27. Bhean Nach B’fhiach

Bha ann roimhe seo duine agus a bhean agus a nighean. Bha leannan eile aig a mhnaoi, agus, rud nàdurra, bha fear aig an nighinn cuideachd. Air an adhbhar sin bha a’ bhean anabarrach toileach faotainn caoiteas am bodach aice fhèin; agus bha i daonnan a’ feuchainn ga chur air falbh, ach gu ruig an t-àm seo cha deachaidh aice air sin a dheanamh.

Dè thachair man àm seo ach gun tàinig rìgh ùr thairis air an àite, agus, mar tha tric a’ tachairt, cha robh e glè thoilichte le

[TD 122

thaigh-còmhnaidh. Chual a’ bhean man robh sinn a’ bruidhinn seo, agus falbhadar far an robh an rìgh.

“Tha mi cluinntinn,” ars ise, “nach eil thu glè thoilichte le d’thaigh-còmhnaidh.”

“Tha an t-adhbhar sin agam,” ars esan.

“Agus car son nach fhaigheadh tu fear ùr?”

“Chan eil gin anns an àite seo a dheanadh fear ùr dhomh.”

“Ma tà, nì an duine agamsa duit e. Neo-ar-thaing mur eil e leisg, ach, air son sin, is e cosnach math a tha ann. Ma dhiùltas e thu, cha bhi agad ach an claidheamh a chur ri uchd, agus thèid mise an urras gun dean e rud sam bith a dh’iarras tu air.”

“Ma tà, mo bheannachd agad,” ars an rìgh, “cuir nìos an duine agad thugamsa a seo.”

Dh’fhalbh i, agus dh’iarr i air an duine aice a dhol suas far an robh an rìgh.

“Car son a bhiodh an rìgh gam iarraidh-sa?” ars an duine.

“Is coltach leam,” ars ise, “gu bheil e an tì air thusa thogail taigh ùr da.”

“Ma tà, sin rud nach urrainn dòmhsa a dheanamh.”

“Mur a h-urrainn, thoir do chasan leat,” ars ise, “agus na faiceam thu tighinn an taobh seo tuilleadh.”

Dh’fhalbh an duine bochd. Shìn e e fhèin ri taobh cnuic, agus tòisicheadar ri caoineadh. An teas-meadhon na caoinidh seo, cò thàinig far an robh e ach an seann duine liath bu bhrèagha a chunnaic e riamh.

“A dhuine bhochd,” ars an seann duine, “chan eil thu ach gu maith tùrsach a’ coimhead.”

“O, gu dearbh, tha an t-adhbhar sin agam.”

“Dè sin?”

“Tha an rìgh ag iarraidh orm taigh ùr a thogail da, agus chan urrainn dòmhsa sin a dheanamh.”

“Ma tà, falbh thusa, ghille ghasda, agus tomhais leis an t-slataig seo am meudachd a dh’fheumas an taigh a bhith.”

Dh’fhalbh an duine, agus cha b’fhada air falbh e. Thug e tomhas an taighe dan t-seann duine.

“Faodaidh tusa nis a bhith falbh,” ars an seann duine. “Bidh an taigh deiseil, air a thogail agamsa, mus èirich thusa am màireach.”

An uair a dh’èirich an duine an làrna-mhàireach, dè fhuair e

air a thogail roimhe ach an t-aon taigh-còmhnaidh bu bhrèagha a chunnaic e riamh! Leum a chridhe le toileachas agus chaidh e dhachaigh agus dh’innis e d’a mhnaoi gun do thog e pàileas dan rìgh, agus pàileas brèagha cuideachd. Bha ise air a dorranachadh an uair a chual i seo, oir bha dùil aice nach b’urrainn da an taigh a thogail, gum marbhadh an rìgh e airson sin, agus gum faigheadh ise an sin a leannan a phòsadh.

Dh’fhalbh i co-dhiù an dàrna uair far an robh an rìgh.

“Ma tà,” ars esan rithe, “is ann agad tha an duine snasail. Nam faiceadh tu am pàileas a thog e domh! Cha robh mi an dùil gun d’rachadh aig duine nàdurra sam bith air a leithid a dheanamh.”

“Nach duirt mi sin riut! Ach car son nach eil loch agadsa air mullach a’ chaisteil, far am biodh tu ag iasgach, mar a tha aig rìghrean mòra eile?”

“O, chan eil gin anns an àite seo a b’urrainn sin a dheanamh dhomh.”

“Ma tà, nì an duine agamsa duit e. Neo-ar-thaing mur eil e leisg, ach, air son sin, is cosnach math a tha ann. Ma dhiùltas e thu, cha bhi agad ach an claidheamh a chur ri uchd agus thèid mise an urras gun dean e rud sam bith a dh’iarras tu air.”

“Ma tà, mo bheannachd agad,” ars an rìgh, “cuir nìos an duine agad thugamsa an seo.”

Dh’fhalbh i, agus dh’iarr i air an duine aice dol suas far an robh an rìgh.”

“Car son a bhiodh an rìgh gam iarraidh-sa?” ars an duine.

“Tha, airson loch far am biodh e ag iasgach a dheanamh air mullach a’ chaisteil.”

“Ma tà, sin rud nach urrainn dòmhsa a dheanamh.”

“Mur a h-urrainn, is ceart cho math duit dhol agus thu fhèin a riasladh, agus gum marbh an rìgh thu, ma dhiùltas tu e.”

Dh’fhalbh an duine bochd. Shìn e e fhèin ri taobh cnuic, agus thòisich e air caoineadh. An teas-meadhan na caoinidh seo, cò thàinig far an robh e ach a’ cheart seann duine liath a thàinig far an robh e roimhe.

“Seadh, a dhuine bhochd, dè tha iad a’ deanamh ort a-nis?”

“O, tha an rìgh ag iarraidh orm loch iasgaich a dheanamh air mullach a’ chaisteil, agus chan urrainn dòmhsa sin a dheanamh.”

“Ma tà, falbh thusa, ghille ghasda, agus tomhais leis an t-slataig seo am meudachd a dh’fheumas an loch a bhith.”

Dh’fhalbh an duine, agus cha b’fhada air falbh e. Thug e tomhas an loch dan t-seann duine.

“Faodaidh tusa nis a bhith falbh,” ars an seann duine; “bidh an loch deiseil, air a dheanamh agamsa, mus èirich thusa am màireach.”

An uair a dh’èirich an duine an làrna-mhàireach, chunnaic e air a dheanamh air mullach a’ chaisteil an t-aon loch bu bhrèagha a chunnaic e riamh — e làn bhriceanan agus iad a’ snàmh agus a’ leumatraich gu beòthail anns an uisge. Chaidh e dhachaigh agus innsear da mhnaoi gun d’rinn e an loch dan rìgh — gur cinnteach gum biodh e toilichte a-nis, oir nach b’aithne dàsan rìgh aig an robh pàileas agus loch iasgaich cho brèagha ris.

An uair a chual a bhean seo, dh’fhalbh i an treas uair far an robh an rìgh.

“Ma tà,” ars esan rithe, “is mi tha fada ’na do chomain airson an duine agad a chur ’na mo rathad. Nam faiceadh tu an loch a rinn e domh! Mur a faicinn e le mo dhà shùil fhèin, cha chreidinn gum b’urrainn da a leithid a dheanamh.”

“O, chan eagal nach dean e rud an uair a theannas e ris. Ach car son nach eil blaith-sheampuill agadsa, mar a tha aig rìghrean mòra eile?”

“O, chan eil gin anns an àite seo a b’urrainn sin a dheanamh dhomh.”

“Ma tà, nì an duine agamsa duit e. Neo-ar-thaing mur eil e leisg, ach, air son sin, is e an deagh chosnach a tha ann. Ma dhiùltas e thu, cha bhi agad ach an claidheamh a chur ri uchd, agus thèid mise an urras gun dean e rud sam bith a dh’iarras tu air.”

“Ma tà, mo bheannachd agad; cuir nìos an duine agad thugamsa an seo.”

Dh’fhalbh i, agus iarrar air an duine aice a dhol suas far an robh an rìgh.

“Car son a bhiodh an rìgh gam iarraidh-sa?” ars an duine.

“Is coltach leam gu bheil e an tì air thusa a dheanamh blaith-sheampuill da.”

“Ma tà, sin rud nach urrainn dòmhsa a dheanamh.”

“Mur a h-urrainn, bheirinn-sa mar chomhairle ort cur às duit fhèin, agus gum marbh an rìgh thu ma dhiùltas tu e.”

“O, gu dearbh, cha chuir mi às domh fhèin — is mi nach dean sin! A bheil thu an dùil gu bheil mi cho beag faireachdainn agus gum fàgainn thusa leat fhèin anns an t-saoghal mhosach seo?”

“Coma leat dhìomsa; thèid agam air an aire a thoirt orm fhèin. Ach is fheàrr duit a bhith falbh far a bheil an rìgh, mus bi e gabhail fadachd.”

Dh’fhalbh an duine bochd. Shìn e e fhèin ri taobh cnuic, agus tòisichear ri caoineadh. An teas-meadhan na caoinidh seo cò thàinig far an robh e ach a’ cheart seann duine liath a thàinig far an robh e roimhe.

“Seadh, a dhuine bhochd, dè tha cur riut a-nis?”

“O, tha an rìgh ag iarraidh orm blaith-sheampuill a dheanamh da, agus chan urrainn dòmhsa sin a dheanamh.”

“Ma tà, ghille ghasda, innsidh mise duit ciamar a nì thu e. Tha leannan eile aig do mhnaoi, agus tha fear aig do nighinn cuideachd. Tha ròic mòr gus a bhith aig a’ cheathrar aca an nochd, agus falbhaidh tusa dan bhàthaich, agus stobaidh tu bior anns an tarbh. Tòisichidh an tarbh ri geumnaich, agus thig do bhean a-mach a choimhead dè tha ceàrr. Ceanglaidh tu ise ri earball an tairbh. Thig an uair sin a leannan a-mach, agus ceanglaidh tu esan ri h-earball-se. Thig an uair sin do nighean a-mach, agus ceanglaidh tu ise ri earball-san. Stobaidh tu an sin am bior anns an tarbh, agus leigidh tu às da. Thèid esan ’na dheann-ruith, agus iadsan a’ slaodadh ris, sìos rathad a’ chaisteil gus an tuit e anns an loch agus an tèid am bàthadh uile. Bidh am blaith-sheampuill agad an sin ullamh.”

Thug an duine mòran taing dan bhodach, agus dh’fhalbh e dhachaigh. Chaidh e dan bhàthaich, agus stob e bior anns an tarbh. Thòisich an tarbh ri geumnaich, agus thàinig a’ bhean a-mach a choimhead dè bha ceàrr ris. Rug an duine oirre agus cheangail e i ri earball an tairbh. Thàinig an sin a leannan a-mach, agus cheangail an duine e ri h-earball-se. Thàinig an sin an nighean a-mach, agus cheangail an duine i ri earball-san. Thàinig an sin a leannan a-mach, agus cheangail an duine e ri h-earball-se. Stob e an uair sin am bior anns an tarbh, agus mach a ghabh e ’na dheann-ruith suas rathad a’ chaisteil gus na thuit e anns an loch agus an deachaidh am bàthadh uile.

An ath mhadainn chaidh an duine far an robh an rìgh a dh’iarraidh air a thighinn a choimhead a’ bhlaith-sheampuill. An uair a ràinig iad an loch leig an duine na cuirp fhaicinn dan rìgh, agus dh’innis e da gum b’e sin am blaith-sheampuill.

Thug an rìgh mòran beartais dan duine, agus a bharrachd air sin thug e a nighean da ri pòsadh. Bha leth na rìoghachd aige fhad agus bu bheò an rìgh, agus an rìoghachd uile an uair a chaochail an seann duine.

Dh’fhàg mise an sin iad.