37 A’ Challainn

Bha a’ Challainn ga cumail ann a Hiort mar a bha i air feadh na Gàidhealtachd. Bhiodh na gillean, eadhon suas gu toiseach an Dàrna Cogaidh Mhòir, a’ dol timcheall nan taighean le Duan na Callainn ann am bailtean nan eilean, bho Phort na h-Abhainne ann an Ile gu Lìonal ann an Leòdhas. Ach ann a Hiort chuir an eaglais crìoch air àbhachd na Callainn ceud bliadhna roimhe sin. Ged a thachair sin, ’s fhiach dhuinn sealltainn ris a’ ghreadhnachas a bhiodh am measg nan Hiortach nuair a bha seann nòs na Callainn ceadaichte dhaibh. Cha b’ e Duan Callainn a bha aig fir an eilein. Cha robh aca ach Nuallan. ’S cha robh an Nuallan air a chantainn ach ann an dàrna leth nan taighean bho bhliadhna gu bliadhna. Seo mar a bha. Bha taighean na Sràid air an roinn airson na Callainn nan dà leth — an Ceann Thall agus an Ceann a-Bhos. Dh’ullaicheadh mnathan a’ Chinn Thall bonnaich air a’ chiad bhliadhna agus thigeadh gillean a’ Chinn a-Bhos le Nuallan na Callainn a dh’iarraidh nam bonnach. Air an ath bhliadhna thigeadh gillean a’ Chinn Thall a dh’iarraidh nam bonnach bho mhnathan a’ Chinn a-Bhos. Bha na bonnaich air an dèanamh de mhin-eòrna is bhiodh iad uaireannan uiread ri clach-bhràthainn. An dèidh dhaibh na taighean ’s na teaghlaichean a bheannachadh leis an Nuallan, bheireadh na fir na bonnaich dhachaigh agus dh’itheadh iad ann an sin iad. Dh’itheadh iad ‘toradh an t-Samhraidh’ le càis. Uaireannan bhiodh mu leth-chlach min-eòrna anns gach bonnach. Dh’innseadh iad air làrna-mhàireach cò a’ bhean a bha air am bonnach a b’ fheàrr fhuine. Mar bu trice, bha feàrrad a’ bhonnaich a rèir a mheud. Nuair a bha na fir a’ dol timcheall nan taighean bha craiceann caorach aca leotha. Anns na h-eileanan eile bhiodh an craiceann air druim fir dhiubh, agus bhiodh fear an taighe gu math tric a’ slacadaich air leis a’ chlobha, fhad ’s a bha na gillean a’ dol deiseal timcheall an teine. Dh’fheumadh siubhal nam balach a bhith deiseal — sin a’ dol chun na làimhe deise, air cùrsa na grèine — fhad ’s a bha iad a’ cantainn an Nuallain. Thigeadh droch shealbh air an dachaigh nan deigheadh iad tuathal mun chagailte — ’s e sin a’ dol timcheall chun na làimhe clì. Ann a Hiort bha craiceann na caorach aig fear na phòca. Bheireadh e an craiceann do dh’fhear an taighe. Chuireadh esan sgeòid dheth dhan teine gus an loisgeadh e. An uair sin thogadh e gu a shròin e airson fhàileadh fhaireachdainn. Bha an Nuallan a’ gealltainn gun cumadh am fàileadh cùbhraidh a bha sin slàn e airson ùine.

Faodaidh sinn a bhith cinnteach gu robh Nuallan na Callainn (no duan rudeigin coltach ris) ga ràdh ann a Hiort leis na linntean fada mus deach an Soisgeul a thoirt ann. Bha an Nuallan a’ teàrnadh no a’ coisrigeadh na dachaigh aig toiseach Bliadhn’ Uir. Chan eil fhios an robh clèir na h-Eaglaise an aghaidh na Callainn a chionn ’s gu robh an Nuallan na chuimhneachan air creideamh no cràbhadh nan draoidhean a bha aig an t-sluagh mus tàinig an Soisgeul. Ach co-dhiù, tha eachdraidh na h-Eaglais anns an eilean a’ sealltainn gu robh a’ chlèir airson rud sam bith a bha toirt toileachas dhan t-sluagh nach robh co-cheangailte ris na Sgriobtairean a mhùchadh. Gun teagamh, feumar aideachadh nach robh co-cheangal eadar an Nuallan agus na Sgriobtairean, ach a dh’aindeoin sin tha e duilich fhaicinn gu robh lochd sam bith ann.

Thàinig mise seo gur h-ionnsaigh LINEBREAK A dh’ùrachadh dhuibh na Callainn; LINEBREAK Cha ruig mi leas sin innse – LINEBREAK Bha i ann bho linn mo sheanar. LINEBREAK Thèid mi deiseal air an fhàrdaich LINEBREAK Is teàrnaidh mi aig an doras; LINEBREAK Gabhaidh mi null uimpe mar as còir dhomh LINEBREAK Cùlaibh caol-druim fear an taighe. LINEBREAK Craiceann Callainn na mo phòca, LINEBREAK ’S math an ceò a thig on fhear ud – LINEBREAK Chan eil neach a gheibh fhàileadh LINEBREAK Nach bi e gu bràth dheth fallain. LINEBREAK Gheibh fear an taighe na làimh e LINEBREAK Is sparraidh e a cheann san teallaich; LINEBREAK Thèid e deiseal air na pàisdean, LINEBREAK Ach gu h-àraid gheibh a bhean e. LINEBREAK Gheibh a bhean e – ’s i as fhiach e – LINEBREAK Làmh-riarachaidh na Callainn. LINEBREAK Leis an tart a th’ air an dùthaich, LINEBREAK Chan eil dùil againn ri drama – LINEBREAK Rud beag de thoradh an t-samhraidh, LINEBREAK Tha mi ’n geall air leis an aran; LINEBREAK ’S mòr tha siud a th’ againn ri fhaotainn; LINEBREAK ’S ma dh’fhaodas sibh, na cumaibh maille.