Giuthas Albainn

ALASDAIR I. MAC’ILLLEMHAOIL

THA iomadh seòrsa giuthais ri’m faighinn sna coilltean air feadh an t-saoghail, ach ’nar dùthaich fhéin ’se giuthas Albainn, no giuthas nam mórshliabh, an t-aon diubh a chinn gu nàdurrach. ’Se so a’ chraobh bu bhitheanta anns a’ choille mhóir a bha san t-sean aimsir a’ dlùth chòmhdach na tìre, eadar Gleann Lìobhann is Raineach gu ruige srathan Chataibh san taobh tuath, agus an ear gu crìochan Bhràigh Mhàirr. An diugh tha móran de ’n fhonn so fo mhòine, ach gheibhear fhathast bunan móra san riasg, far an robh uaireigin craobhan maiseach, an cinn ris na h-àrdaibh.

Tha am fiodh so fìor bhuan agus nuair a bhatar a’ toirt a’ mhullaich bho sean Chaisteil Caol-a- Chùirn tha e air innseadh gun d’ fhuaireadh sailean giuthais a bha cho slàn, fallain ’s a bha iad nuair a chuir na saoir ’nan àite iad, trì cheud bliadhna roimhe sin.

Tha iomradh cuideachd gum bitheadh iasgairean Loch Bhraoin a’ deanamh sìoman de ’n rùsg. Agus nach ann le clàraibh giuthais a chòmhdaicheadh ùrlar teampall Sholaimh. Gun teagamh cha b’ e giuthas Albainn a bha so.

Anns an Fhraing bha mòr spéis aca do ’n chraoibh, agus aig an àm san robh an Naomh Màrtainn (337-400 A.D. ) a’ cur caisg air saobhchreidimh a-measg an t-sluaigh, rùnaich e gun gearradh e sìos na doirean giuthais far an robh adhradh air a dhèanamh. Co-dhiù rinn sluagh connspaid cho mór ’na aghaidh ’s gum b’ fheudar dha na craobhan fhàgail ’nan seasamh.

Ann an cuid de bhailtean beaga iomallach sa’ Ghearmailte bha e ’na chleachdadh aig an òigridh, an àm féisdean àraidh, danns a dhèanamh mun cuairt craoibhe giuthais, agus laoidhean a sheinn nach buineadh idir do ’n Chreidimh Chrìosdaidh. Bha a’ chraobh cuideachd air a sgeadachadh le coinnlean, flùran, ùbhlan agus liùghagan. Bha iad de ’n bheachd gu robh spiorad beò a-measg nam meanglan a bheireadh dhaibh gach miann a lùigeadh iad san dol mun cuairt.

’Se so toiseach cleachdaidh an latha an diugh ann a bhith a’ sgeadachadh na craoibhe-Nollaig le tiodhlacan do ’n chloinn, agus tha an Naomh Neacail a’ gabhail àite seann spioraid na craoibhe.

Ann a Ruisia ma thuiteas craobh ghiuthais fo neart na gaoithe, cha reicear am fiodh idir, ach bheirear e mar thiodhlac do ’n Eaglais. Co-dhiù b’ e sin an cleachdadh roimhe so.

’Se craobh-dhuircein a tha anns a’ ghiuthas, maille ris an spruis, làrag, an seudar is iomadh seòrsa giuthais eile. Ruigidh i mu cheud troigh an àirde agus còrr is dusan troigh timcheall a bun. Tha dearbhadh air gu seas i tuilleadh is trì cheud bliadhna. Ach mar as tric gearrar sìos i nuair a ruigeas i na leth-cheud bliadhna. Tha na craobhan òga air an cur ’nan grunnan dlùth air a’ chéile, oir mar sin fàsaidh iad dìreach suas gun fhiaradh o thaobh seach taobh. Far am faic sibh aon leatha fhéin air fonn fosgailte tha i fàs càm, snaimeach agus air bheag fheum an obair saoirsinneachd.

Chan eil a’ chraobh a’ tilgeadh a duillich ri tìm a’ gheamhraidh mar tha a’ chuid mhór de chraobhan eile. Tuitidh iad aig ceann gach dara bliadhna, ach aig a’ cheart àm tha ’n duilleach ùr deiseil, agus mar sin chan eil na meanglain lom aig àm sam bith.

Tha e furasda eadardhealachadh a chur eadar giuthas Albainn agus giuthas eile, le beachdachadh gu math air cumadh na duilleig. Air a’ chraobh dhùthchasach tha i so ’na càraid chaola, ceangailte ri chéile aig am bun, agus mu thrì òirlich air fad.

Gheibhear dà sheòrsa dhuircein air gach craobh, cuid dhiubh fireann agus cuid eile boireann. Tha an fheadhainn fhireann mu chairteal òirlich air fad, agus is annta sin tha a’ mheanbh-mhin bhuidhe(pollen)a chithear sa’ Chéitean air gach lòn-uisge an cois na coille.

Tha na duircein bhoireann nas motha, air chumadh uighe, agus mar as tric tha trì anns gach cròilean. Tha fras na craoibhe annta so, agus bheir e còrr is bliadhna ri ’g abachadh. Aig toiseach an t-samhraidh, nuair tha gaoth is grian fàbharach, fosglaidh lannan gach duircein. Sguabaidh an osag a’ mheanbh-mhin bho ’n fhlùr fhireann, còmhdaichidh e an sìol a tha nis abaich, agus a bhios air a sgapadh thall ’s a-bhos leis a’ ghaoith.

Tha gach gràinne sìl air uidheamachadh airson an turuis le sgiath bheag thana, agus gach smùirneanpollencuideachd le dà bhalg ’ga aotromachadh.

Chuir na coilltean farsaing giuthais gu mór ri adhartas is beairteas dùthchannan ceann-a- tuath na Roinn Eòrpa—Niorbhaidh, An t-Suain, Ruisia, is Suómaidh no Finland. Tha sin gu h-àraidh fìor mu Ruisia far a bheil gach dìcheall air a dhèanamh gus nach tig lasachadh air cur is togail nan craobh.

Is ann ás na dùthchannan sin a bha Breatainn a’ toirt, uaireigin, a’ chuid bu mhotha de ’n fhiodh so, ach an diugh ’se giuthas á Canada is ás na Stàitean Aonaichte a tha leasachadh na gheibhear againn fhéin.

Leis an adhartas a rinneadh an togail thighean o chionn ghoirid, faodaidh sinn a bhith cinnteach gum bi giuthas air a mheas nas prìseil na bha e riamh roimhe.

Tha Luchd Ughdarrais nan Coilltean glé fhurachail mu ’n chùis so, agus chan eil dearmad ’ga dhèanamh air a bhith leudachadh ’s a’ gleidheadh Giuthas nam Mór-shliabh.