12

Dè tha thu a’ dèanamh air ais?” arsa Miraga ris nuair a chunnaic i e a’ tilleadh. “Dè tha ceàrr?”

Cha do fhreagair e i gu dìreach, ach thuirt e, “Ma dh’fhàgas mi an t-àite seo, an tig thu còmhla rium?”
“A’ fàgail an àite seo?” ars ise. Bha e soilleir nach tàinig an smaoin a-riamh a-steach oirre.
“Seadh,” ars esan, “carson nach fhàgadh sinn an t-àite?” ’S bha fearg na ghuth.
“Chan urrainn dhomh,” ars ise. “Dè ’s coireach gu bheil thu air ais?”
“Thàinig mi dhachaigh nam aonar.”
“Carson?”
“Dè ’n diofar a th’ ann? Thàinig mi dhachaigh.”

Bha i a’ dol a-mach an doras nuair a stad e i. “Càit a bheil thu dol?”
“Tha mi falbh,” ars ise.

“Cha charaich thu à seo! ”, ’s shad e chun na leapa i. Bha e ’g èigheachd, a ghuth àrd is critheanach. Theab e dìreach a làmh a chur mu a sgòrnan – bha e airson a tachdadh.

Sheall i suas is eagal na sùilean. “Dè tha thu a’ dol a dhèanamh?”
“A bheil thu tighinn no nach eil? Tha mi a’ fàgail an àite seo.”
“Chan eil. Chan urrainn dhomh. Cha bhi duine a’ fàgail a’ bhaile seo. Cha do thachair e riamh.”

Cha mhòr nach robh an fhearg ’s an tàmailt ga thachdadh, is thòisich e ag èigheachd rithe, a’ mionnan. Cha mhòr nach robh e às a chiall.

Agus fad na tìde bha e a’ smaoineachadh cho bòidheach ’s a bha i, na laighe air an leabaidh, a broilleach ag at ’s a’ seacadh.
“Dè nì thu?” thuirt e mu dheireadh.
“Gheibh mi duine eile,” ars ise.

Thog e an gunna gu a shùil ’s chunnaic e i aig a’ cheann thall.

Bha i air chrith le eagal ach bha fhios aige nach fhàgadh i.

Shad e an gunna air an làr is ruith e mach às a’ bhothan, gun chàil a dh’fhios aige càit an robh e dol.

Sheall e air ais aon turas is chunnaic e gu robh taobh a-muigh a’ bhothain falamh. Cha robh i air tighinn a-mach idir.

Chaidh e chun na h-eaglais is sheas e aig an doras. Theab e a dhol a-steach, ach cha do rinn e sin. Smaoinich e air a’ chùbainn, air na seataichean, air a’ chrois a bha air a’ bhalla, air an àite bheag ghlan ud anns an do chaith e a’ chuid bu mhotha de bheatha. Mhothaich e gu robh na duilleagan a’ dìreadh mun cuairt air na ballachan geala. An dèidh sin dh’fhàg e an eaglais agus ruith e a-steach don choille, far an do dh’fhairich e sàbhailt. Cha robh àite-siridh air thoiseach air, cha robh acras no pathadh

Stad e, a’ sealltainn ris mar gum biodh e a’ cur ceist air anns an latha bhalbh theth. Bha e mar easgann a’ tionndadh ’s a’ tionndadh anns an latha, geal, tuilteach, copach. Shuidh e air a bheulaibh mar gum biodh e a’ suidhe air beulaibh neach-teagaisg a bha a’ dol a dh’innse brìgh an t-saoghail dha. Fhad ’s a bha e ga choimhead, smaoinich e air lathaichean òige. Smaoinich e air athair, le fheusag fhada gheal. Smaoinich e air a dhachaigh, air an t-slighe air an tàinig e.

Bha an t-eas a’ dòrtadh ’s cha robh e a’ toirt fuasgladh sam bith dha, nathair gheal anns an latha. Bha fhuaim mar cheòl gun bhrìgh mun cuairt air. Dè rinn mi air mo bheatha, bha e a’ faighneachd dheth fhèin. Ach cha robh an t-eas ga fhreagairt. An t-anam, an t-anam, ars esan ris fhèin, an t-anam geal: càit an deach e? Tha an tìr seo air cur às dhomh. Tha i air m’ inntinn a chur bun-os-cionn.
’S bha an t-eas a’ dòrtadh gun sgur ’s e a’ sealltainn domhainn ann. Bha e airson suidhe an siud a-chaoidh. Smaoinich e air a’ cheannard ’s dh’aithnich e gur e nàmhaid a bh’ ann bhon toiseach. Cha robh càil air inntinn ach an treubh a chumail ri chèile.

Chual’ e a ghuth na inntinn. “Tha gach nì nàdarrach,” bha e ag ràdh. Fearg, gamhlas, am bàs – tha iad uile nàdarrach. An gaol cuideachd, tha e nàdarrach, ’s ruith gach pèin tro a chorp, cho domhainn ri sleagh. Nàdarrach, nàdarrach, nàdarrach, bha na h-eòin ri seinn, bha an t-eas ag ràdh. Bha an t-eas ud air a bhith ann bho thoiseach an t-saoghail, bha e air a bhith ann mus tàinig e fhèin a dh’Afraga. Bha e ann an dòigh àraid a’ feitheamh ris.

Fhad ’s a bha e ann an Alba bha an t-eas a’ feitheamh ris, bha e a’ cur na ceist àraid ud air. Fhad ’s a bha e mach air an t-Sàbaid – ach càit an robh Sàbaid a-nis, bha gach latha coltach ri chèile, bha iad snìomhte ann an aon latha – bha an t-eas a’ feitheamh ’s a’ gàireachdainn. Bha an cop ud gun bhrìgh a’ tionndadh.

Agus fhad ’s a bha e fhèin na shuidhe an siud, bha am batal ’s am murt a’ dol air adhart. Bha an leòmhann a’ marbhadh nam fiadh. Agus aig a’ mhionaid sin fhèin thàinig fiadh geal mar gum b’ ann dìreach à inntinn sìos bho chnoc ’s chuir e a cheann a-steach don eas is dh’òl e deoch bhùirn. An-dràsta ’s a-rithist thogadh e a cheann, ’s bha an dithis a’ sealltainn ri chèile.

Cha robh eagal sam bith air an fhiadh. Nach tu a tha bòidheach, arsa Dòmhnall ris fhèin, nach tu a tha fìor bhòidheach, cho geal, cho ciùin. Chan eil fhios nach suidh mi an seo a-chaoidh coltach ri naomh, seòrsa de Chalum Cille ann an Afraga. Chan eil fhios nach tig e thugam ’s nach imlich e an làmh anns an robh an gunna na laighe. Ach ’s ann a thionndaidh am fiadh air falbh agus ann an diog cha robh e ri fhaicinn idir.

Sheall Dòmhnall air falbh agus chunnaic e cuideigin a’ dèanamh a shlige thuige. Leum a chridhe le gàirdeachas, oir shaoil e gur e Miraga a bh’ ann. Thog e a làmhan ’s thòisich e ri èigheachd, “Tha mi an seo, an seo.” Bha mac-talla a’ dèanamh dà fhuaim mun cuairt air. “An seo, an seo,” bha e ag ràdh. Bha an cruth a’ tighinn na b’ fhaisge ’s na b’ fhaisge, is dh’aithnich e le tuiteam-inntinn nach e Miraga a bh’ ann idir. Anns an ùine ghoirid bha Tobbuta na sheasamh ri thaobh.
“Chunna mi thu,” arsa Tobbuta ris.

A bheil sinn a’ dol a shabaid a-nis? Arsa Dòmhnall ris fhèin le sgìths. Ach ’s ann a thòisich Tobbuta a’ dòrtadh fhacal às a bheul.

“Chan fhaigh mi fois,” bha e ag ràdh. “Chan fhaigh mi cadal. Tha mi a’ dol às mo chiall. Thàinig mi a bhruidhinn riut.” Is chaidh e air a ghlùinean air a bheulaibh. “Bho mhurt Banga mo ghaol,” ars esan, “chan fhaigh mi norradh cadail.” Bha a shùilean a’ sruthadh le deòirean. “Tha mi ’g iarraidh cuideachadh air do Dhia. Tha mi ’g iarraidh a bhith nam Chrìosdaidh. Theab mi mi fhìn a mharbhadh, ach cha b’ urrainn dhomh. Bha mi airson a dhol nam Chrìosdaidh roimhe, ach bha mo nàdar gam chumail air ais.” Agus sheall e dealbh fiodha a bha e air a dhèanamh. Agus thàinig e steach air Dòmhnall gur e seo an dealbh a bha e a’ gearradh às a’ mhaide nuair a choinnich e an toiseach e. “Cha leigeadh e dhomh sin a dhèanamh air sgàth mar a thachair do Bhanga. Ach tha fhios a’m a-nis gun do rinn mi ceàrr. Tha do Dhia gam smachdachadh.”

Sheall Dòmhnall sìos ris, agus chual’ e air a chùlaibh ceòl an eas, agus rinn e lachan mòr gàire. Bha an lachan a’ falbh air feadh an àite le ath-ghairm an dèidh ath-ghairm. Lùb e gu a ghlùinean ’s e fhathast a’ gàireachdainn. Agus dh’aithnich e anns a’ mhionaid sin nach b’ e idir an ceannard a bha air buannachadh, nach b’ e idir an ceannard a shnìomh an ròpa mun cuairt air. Dh’aithnich e gur e Dia a rinn sin. Thàinig gach bàs is murt a dh’aon ghnothach airson gum biodh Tobbuta air a ghlùinean mu choinneamh.
“Cò thu,” ars esan, “a bha airidh air na murtan ud?” Ach bha a ghnùis air a ghnùis fhèin, gun shoilleireachd sam bith oirre.

Air a ghlùinean, thòisich e ri ùrnaigh. “Tha mi na Do làmhan,” ars esan, “na Do làmhan,” ’s cha robh e lapach idir. Bha na facail a’ tighinn a-mach ann an tàirneanaich an eas gu rèidh ’s gu ciùin. “Tha mi na Do làmhan.”

’S bha fuaim an eas a’ fàs na bu mhotha ’s na bu làidire mun cuairt air. Dh’èirich e bho a ghlùinean ’s bha cudrom ùr luachmhor air a ghuailnean. Chuir e a làmh a-mach ri Tobbuta. “Thugainn,” ars esan.

Thionndaidh e ris a’ bhaile às an tàinig e, is sheall e ris airson ùine mhòir. “Thugainn,” ars esan a-rithist. “Tha gach nì nàdarrach. Tha gach nì air a mhathadh.”