XI DÒMNHALL RUADH (Sùil air Ais)

Nuair bha mi ’n toiseach m’òige, 865
’S mi ’n Uibhist mhór an Eòrna,
Bu chridheil ’s gum bu ghòrach,
’S gum b’eòlach sinn ann;
B’aithne dhuinn gach òirleach
Dhe mhachaire ’s dhe mhòinteach, 870
Dhe chladaichean ’s dhe chròicean,
Gach lòn agus allt,—
’S bu mhireagach na seòid sinn
A’ ruideas mu na leòidean,
’S nideas mu na srònan, 875
’S mu chròintean nan gleann,
’S a’ buachailleachd nam bó ann
Mu bhruaichean Abhainn Ròdhag,
’S a’ cluaineis feadh na còinnich
Gun ròinne mu’r ceann. 880

Bu luideach bhiodh ar n-éideadh
Làn thughagan is bhréidean,
Bu stubach air na sléisdnean
Am féileadh bhiodh ann;
Ribeagan do léinidh 885
A thugadh thar na féileadh,
Fo’n ugainn ’s gun dhi fhéin ann,
Ach féitheam is toll;
Seacaid ’s i ’na traoitean,
Gun achlasan, gun uinnlean, 890
Ach sracadh agus poiteadh
Is graoim bhos is thall.
Cha chumadh sin gun ghluasad
A-mach am bruthach ruadh sinn

Le caman tighinn bho’r guaillean 895
Le ’m buaileamaid ball.

Bhiodh busan chun nan ciabhagan
Dubh le breacadh-sianain,
Bhiodh luirgnean ’s iad riabhach,
Breac, liath-ghorm, dearg, 900
Air dathadh leis a’ ghrìosaich
Bho mhadainn nuair a liath i,
’S na faigheamaid gus bialaig
Nach iarramaid falbh,
Nuair bhiodh an crannadh geur ann, 905
’S gum feannadh e na féithean,
A’ ghaoth an Ear ag éirigh,
’S a’ séideadh gu garbh.
A dh’aindeòin sin ’s ’na dhéidh sin,
Chan fhanamaid bho’n chéilidh, 910
Far ’n cluinneamaid an sgeul
Ris an éisdeamaid balbh.

Brochan dubh an eòrna,
Gun itheamaid ar leòr dheth
Is ceapaire na h-òrdaig 915
Le òirleach do dh’ìm;
Gheibheamaid ’nar dòrn e
Mu’n rachamaid na mhòintich
Gus innis a’ chruidh òig
Air srath feòir anns na glinn. 920
’S e casan a bhiodh cràiteach
’S an Earrach mu Fhéill-Pàdruig
Le sgagaidhean is gàgan
A’ sgàineadh gu’m buinn;
Bhiodh cuspaichean is driùcain 925
Is gearraidhean ri’n giùlain,
’S a dh’aindeòin sin cha mhùchadh
An ciùrradh ’ad sinn.

Gur iomadach palàbhar
Le iorram agus ànradh 930

Is ullathruis a dh’fhàg sinn
Mu’n àit’ aig an àm.
Bhiodh uinneagan ri’n càradh;
Bhiodh iodhlannan ri’n làr ann;
Far ’n suidheamaid air gàradh 935
Bhiodh beàrnachan ann.
Bhiodh gearainean gun tàmh oirnn,
Bhiodh ruith aig Seòras Làman,
’S ged chumadh e air sglàmhachd
Gus sgàineadh a cheann. 940
Bhiodh abhainn air a tàbhach
Is cabhuil air gach àthan,
’S na Sasunnaich a’ cnàmhan
Nach tàrradh iad lann.

Bhiodh bodaich agus cailleachan 945
A’ cronachadh ’s a’ dearbhadh,—
“Tha ’m polisman is fear air
’Gur sealg anns gach àit,
’S nan togadh e air falbh sibh
’S do dhonadas ’gur leanmhuinn; 950
Thar sgoilearan na h-Alba
Gun dhearbh sibh ur làmh.
Nuair dh’fhosgail sibh gu falchaidh
A’ chachaileith aig Fearchar
’S a leig an crodh ’s an tarbh 955
Mach a dh’arbhar Iain Bhàin,
’S a cheangail bocsa tin
Ris a’ chù aig Calum cìobair,
Gun ruith e leis air mhìltean,
’S an gliong aig a’ mhàs.” 960

Nuair thigeadh a’ Bhliadhn’ Ùr oirnn
Gur sinne bhiodh gu sunndach,
Bhiodh gillean air an ùrlar
Le smùid orra ’n dram,
’S inbhe air an cùlaibh 965
Ag amharc air na lùigein
A chrathadh iad le sùrd

Ann an tionndadh an danns’.
Nuair gheibheadh iad a’ chiad té
Bu mhath leo air am bialaibh; 970
Bhiodh stàilleag aig na miaran,
’S car fiaradh ’nan ceann
Le gliogairsich is gàire,
Gun diog ann ach a’ Ghàidhlig;
Bidh cuimhn’ agam gu bràth 975
Air a’ chàbraid bhiodh ann.

Ach c’àit an deach an sluagh sin
A b’aithne dhuinn an uair sin,
Tha cuid air fearann fuadain
’S ’nan uaghannan meall; 980
Tha beagan dhiubh air gluasad,
A’ feitheamh ris an uair ann,
’S cead dheireannach an cuairteadh
Air thuar a bhith ann.
Na taighean a bha suas ann, 985
Gun chabar air an uachdar;
Tha sealasdair is luachair
A’ buannachd nan stall.
Gur aithnicht’ air an dùthaich
’S na fasain thàinig ùr, 990
Gun do dh’atharraich i cùrsa
Fo stiùradh nan Gall.

Dh’atharraich an tìm sin
Bho’n thàinig sinn gus ìre,
Na fasain thàinig ìnnte, 995
’S na h-innleachdan ùr’,
’S na h-annasan a dh’ìnntrig
Nach b’aithne dha na suinn sin
A thàinig tromh na linntean,
’S tha sìnte ’s an ùir. 1000
’S onarach leam ìnnseadh
Mar chomhlion iad an tìm ann,

’S a chothaich iad an nì ann
Le dìcheall an dùirn.
’S deiseal ’s gum bu dìleas 1005
A sheasadh iad an rìoghachd,
Ged ’s beag ann bha do shuim dhaibh
Nuair rinn iad an tùrn.

Tha ’m baile ’n deachaidh m’àrach
Air dealachadh ri àbhaist, 1010
Gun mharsanta, gun tàillear,
Gun cheàrdach, gun chrann;
Gun oisinn dheth air àiteach,
Ach borran agus tràthach
Is coineinich a’ stàrachd 1015
Mu làraichean lom’.
Far faca mi na h-àrmuinn,
’S na fir a bha gun fhàillinn
A ruitheadh thar na tràghad
Gus àirde nam beann; 1020
Bhith ag coimhead air an dràsda,
Gun choimhearsnach, gun nàbaidh,
Cha toilich e mo nàdur
Ged thàrlainn bhith ann.