---

[44]

SGRIOB BHO’N TIGH—VI.

FHIR MO CHRIDHE,

Mar a thuirt mi ruibh bha e gle thrath ’s a’ mhaduinn an uair a dh’ fhag mi Inbhir-pheofharain an carbad iaruinn na smuide. Cha robh moran air an rathad ach direach iad-san do ’m b’ fheudar mar a bha mi-fhein. Bha carbad agam dhomh fhein, agus ged a bha sin car aonaranach dhomh-sa, b’ fhearr e na bhi ’n cuideachd na te a chuir a leithid de chlisgeadh ’n

---

[45] am fheoil an latha roimhe sin. Chunnaic mi “smoking” sgriobhte air uinneag a’ charbaid, ach bu bheag agam-sa co dhiu bha sin ann gus nach robh—agus chuir mi coinnein ris a’ phiob gu h-ealamh, agus abradh sibh-se nach b’ fhada gus an robh faileadh trom cubhraidh an lus bheannaichte a’ lionadh gach oisein gu h-ard agus gu h-iosal. Ah, dhuine! sud far a bheil an talamh math agus gu leor dheth fad an t-siubhail gu Inbhir-nis. Chan ionghnadh sinne ann am Bearnaraidh fhein a bhi bochd dheth, a’ caitheamh airgid air a’ ni nach toir aran—ag aiteachadh nan creagan glasa, rud a bhris mo chridhe fhein bho chionn iomadh bliadhna. Tha croiteirean feadh gach baile ann an Leodhas a’ faighinn talaimh airson buntata agus coirce am bliadhna, ach chan’eil guth air Bearnaraidh bhochd againne. Chan’eil fear-iuil againn agus chan fheairrde an gnothuch sin dad. ’S fhearr caraid ’s a’ chuirt no crun ’s an sporan, agus is fior e, ach ’s e ar cuid a bhi sealltuinn beo air choinneimh na h-ath bhliadhna, agus eirigh ceart a comhladh agus ar guaillean a chur ris a’ chuibhle. Is bochd an rud dhuinne bhi gun talamh aitich, agus gu leor ’s an eilean dheth a bheireadh a mach an deagh thoradh.

Leis na smuaintean so fhuair mi mi-fhein aig Inbhir-nis, ceanna-bhaile na Gaidhealtachd, agus fhuair mi mach gu robh leth-uair de thide agam gus am falbhadh carbad Obair-Dheathain. Bha

---

[46] stoc amhach agus boineid a dhith orm, agus bha mi smaoineachadh gu robh e cho math dhomh am faighinn an uair a bha fath agam. Fhuair mi mach as an ionad-charbad gun dragh gun bhuaireadh oir bha paipear gorm righ Iompaireachd Bhreatuinn ’n a mo phocaid. Bha fhios agam gur h-ann am baile Inbhir-nis a bha’n seinneadair mor, Gaidhlig, Ruairidh Mac Leoid, agus smaoinich mi gu fiachainn ris a’ bhuth aige fhaighinn a mach. Dh’ fhoighneachd mi do bheadagan beag de bhalach luideach ragach an robh dad de bheachd aige c’ ait’ an robh buth Ruairidh Mhic Leoid a sheinneas “Beinn Dorain” mar nach do sheinneadh riamh roimhe e. Dh’innis mi da air ball, agus thug mi tri sgillinn dha airson mir is im a cheannach, agus gu dearbh bha e ’g amharc feumach air blasad de bhiadh na tuatha. Abradh sibh-se gu’n tug e taing dhomh, agus an ath shuil a thug mi nach ann a bha e ’n a sheasamh air a cheann caol air a’ chabhsair chruaidh agus na casan caola cama dannsadh ’s an athar. Thug mi taing dhurachdach do Dhia nach d’ rugadh anns a’ bhaile mhor mi, agus rinn mi direach air buth Ruairidh. Chaidh mi steach agus bhruidhinn mi ’s a’ Ghaidhlig, agus na faiceadh sibh-se an surd a rinn e rium.

“ ’S ann a Leodhas a tha sibh-se,” ars’ esan; “tha ’ur cainnt ’g ’ur brath.” “ ’S ann: is fhior sin,” arsa mise.; “Is mise Alasdair Mor a Bearnaraidh.” “O gle mhath,” arsa Ruairidh,

---

[47] “bithidh mi a’ leughadh “litir Bhearnaraidh” agaibh gu math tric. Tha sibh gle dhuineil an uair a tha sibh a’ toirt naidheachdan an eilein ann an canain Leodhais.” “O,” arsa mise, “cha b’ urrainn dhomh an toirt seachad ann an canain eile. Cha d’ fhuair mi an cothrom sin ’n am oige.” “A dh’ aindeoin gach cothrom air sgoil is ionnsachadh Beurla a tha ’n diugh ’n ar tir, is iomadh Gaidheal agus bana-Ghaidheal bhochd gun eanchuinn a tha ar sgoilean Beurla cur air blàr an diugh,” ars’ esan. “Nach ann a thainig caileag og a steach an so an de, agus ad mhor coltach ri guite air cliathach a cinn.” Ars’ ise, “I’m so anonymously glad to saw you. I seen you in Glesca on the Mull and Iona concart.” “Dhia, gleidh mi,” arsa mise, “cha robh duil agam gu robh a’ leithid sin de dhi-mothachaidh ann an caileag sam bith a thogadh air a’ Ghaidhlig.” “A charaid chaoimh,” ars’ esan; “is beag sud de’n dolaidh a tha seorsa foghluim an latha ’n diugh a’ deanamh air oigridh na Gaidhealtachd, agus de’n t-ionghnadh an uair nach’eil an canain fhein a’ faighinn an aite is coir dhith anns na sgoilean agus leis a sin tha ’n oigridh a’ fas suas gun eolas air Gaidhlig no air Beurla Shasuinn, agus mur a toir an Gearmailteach leasan dhuinn an drasda mar Ghaidheil, slan leis a’ Ghaidhlig.” “B’e am fior Ghaidheal e gu a bhrogan, agus ’s ann dha is aithne a’ chuid de a luchd-duthcha anns a bheil spiorad na tàire air an tir agus an teanga. Fhuair mi an stoc-amhach agus a’

---

[48] bhoineid a bha dhith orm cho saor agus a fhuair mi iad riamh roimhe, agus ’s math is d’ fhiach do Ghaidheal ceart sam bith eolas a chur air Ruairidh, ged nach ceannaicheadh e fiach sgillinn uaithe.

Mise, mar bu nos,

ALASDAIR MOR.