair Mór agus Ina a bhean a’ tighinn a-stigh—Ina beag, dorcha, aigeannach, agus Alasdair a’ cromadh a’ tighinn a-stigh air an dorus.

Rinn Ina air a’ chidsin a choimhead air Maireid.

“Ciamar a tha a’ bhó? ”, arsa Alasdair.

“Cha bu chòir gum biodh i fada a nis”, fhreagair Niall. “Bha mi dìreach a’ dol a choimhead oirre. Faodaidh tu tighinn cuide rium.”

“Théid gu dearbh”.

An uair a bha Niall a’ coimhead air a charaid a’ bruidhinn agus a’ gàireachdaich an dorus na bàthaich bhuail badhg e. Cha mhór nach duirt e, “A bheil gaol agad air do bhean?”

Ach bha fhios aige nach canadh e rud mar sin ri Alasdair agus nach canadh Alasdair rud mar sin risan ged a bha iad ’nan companaich o ’n bha iad a’ dol an sgoil còmhla, an t-aon sgoil anns a robh Alasdair fhéin ’na mhaighstir a nis. Bhitheadh e na b’ fhasa a radh ri cuideigin nach b’ aithne dha idir.

“Tha sinn air ar cuairteachadh”, ars esan ris fhéin, “la balla de ghàireachdaich agus de throd troimh nach eil creutair beò eile a’ faicinn ach glé ainneamh”.

Fad na h-oidhche a’ bruidhinn agus a’ gàireachdaich cuide ri càch bha inntinn Nèill air an aon ruith. Bha e mar gum biodh Alasdair agus Ina eadardhealaichte bho ’n Alasdair agus an Ina a b’ aithne dha. Bha dàrna leth inntinn a’ gabhail pàirt anns a’ chòmhradh agus an leth eile ’ga choimhead fhéin agus càch mar gum b’ e cuideigin a’ coimhead a-stigh air an uinneig a bhiodh ann.

Bha e a’ toirt faochaidh dha a bhith a’ dol a-mach a choimhead air a’ bhoin an dràsda agus a rithist, agus bha e taingeil an uair a dh’ fhalbh an luchd tadhail.

Is e aon sùil a thug Mairead air an deaghaidh do chàch falbh, ach bha fhios aige gun do dh’ aithnich i mar a bha inntinn ’na boil.

Cha robh càil a b’ urrainn i a dhèanamh. Thionndaidh i air falbh.

“Tha e cho math a dhol suas”, thuirt i. “Bheir sinn sùil oirre an dràsda ’s a rithist.”

“Bheir”, arsa Niall. Cha b’ urrainn dha an còrr a radh. Bha e duilich air a son agus aig an aon àm bha an fhearg air. Bha e mar gu robh i a’ sìor iarraidh air a bhith a’ faireachadh rud d’ a h-ionnsaigh nach b’ urrainn dha.

“Chan urrainn do ’n h-aon againn a leasachadh”, thuirt e ris fhéin. “Chan urrainn duine beò a leasachadh.”

Cha mhór nach do shad e na brògan air a’ bhalla leis an fheirg, ach chuir e stad air fhéin, chuir e gu socair fo ’n t-séithir iad agus dhìrich e an staidhir le ceann trom.

Bha iongnadh air an uair a dhùisg e gun do thuit e seachad cho luath. Thug e an aire gu robh àite Maireid falamh. An uair a choimhead e air an uaireadair chunnaic e gu robh e dà uair sa’ mhadainn.

Dh’ éirich e agus chaidh e sìos an staidhir. Bha dorus na bàthaich fosgailte. An uair a chaidh e a-stigh chunnaic e gun d’ rugadh an laogh. Bha e ’na chnap fliuch air an fheur agus a mhàthair ’ga imlich.

Cha tug Mairead an aire dha an toiseach, thainig e a-stigh cho socair. Bha i air a glùinean ri taobh an laoigh. An uairsin thug e an aire d’ a h-aodann.

Bha i a’ coimhead air an laogh agus a sùilean làn de ghràdh agus de dh’ iochd do ’n chreutair bheag. Cha robh smaoin aice oirre fhéin, no iarrtas sam bith oirre air a son fhéin.

Las rudeigin an cridhe Nèill agus chuimhnich e gum faca e an t-aon choslas air a h-aodann roimhe.

An uair a chuir e a làmh air a gualainn choimhead i suas ’na aodann agus fiamh ghàire oirre.

Chrom e sìos ri a taobh. Chuir e a-mach an làmh eile agus shuath e ceann an laoigh. Bha fhios aige gum biodh cuimhne aige air a’ mhionaid sin fhad ’s bu bheò e.

Bha e mar gum faca iad le chéile a rithist rud air an robh fhios aca roimhe agus a dhìochuimhnich iad: nach eil dòigh air ach a bhith a’ toirt seachad gun smaointeachadh air a’ chosgais. Is e sin an t-aon dòigh air gràdh a thoilltinn.