16 Ruairidh Mòr am Mealltair

Ann an eachdraidh an eilein, tha cunntas air ministearan matha cliùiteach a rinn an uile dhìcheall an sluagh a chuideachadh, chan ann a-mhàin le an oideachadh anns an t-Soisgeul ach cuideachd le bhith a’ cumail taic riutha nuair a thigeadh cruaidh orra. Tha cunntas cuideachd air droch mhinistearan, feadhainn aig nach robh mòran foghlaim, is nach robh comasach air na daoine a chuideachadh le am beòshlaint a neartachadh nuair a bhuaileadh a’ bhochdainn mhòr an t-eilean.

Bha aona mhinistear ann a Hiort aig deireadh na seachdamh linn deug a bha air leth neònach. Cha b’ e ministear eaglais a bh’ ann. Cha robh ann ach fear a chaidh a bhreith agus àrach air Hiort fhèin. Ruairidh Mòr an t-ainm a bh’ air, duine cho iongantach ’s a choinnich ri Màrtainn Màrtainn nuair a chuir e a chuairt air na h-Eileanan, anns a’ bhliadhna 1690.

Gille mòr tapaidh a bh’ ann an Ruairidh, falt ruadh air agus breacan-seunain air aodann. Anns an dòigh sin bha e eu-coltach ris na Hiortaich eile, a bha am bitheantas dorch no bàn. A rèir cunntais, bha Ruairidh, eadhon nuair a bha e òg, dualtach air a bhith dùbhlanach, ceannasach, gun mòran gèill aige dha na modhan ’s na laghan a bha cumail muinntir an eilein snaimte dlùth ri chèile.

Nuair a dh’fhàs e rudeigin mòr, dh’fhàs e uaibhreach, dùinte ann fhèin; agus ged a dheigheadh e am measg chàich a shreap chreagan a thrusadh eun agus uighean, ghabhadh e a rathad fhèin air chùl sin. Tha e coltach gu robh e fìor mhath air an t-sreap — èasgaidh, ealanta air ceann an ròp, agus spàrdanaich air aodann Chonachair, a’ chreag a b’ àirde ’s a b’ uabhasaiche air an robh eòin a’ neadachadh.

Bha earbsa dhaoine na chuid ealantais air fàs cho laidir ’s gun do thòisich Ruairidh a’ toirt a chreidsinn air fhèin gu robh cumhachd spioradail aige co-ionnan ri neart a chuirp. Faodar a chreidsinn gu robh eagal aig na fir eile roimhe — agus cha b’ ann aig na fir a-mhàin, ach aig na mnathan cuideachd!

A’ mhadainn àraidh a bha siud, cha tàinig Ruairidh a-mach air an doras. Dh’fhuirich e am broinn an taighe. Latha an dèidh latha dh’fhuirich e. Chluinneadh daoine e a’ brionndal ’s a seanchas ris fhèin, ag adhradh ’s ag ochanaich. Mu dheireadh, thàinig a mhàthair na ruith a-mach a dh’innse gu robh Ruairidh a’ còmhradh ann an cainnt choigrich. Nuair a chaidh an sluagh a-steach, bha Ruairidh na laighe anns a’ chrùb a’ glaodhaich ann an cainnt nach tuigeadh duine beò. Lean e air leis an obair sin, agus cha mhòr nach do chuir e a mhàthair à cochall a cridhe air an oidhche sin nuair a bheireadh e spochadh às, is i a’ smaoineachadh gu robh Sasannach no eilthireach eile air faighinn a-steach a bhroinn an taighe!

Ach aona mhadainn thàinig màthair Ruairidh a-mach leis an naidheachd gu robh a mac air tathaich fhaicinn anns an oidhche. Dh’fhaighnich duine bho dhuine cò an tathaich a bha e air fhaicinn. Thàinig Ruairidh fhèin a-mach a dh’innse dhaibh.

“Chunna mi am Baisteach!” ars esan. “Chunna mi Eòin a bhaist ar Tighearna Iosa Crìosda. Thàinig e thugam anns an oidhche a-mach à caibideilean an Tiomnaidh Nuaidh. Thuirt e rium, ‘Guranodugo — Buranodugo! Guranbuhasi — Buranguhasi! ’”

Nise, cha robh duine no bean eile a bha air Hiort aig an robh eòlas air seann chànan Chlann Israeil! Dè bha Buranodugo agus Guranbuhasi a’ ciallachadh? Cha robh Ruairidh còir fhèin fada ag innse sin dhaibh. Bha e a’ ciallachadh gu robh am Baisteach airson laghan ùra a thoirt dhaibh — laghan nach fhaodadh fear no bean no leanabh air an eilean a bhriseadh. Bhàrr air sin, bha am Baisteach air Ruairidh a thaghadh gu bhith na uachdaran air Hiort airson an treòrachadh air slighe cheart na fìrinn!

“ ’S mise,” arsa Ruairidh Mòr, “bhur buachaille, taghta am measg dhaoine airson bhur riaghladh le laghan naomha a’ Bhaistich.”

Thòisich am mealltair an uair sin a’ cur a-mach nan laghan ùra dhan t-sluagh. An toiseach bha aig a h-uile ceannard teaghlaich ri beathach caorach a mharbhadh air stairsneach a thaighe, agus a chuibhreann math fhèin dhen fheòil a chur gu Ruairidh. Bha Urnaigh an Tighearna, na Cèistean agus na Sailm air an crosadh dhaibh. Air an làimh eile, bha aig na mnathan uile ri thighinn thuige airson laoidhean ùra ionnsachadh. Bha am fàidh ùr làn creideimh, làn naomhachd agus làn bàrdachd!

Bha sguabag bheag craoibhe air freumhachadh faisg air na taighean agus thuirt Ruairidh gu robh i sin na comharra air an fhìrinn a bha e a’ labhairt. B’ ann aig a’ chraoibh sin a bhiodh e a’ faicinn nan tathaichean air a’ Bhaisteach. Beathach sam bith a chuireadh anail air a’ chraoibh, biodh e na chaora no na mhart, bha e airidh air a’ bhàs. Bha Ruairidh agus a theaghlach air an deagh bheathachadh le feòil, oir bha crodh agus caoraich a’ dol chun na craoibhe a h-uile seachdain, le dearg uabhas gu robh a leithid de rud air a cheann a thogail às an talamh air Hiort! Mu

Cha b’ e gu robh an sluagh gu lèir a’ leantainn ris a’ chreideamh ùr. Bha ministear na h-Eaglais anns na Hearadh fhathast a’ cumail air a’ searmonachadh nuair a thadhaileadh e an t-eilean, ’s a’ comhairleachadh nan daoine gun am mealltair a leantainn. Bha deagh adhbhar aig a’ mhinistear air a bhith teagmhach ann an soisgeul Ruairidh. Bha bean a’ mhaoir air innse dhan mhinistear gu robh Ruairidh air aonta iarraidh oirre tadhal oirre na dachaigh airson a h-iompachadh gu creideamh a’ Bhaistich. Chaidh am maor air falach ann an clòsaid agus dh’èisd e ris an t-searmon a rinn Ruairidh rithe anns an ath rùm. Nuair a thuit sàmhchair air an t-searmonaiche, dh’fhàs am maor amharasach. Thàinig e às a’ chlosaid agus ghlac e Ruairidh le a ghàirdeanan mu mhnaoi, ga gràdhachadh thuige le pògan.

“Ud, ud, ud!” ars am maor. “An ann mar seo a dh’iarr am Baisteach ort laghan naomha an Tighearna ionnsachadh do mhnathan Hiort?”

Bha Ruairidh air a mhaslachadh agus dh’iarr e maitheanas air a’ mhaor. A-mach leis, ach cha do chuir an nàire stad air a chuid searmonachaidh a dh’aindeoin sin. ’S e balach beag às na Hearadh a bha a’ tadhal an eilein a chur an ath chasaid air a’ mhealltair.

Cladh a’ Bhaile

Chaidh am balach gu taigh anns an robh an ‘naomh’ air coinneamh a ghairm, agus laigh e air falach a’ farchluais air na bhathas ag ràdh ’s a’ dèanamh. Nuair a dh’innis an gille naidheachd a-mach air a’ choinneamh Bhaisteach, cho-dhùin am ministear agus fir eile anns an eilean nach robh aig Ruairidh ach obair an t-Sàtain.

Nuair a thàinig Màrtainn Màrtainn dhan eilean goirid an dèidh sin, chaidh am ministear thuige leis na h-uirsgeulan agus rinn iad cuim Ruairidh fhaighinn air falbh às an eilean.

Cha b’ fhada gus an tàinig teachdaireachd chun a’ mhealltair à Eilean a’ Cheò.

“Tha do chliù,” ars an teachdaire, “air an t-Eilean Sgiathanach a ruighinn. Tha MacLeòid air eachdraidh a chluinntinn air do naomhachd agus tha e airson gun tèid thu gun dàil gu Dùn Bheagain.”

Uill, chuir an cuireadh sin Ruairidh ann an imcheist. Cha robh e airson Hiort fhàgail, gun fhios nach cailleadh e an t-ùghdarras a bh’ aige air an t-sluagh. A dh’aindeoin sin, cha robh e airson fearg a chur air MacLeòid le diùltadh a dhol na làthair. Anns an latha bha siud, cha b’ e do bheatha a dhol an aghaidh toil an uachdarain.

Mus do dh’fhàg Ruairidh Hiort thòisich e a’ call a mhisneachd, agus thòisich na chleachd a bhith ga leantainn ga agalladh. Chaidh an gàrradh a bha mun chraoibh choisrigte a leagadh, ’s a h-uile clach a bh’ ann a sgapadh air feadh na machrach gus nach biodh iad nan cuimhneachan air faoineas an t-sluaigh.

Nuair a bha Màrtainn Màrtainn ag ullachadh airson tilleadh chun an Eilein Sgiathanaich, bha Ruairidh deiseil airson a dhol na chois. Ach thàinig na mnathan gu Màrtainn agus thug iad a’ chomhairle air gun Ruairidh a thoirt leis anns an eathar no gun cuireadh e e fhèin ann an cunnart a bheatha. Bha cuimhne aca air a liuthad stoirm a bhuail eathar an eilein a h-uile uair a bha Ruairidh innte. Aon uair chaidh an eathar, is Ruairidh agus mnathan innte, a ruagadh le rotach a-mach gu Sùlaisgeir — sin dà cheud mìle bho Hiort.

Co-dhiù, bha deagh mhisneachd aig Màrtainn agus thug e Ruairidh leis air an aiseag.

Nuair a chuir Ruairidh cùl riutha, chuir na Hiortaich dìochuimhne air laghan a’ Bhaistich a bha Ruairidh air a thoirt dhaibh leis na facail naomha Guranbuhasi agus Buranodugo! Anns an Eilean Sgiathanach, chaidh am mealltair a thoirt air beulaibh na Clèir, agus an sin, air cathair a’ bhreitheanais, dh’aidich e a chionta anns an iomadh peacadh uabhasach a chaidh a chur às a leth.

Mar pheanas, bha aig Ruairidh Mòr ri coiseachd air feadh an Eilean Sgiathanaich mar dhìol-deirig, a’ seasamh air beulaibh nan coithionalan anns a h-uile sgìre ag aideachadh mar a bha e air anam fhèin agus anaman chàich ann a Hiort a chur ann an cunnart sìorraidheachd a ghiùlain ann an Ifrinn.

Tha fhios gu robh sliochd Ruairidh beò ann a Hiort airson faisg air ceud bliadhna na dhèidh fhèin – dà chailleach charach aig an robh an dà shealladh, dithis aig nach robh cliù no athamas am measg an t-sluaigh. Ach aon nì tha cinnteach: fhad ’s a bha Ruairidh fhèin beò, cha do thill e gu Hiort le uirsgeulan air na teachdaireachdan a bha e air a bhith faighinn bhon a’ Bhaisteach! Agus cho luath ’s a fhuair na Hiortaich saor às a’ bhraighdeanas a bha am mealltair air a chuir orra, rinn iad òrain èibhinn air am faoineas fhèin, agus aig bainnsean cha robh fealla-dhà eile a b’ fheàrr a chòrdadh riutha na fear seasamh air an ùrlar ag atharrais air Ruairidh is e a’ searmonachadh.

“Ach sibhse, a mhnathan mo ghaoil. O guranbudogo, gu h-àraid air Sìne Mhaol Dòmhnaich. O buranguhasi, gu dearbh. Anns an dorchadas uabhasach spioradail a tha sibh, Sìne Mhaol Dòmhnaich, buranguhasi guranbodugo gu bràth.

Ach feumar do thoirt a-mach às an dorchadas, a Shìne, a-steach gu solas geal na muhroja agus na guranbodugo. Agus mus toir mi mach às an dorchadas thu, a Shìne, thèid mi steach ann an sin còmhla riut airson greiseag bheag gus an ionnsaich mi dhut cho math ’s a tha mi air buranguhasi agus guranbodugo!”