---

[141]

BODACH BHARRAIDH—X.

FHIR IONMHUINN,

Chan’eil cuimse idir air cho math agus a chord an latha ud an Circebost ri Mac Neill. Tha mi creidsinn nach do sguir e bhruidheann fhathast air a choinneamh ri Scottie, agus gu dearbh tha mi-fhein cho toilichte gu’n do thaitinn a’ chuis ris cho gasda a chionn gur h-ann ’n am luib fhein a bha e. Tha mi de’n bheachd gu robh beagan de dh’ eagal air an uair a thainig e do’n eilean againn, gu’m biodh feadhainn a’ cur teagaimh ann a chionn gur h-ann de dh’ eaglais na Roimhe bha e, ach mo lamh-sa, nach do thachair ni de’n spiorad sin ris an so idir. ’N uair a rainig sinn dhachaidh am feasgar ud bha am bodach bochd sgith, agus cha robh ionghnadh ann. Thairg Scottie tighinn timchioll leis an eathair aige fhein leinn, ach bho’n a bha a’ ghaoth ’n ar n-aghaidh, cha robh sinn airson dragh a chur air, agus ghabh sinn a’ chas dha, agus rainig sinn Breacleit bial ri bial ’s an oidhche. Dh’ fhairich sinn an luinneag fhonnmhor sin air oran an uair a bha sinn suas slios na bruthaich a dh’ ionnsuidh an tighe, agus chuir sud surd iongantach air a’ Bharrach. “Cha do chuir creideamh Knocs glas-ghuib air orain Ghaidhlig ’s an tigh agad-sa co dhiu, Alasdair,” ars’ esan. “Tha mi ’n dochas nach tig an latha orm-sa anns nach gabh mi ceathramh orain an am riatanach,” arsa mise:

---

[142] “an dileab is fhearr a th’ agam, ceol mo shinnsir, nach bu bhochd gu’n cuirinn cul ris.” “Leora fheine, bu bochd, Alasdair,” arsa Mac Neill, ‘ach nach bochd nach sealladh na Gaidheil uile air a ghnothuch anns an t-sealladh sin.” ’N uair a nochd sinn a stigh co bha romhainn ach Aonghas Sheorais, agus Sine gu trang ag ionnsachadh oran Mhic Neill, “Birlinn Chiosamuil,” dha. Bha ’m bocsa aig Sine agus i ’g a chluich agus ’g a sheinn aig an aon am agus Aonghas ’g a leantuinn. Thog sinn an t-seirm comhla agus abair thusa gu robh ceol gasda an tigh Alasdair Mhoir am feasgar ud. Bha neapaicir-pòca an laimh an urra aig Sine agus am Barrach agus bha sinn uile cumail tide ris gach crathadh a bheireadh Mac Neill as. Thoisich an sin am Barrach air seinn seann orain a dh’ ionnsaich e fhein an uair a bha e og, agus cha mhor nach robh Sine agus Aonghas Sheorais air mhire leis cho math agus a bha a’ chuis a’ cordadh riutha. Ghabh e “Taladh Chriosda”; “Na Reubairean”; “Oran Maistridh,” agus “Gur milis Morag,” agus gu dearbh tha mi-fhein duilich nach’eil mi math air togail fhonn; na’m biodh cha bu chion nach b’ fhiach an fheadhainn ud an ionnsachadh. Thoisich Sine ri naidheachd ar turuis a ghabhail agus rinn i fhein agus Aonghas Sheorais gairdeachas mor ’n uair a dh’ innis Mac Neill dhoibh gu’n do gheall Scottie dha eathair calma thogail air leth-chiad not. “Bidh Calum mo bhrathair gle thoilichte gu’n deachaidh leibh,

---

[143] a Mhic Neill,” ars’ Aonghas; “tha mi creidsinn gu’n d’ innis e dhuibh an t-aobhar airson nach b’ urrainn e fhein dealachadh ris a’ bhirlinn.” “Leora, dh’ innis,” ars’ am Barrach, “agus gu robh comhnadh Chriosda agus Mhuire leis ’s an ni a tha duil aca thoirt air aghaidh.” “Ma tha, Mhic Neill,” arsa mi-fhein, “bho’n a tha sibh fhein ’n ar bodach cho gasda agus sibh a nise air beagan eolais a chur oirnn, ’s fhearr dhuibh fuireach comhla ruinn fhein gus am bi Scottie deiseil de ’n eathair agaibh. Cha mhor an t-atharrachadh dhuibh e, agus ’s e lan dìth ’ur beatha.” “Leora,” ars’ am Barrach, “cha b’e ruith ach leum, ach de ni Barabal bhochd leatha fhein. Chan e ceum cion an airgid a th’ oirre, ach cha cheannaich or air an talamh searbhanta am Barraidh an diugh—tha gach nighean og mar a dh’ fhagas an sgoil a’ toirt Ghlaschu oirre, agus ged a tha sin fortanach do chuid, tha iarmad dhiubh a tha toirt aiceid am bàis as. Tapadh leibh-se, Alasdair, airson ’ur fiathachaidh; cha chreid mi gu’n do thachair daoine riamh rium cho gasda ri muinntir an eilein so. Tha mi direach mar gu’m bithinn aig an tigh, agus tha mi ’n dochas gu’n teid sibh fhein agus Sine air chuairt do Bharraidh comhla rium an uair a bheir mi bhirlinn ur aig Scottie dhachaidh.” “Ciatach gasda,” arsa mi-fhein agus Sine a bial a cheile; “chan’eil dad a dh’ fhios nach tachair sin.” “Bha mise cho fada ri Beinn-na-faoghla bho chionn suas ri fichead bliadhna,” arsa mi-fhein ri Mac Neill, “agus na

---

[144] faiceadh sibh-se am beo suigeartach a thainig anns a’ bhodach an uair a chual e so. “Bha, ma tha,” arsa mi-fhein; “chaidh mi ann comhla ri caraid còir dhomh am Breascleit ris an can iad Domhnull Mhurchaidh Piobaire. Bha e ceannach eathair am Beinn-na-faoghla agus chaidh mise air an sgriob ud comhla ris direach airson beagan de na h-Eileanan an Iar fhaicinn. ’S e sgriob mhor a bh’ ann gun teagamh. Chaidh sinn a Steornabhagh gu Caol Loch-aills, bho Chaol Loch-aills gu Port-righ far an do dh’ fhuirich sinn oidhche, agus air an ath mhaduinn sheol sinn gu math trath a Port-righ, a’ tadhal aig Tairbeart na h-Earadh agus Rodal, agus chaidh sinn air tir ann a’ Loch-nam-madadh. Cha robh sinn riamh roimhe air an astar agus bha sinn mar sin tur aineolach air an t-slighe. Ach thachair oirnn an Loch-nam-madadh creutair leis a’ chruith-fhear, Alasdair Mac Fhearguis, a Lochephort, agus thug e sinn ’n a charbad fhein a dh’ ionnsuidh an tighe aige agus sinne fhuair gabhail ruinn gu cairdeil an oidhche sin. La ’r na mhaireach, thug e sinn ’n ar dithis gu Cairinis agus a sin a null air an fhaoghail mhoir astar choig mile. ’S e sealladh miorbhuilleach a tha ’s an fhaoghail ud an uair a tha muir-traigh ann. Bha lochan domhain an sud agus an so anns a’ ghainmhich, agus bha an t-each ’s an carbad air uairibh cha mhor a’ seoladh cruinn cothrom annta. ’N uair a rainig sinn Gramasdal,

---

[145] sheol ar caraid sinn gu Mgr. Iain Mac Ghille Mhaoil, Mgr. Iain, mar a chanas iad ris—sagart Bheinn-na-faoghla—le cinnt gu’n cuireadh esan ceart sinn a thaobh na slighe. Cha bu lugha dad an aoidheachd a fhuair sinn bho Mhgr. Iain ged a bha sinn ’n ar tur choigreach dha. B’e fhein am fior Ghaidheal gu bhrogan agus gu dearbh ’s e mo ghuidh fhein gu’n teid leis gu math air cheann nan eil-thirich a tha dol a thuineachadh an drasda an Aird-Mhoire an Alberta. ’S ann air oidhche Shathuirne rainig sinn Mgr. Iain, agus chaidh mi-fhein agus Domhnull gu Aifrionn (Mass) maduinn Di-domhnaich, agus chuala sinn searmon soisgeulach an deagh Ghaidhlig bho Mghr Iain, a cheart cho soisgeulach agus a chluinninn ’s an Eaglais Dheirg, ach direach gu robh altair agus coinnlean agus deilbh mu mo choinneamh.” “Mo bheannachd aig do sgiala, Alasdair,” arsa Mac Neill, “ ’s ann a gheibh thu fhein agus Sine an searmon math ’n uair theid sibh do Bharraidh ’s an eathair ur agam-sa.

Mise, le meas,

ALASDAIR MOR.