35 Sgiobadh na Charlotte: 1839

Dà bhliadhna dheug an dèidh do Mhòr Mhoireasdan a leannan Ileach a chall, thàinig ochd duine deug de dh’eilthirich air tìr air Hiort, ’s an t-soitheach aca air a dhol fodha aig Rocabarra — no Rockall mar a dh’aithnicheadh sinn an-diugh e. Ann an eachdraidh na naodhamh linn deug, tha iomradh air sgiobaidhean dà shoitheach a chaidh a chall aig Rocabarra. Ann am beagan làithean ràinig iad cladaichean Hiort.

’S iongantach cho cunnartach ’s a tha Rocabarra, sgeir nach eil mòran nas motha na togalach thrì stòir a dh’àird a chitheadh tu anns a’ bhaile mhòr. Tha i, mar gum biodh, na h-aona stob dubh na sheasamh ann an sgaoilteach mhòr a’ chuain, dà cheud mìle an iar air Hiort, a tha air iomadach soitheach a spealgadh às a chèile. Anns a’ bhliadhna 1839, chaidh bàta Sasannach, an Charlotte, a-mach à baile-puirt Hull, a tholladh air Staca Rocabarra. An ceann seachdain ràinig an sgiobadh aice taobh siar eilean Hiort. Far an deach iad gu tìr leis an eathar a bh’ aca, tha na creagan cho cas is cho cunnartach ’s gu robh e do-dhèanta dhaibh dìreadh gu am mullach. Ghabh na h-eilthirich fasgadh ann an uaimh, agus tha cinnt gum biodh iad air am bàs fhaighinn an sin mura biodh gille òg Hiortach air a dhol faisg air beul geodha iomallaich, far an tug e an aire dhaibh.

Bha an gille air a bhith buachailleachd cruidh, ach dh’fhàg e an crodh agus ruith e trì mìle dhachaigh a dh’innse gu robh “Goill air an eilean”. Mar a thurchair, bha mòran dhe na fir a-muigh a’ tional eunlaith, agus ’s e Dòmhnall MacFhionghain — preasaintear às na Hearadh a bha a’ tadhal ann a Hiort — a chaidh còmhla ris na bodaich a dh’fheuchainn ris na h-eilthirich a theàrnadh. Chaidh Dòmhnall sìos air an lon ’s na bodaich os a chionn, agus cha b’ fhada gus na ràinig e na Sasannaich. Bha na truaghain an sin, gu bhith marbh leis an acras agus aon fhear dhiubh na shìneadh ’s a chas briste. Chaidh fear air fhear a tharraing gu bàrr na creige leis an ròpa, agus mu dheireadh dh’fhalbh am buidheann air fad air an t-slighe chun a’ bhaile, ’s bha e gu bhith dorch mus do ràinig iad. Bha mnathan a’ bhaile air ghoil ag ullachadh airson nan Sasannach. Agus tha e furasda a thuigsinn gu robh e duilich leapannan agus biadh fhaighinn do dh’ochd duine deug. Co-dhiù, bha Hiort a-riamh ainmeil airson fialaidheachd nan daoine, agus chaidh a h-uile duine dhe na coigrich fhaighinn a-steach fo thughadh mus do dhùin an oidhche umpa.

Chaidh fear na coise briste a ghiùlain gu taigh far an deach a chur na shìneadh ann an crùb. Cha do chòrd an leabaidh chloich ris an t-Sasannach, ach cha robh e ann an sin fada. Chaidh a ghiùlain chun a’ mhansa. Bha am ministear gu math ealanta air cnàmhan a chàradh, oir bha sreap nan creag a’ cumail na h-obrach sin ris bho bhliadhna gu bliadhna. Chuir am ministear spealtan ris a’ chois, agus ann am beagan làithean bha na Sasannaich uile dòigheil, taingeil air mar a chaidh an anacladh. Ach bha e coltach gun do dh’aidich bodach na cois dhan mhinistear gu robh e air a bhith air chrith le eagal aig toiseach a rèis am measg nan Hiortach. Nuair a chaidh a chur dhan chrùb bha e a’ smaoineachadh gu robh na daoine ga shadadh ann an tobar. Agus nuair a chaidh a ghiùlain chun a’ mhinisteir an dèidh sin, bha eagal air gu robhas a’ dol ga chronachadh airson a bhith ’g èigheachd!

Co-dhiù, tha e air aithris gun deach Dòmhnall MacFhionghain nan cois air an aiseag bho Hiort chun na Hearadh. Rinn iad an t-aiseag air an eathar aca fhèin, a fhuair na Hiortaich air a shàbhaladh dhaibh.

Nuair a ràinig iad eilean Phabaigh ann an Caolas na Hearadh, thug iad an eathar mar thiodhlac do MhacFhionghain. Reic MacFhionghain i, agus chuir e na naodh notaichean a fhuair e oirre gu sluagh Hiort. Ach cha b’ e sin an uireas ris an robh dùil aig na Hiortaich. Bha na Sasannaich air mòran a ghealltainn dhaibh — spòg mhath airgid agus rudan a bhiodh annasach dhaibh. Bhòidich na Sasannaich gun cuimhnicheadh iad air fialaidheachd an t-sluaigh agus mar a bha iad air an togail a-mach à beul a’ bhàis.

’S duilich an naidheachd a h-innse gun do rinn na h-eilthirich dearmad air na bha iad air a ghealltainn, ’s nach tàinig sgillinn ruadh a-riamh bhuapa gu teaghlaichean an eilein.

LINEBREAK Sràid a’ Bhaile

LINEBREAK Bàgh a’ Bhaile bho mullach Chonachair

LINEBREAK Taigh na Ban-tighearna Grange

LINEBREAK An Stac Bhiorach

LINEBREAK Air Conachair, a’ coimhead ri Boraraigh; air an làimh chlì, an Stac Lì, agus Stac an Armainn

LINEBREAK An Lag Bho Thuath

LINEBREAK Eòin praise

LINEBREAK Aig bun na Sgarbh Stac

LINEBREAK Air bàrr a’ Mhullaich Bì, a’ coimhead 1100 troigh sìos dhan fhairge

LINEBREAK Cleiteachan faisg air a’ bhaile