Frater 2

PM―00 :06: Ceart ma-thà, Anna. Thèid sinn air adhart agus faighnichidh mi dhut a-nis mu na làithean agad anns an àrd-sgoil, an dà chuid, anns an Rubha airson dà bhliadhna ’s an uair sin chaidh thu dhan an. .. dhan an Nicolson. Ciamar a fhuair thu sin, dè. .. ?
AF―00 :17: Och, well, tha mise a’ smaoineachadh. .. tha mi a’ smaoineachadh g’ eil bliadhnaichean na h-àrd-sgoile duilich ann an iomadach dòigh. Agus tha. .. tha thu feuchainn ri obrachadh a-mach, fhios agad, cò thu agus càit’ a bheil thu, agus gu h-àraid, fhios agad, a’ dol. .. tha thu coinneachadh, fhios agad, ri daoine ùr agus, fhios agad, feumaidh mi. .. fhios agad, chòrd an sgoil rium, chòrd e. .. chòrd e rium a bhith ag ionnsachadh. Chòrd na clasaichean rium. Bha pàirt dhe na rudan nach robh cho math fhios agad. .. aig an àm sin. .. airson. .. tha mi a’ smaoineachadh anns na ceithir bliadhnaichean a bha mi ann an sgoil ’icNeacail, fhuair mi aon teirm dha P.E. Bha. .. ’s e. .. ’s e. .. ’s e private study a bh’ ann na clasaichean anns an robh mise a’ faighinn an àite P.E. Agus, fhios agad, bha mi air a bhith gu math spòrsail ann an. .. ann an Sgoil Phabail. Bha mi a’ cluiche – chan eil mi ag ràdh gun robh mi math orra ach bha mi. .. bha mi. .. bha mi a’ cluiche, fhios agad, netball, bha mi an ìre mhath air. .. air badminton, bha mi, fhios agad, a’ dèanamh na, fhios agad, a’ ruith agus fhios agad cross country fhios agad is rudan mar sin. Bha mi gu math. .. a’ dèanamh tòrr spòrs agus cha d’ fhuair mi càil ann an Sgoil ’icNeacail, agus ’eil fhios agad. ..

PM―02 :05: Tha sin rudeigin neònach.

AF―02 :07: Bha. Agus. .. agus. ..

PM―02 :10: Cha b’ ann mar sin a bha e airson a h-uile clas eile ge-tà.

AF―02 :12: Cha b’ ann, cha b’ ann. Bha feadhainn. .. feadhainn eile bha a’ faighinn dà uiread dha. .. dha. .. dha P.E. Agus bha. .. bha agus cuideachd ’s e. .. agus an aon teirm a fhuair sinn, ’s e a’ tighinn suas gu àm na Nollaig’ agus ’s e dìreach Scottish Country Dancing a bha sin. Agus tha mi rudeigin diùid airson a bhith, ged a bha rudan a’ dol às dèidh na sgoile, bha. .. bha mi rudegin diùid airson a bhith a’ feuchainn, fhios agad, a’ gabhail pàirt anns na. .. anns na clubaichean a bha sin agus le sin tha mi a’ faireachdainn gun do. .. gun do chaill mi a-mach beagan air an taobh sin dheth. Ach. .. agus cuideachd a thaobh rudan. .. mòdan agus eile, cha. .. cha. .. cha do chuir mi m’ ainm a-steach airson. .. airson càil dhen an sin. Bha mi, ann an dòigh chaill mi beagan misneachd ann a bhith a’ dèanamh. .. tha mi a’ smaoineachadh gu bheil. .. bha, bha mi rudeigin. .. tha. .. tha. .. tha. .. ’s dòcha gu bheil e duilich a chreidsinn a-nis ach nuair, nuair a bha mi na b’ òige ’s nam dheugaire, bha mi rudeigin. .. bha mi rudeigin. .. bha feagal orm a bhith a’ dol a-measg far nach. .. far nach aithnichinn daoine agus bha mi gu math sàmhach.

PM―03 :35: Beagan diùid ’s dòcha.

AF―03 :37: Bha agus bha mi gu math sàmhach, fhios agad tha, bha mi a’ feitheamh ri duine a thighinn a bhruidhinn rium an àite a bhith ga mo. .. ga mo chur fhìn air adhart. Agus bha. .. bha, fhios agad, leis an sin fhios agad, cuid dha na cothroman mar sin ’s e mi fhìn bu choireach nach. .. chan e nach robh na cothroman ann, ach cha do ghabh mi iad.

PM―04 :02: Ceart gu leòr. Agus dè na cuspairean a bu mhotha a chòrd riut nuair a bha thu anns an àrd-sgoil?

AF―04 :08: Well a-rithist. .. tha. .. ’s e science. Bha mi. .. ’s e. .. ’s e. .. ’s e chemistry gu h-àraid.

PM―04 :20: Aidh?

AF―04 :21: Bha. .. bha mise gus an d’ fhuair mi toraidhean na Highers bha. .. bha. .. bha dùil agamsa gur e. .. gur e pharmacy a bha mi a’ dol a dhèanamh. Ach, fhios agad, chòrd Fraingis agus, agus Beurla agus Gàidhlig rium glè mhath ach chan ann sin a bha mi a’ faicinn, fhios agad, bha ùidh mhòr agam ann an science. Agus chaidh rudan. .. chaidh cùisean rud beag ceàrr dhomh air. .. air a’ chòigeamh bliadhna agus cha robh. .. agus. .. agus an uair sin nuair a. .. nuair a fhuair mi, mar a thuirt mi, toraidhean na. .. nan deuchainnean, fhuair mi tro na. .. na. .. na deuchainnean science ach cha do rinn mi cho math ’s a rinn mi a thaobh cànain, agus an uair sin smaoinich mi gur dòcha gur ann. .. gur ann an taobh sin a bu chòir dhomh a dhol. Ach fhios agad, ach bha. .. bha ùidh mhòr agam ann an, ann an chemistry gu h-àraid.

PM―05 :26: Ceart gu leòr. Gu math inntinneach. Cha robh fios agam air an sin Anna. Agus an do rinn thu biology agus physics cuideachd ma-thà?

AF―05 :32: Rinn, rinn mi physics cuideachd agus rinn mi biology air an t-siathamh bliadhna mar crash higher, ach cha d’ fhuair mi ach compensatory ‘O’ grade. Cha do. .. cha do rinn mi cus obair air a shon, feumaidh mi ràdh.

PM―05 :46: Sin, sin mar a bha an t-siathamh bliadhna co-dhiù anns. .. ann an Àrd-sgoil MhicNeacail.

AF―05 :50: Aidh, ’s e. .. ’s e an aon rud bha mi air Fraingis agus Beurla a dhèanamh anns a’ chòigeamh bliadhna agus rinn mi Gàidhlig air an t-siathamh bliadhna agus sin an aon fhear far an do rinn mi obair ceart air an t-siathamh bliadhna, son bha mi. .. bha fhios agam gum faighinn mo mhì-thalamh mura faighinn an aon chomharra air. .. anns a’ Ghàidhlig is a fhuair mi ann am Fraingis agus ann am Beurla.

PM―06 :04: Ceart, ceart gu leòr. So. .. ach bha ùidh agad ann an cànanan nuair a bha thu òg cuideachd.

AF―06 :21: Bha.

PM―06 :22: Rinn thu Fraingis mar eisimpleir. Dè thug ort Fraingis a thaghadh?

AF―06 :25: Well, ’s e. .. bha sinn a’ dèanamh Fraingis ann an. .. ann an Sgoil Phabail co-dhiù còmhla ri. .. ’s e. .. ’s e Nan S. NicLeòid a bha gar teagasg agus bha i. .. bha i fìor mhath. Tha mi creids’ anns an latha sin gun canadh feadhainn, fhios agad, gun robh i. .. gun robh, fhios agad, cha robh iad a’ leantainn na fàsanan ùra a’ teagasg ach, fhios agad, bha i – aig an. .. a’ coimhead air ais – bha i a’ dèanamh rudan gu math adhartach còmhla rinn, ’eil fhios agad tha cuimhn’ agam, tha mi a’ smaoineachadh gun robh gach feasgar Diciadain, bhiodh dictation againn agus bhiodh i a’ leughadh rud, pìos a-mach agus bha againn ri a sgrìobhadh sìos. Agus ’s ’eil fhios agad bha thu a’ fàs cleachdte ri bhith ag èisteachd ris a’ chànan agus a’ feuchainn ri. .. agus nis’ nuair a chaidh mi a Sgoil ’icNeacail, chùm mi orm le Fraingis agus. .. agus Gàidhlig. Agus, fhios agad, feumaidh, fhios agad, ged nach robh. .. ged nach robh mi a’ smaoineachadh gun robh. .. gun robh. .. gur e sin an slighe a bha mi. .. a bha mi a’ dol a ghabhail, bha ùidh agam ann an cànanan, ann a bhith ag ionnsachadh chànain agus ann an litreachas agus cha mhòr gun fhiosta dhomh fhìn.

PM―07 :48: Uill dha-rìribh, dha-rìribh. Litreachas, tha thu nad bhàrd agus thig sinn chun an sin cuideachd fhathast. So an do chòrd an sgoil. .. an àrd-sgoil riut ann an Steòrnabhagh, an do chòrd am baile riut?

AF―08 :03: Chòrd, agus cuideachd a-rithist gu h-àraid a’ chòigeamh agus an t-siathamh bliadhna nuair a thàinig clann às na h-Uibhistean agus às na Hearadh suas a Steòrnabhagh cuideachd. Aig an àm sin, fhios agad, cha robh sgoil Bhàgh a’ Chaisteil a’ dol seachad air a’ cheathramh bhliadhna, tha mi a’ smaoineachadh.

PM―08 :26: Tha sin ceart.

AF―08 :27: Agus. .. bha. .. Sir E. Scott cuideachd agus bha. .. bha. .. Sgoil Bhail’ a’ Mhanaich ’s bha. .. bha, agus an e Sgoil Phabail. .. chan eil cuimhne agam cà’ robh an sgoil ann an Uibhist a Tuath, Sollas, sgoil Shollais? Chan eil cuimhne agam. Ach cha robh gin de na sgoiltean eile ach Sgoil MhicNeacail a’ dèanamh a’ chòigeamh agus an t-siathamh bliadhna.

PM―08 :52: Tha sin ceart.

AF―08 :53: Bha aig a’ chlann a thighinn suas a Steòrnabhagh. Is chan eil rian nach robh sin duilich dhaibh-san.

PM―08 :57: Aidh.

AF―08 :59: Ach aig an aon àm, thug e seòrsa de ath-bheòthachadh, spionnadh, ’eil fhios agad, air. .. air na clasaichean agus bha thu a’ faighinn, fhios agad, daoine ùra, beachdan ùra. .. agus tha. .. bha feadhainn ann a bha, fhios agad, gu math beòthail agus bha sinn a’ dèanamh tòrr. .. well, tha cuimhn’ agam air a’ bhliadhna bho dheireadh agam san sgoil. Agus a-rithist bha an luchd-teagaisg, bha iad ag èisteachd ri beachdan bho na sgoilearan. Bha. .. ’s ann ann an.. .an uair sin bha mi. .. ann an ceithir fichead ’s a ceithir, sin bliadhna Live Aid.

PM―09 :52: Aidh.

AF―09 :53: Agus feumaidh mi a ràdh mus do. .. mus do bheachdaich Bod Geldof air rudeigin a dhèanamh, bha sinne a’ tòiseachadh air rudan a dhèanamh ann an Sgoil ’icNeacail. Bha.. .tè dhe na caraidean agam, bha i. .. chaidh i gu Ceannard na Sgoile a dh’fhaighneachd am faodadh sinne. .. agus ’s e dìreach, fhios agad, Sale of Work mòr a dhèanamh airson airgead a thogail airson. .. airson. .. agus fhuair sinn. .. fhuair sinn cead agus chaidh, fhios agad, agus, fhios agad, agus chaidh. .. bha. .. bha an siathamh bliadhna air fad ag obrachadh airson. .. airson, fhios agad, stuthan a chruinneachadh agus, fhios agad, thog sinn treallaich mhath de dh’airgead tha mi a’ smaoineachadh. Chan eil cuimhn’ agam dè bh’ ann a-nis – chan eil mo chuimhne cho math sin. Ach ’s e. .. . ’s e ’s e sùim mòr de dh’airgead a bh’ ann agus a-rithist aig deireadh na bliadhna chuir sinn consart air dòigh – review – agus a-rithist rud a chuir na. .. na h-oilean. .. na sgoilearan, iad fhèin, ri chèile: bha sceidsichean, bha amhrain ann, bha, agus feadhainn ann is bha sinn fhìn air an sgrìobhadh, feadhainn ann a’ magadh air an luchd-teagaisg. .. air an luchd-teagaisg ’s a h-uile càil. Ach fhuair sinn cead sin a dhèanamh. Bidh cuimhn’ agad fhèin ann an Sgoil ’icNeacail a h-uile bliadhna bha comic opera ga chur air dòigh le Bob Scott agus a-rithist feadhainn ann, bha ealain, bha an fheadhainn a bha a’ dèanamh Home Ec a’ dèanamh an aodaich air a shon agus bha na clasaichean ciùil agus bha. .. bha a h-uile duine an sàs ann an rud mòr a bha seo. Agus, a-rithist, fhios agad, bha rudan ann a bharrachd air na bha thu a’ dèanamh anns a’ chlas, bha. .. bha cothroman ann a bha fìor fìor mhath. Agus, mar a thuirt mi, bha iad deònach leigeil leis na sgoilearan rud fheuchainn agus rud a dhèanamh. Agus tha mi a’ smaoineachadh, fhios agad, gur e rud math a bha sin airson a bhith gad mhisneachadh mus deidheadh tu a-mach dhan an t-saoghal mhòr cuideachd, fhios agad. .. gun robh. .. fhios agad bha. .. aidh feumaidh mi a ràdh, anns an fharsaingeachd, chòrd, chòrd.

PM―12 :24: Chòrd, uhuh, aidh. So bha na tidsearan a’ toirt misneachd dhuibh an rud a dhèanamh agus lan fhios aig na tidsearan ’s cinnteach gun robh. .. gun robh cuid gu bhith a’ magadh orra, bha fios aca. .. .
AF―12 :35: Aidh, aig a. ..

PM―12 :36: Fiù ’s aig an sin, bha iad. .. bha iad deònach ur brosnachadh.

AF―12 :40: ’S e sin e, ’s e sin e.

PM―12 :43: An uair sin, Anna, roghnaich thu a dhol dhan oilthigh agus bha. .. tha mi cinnteach gun robh taghadh de chusp. .. farsaingneachd de chuspairean a dh’fhaodadh tu a bhith air a dhèanamh, ach dè an cuspair a thaghadh thu agus cà ’n deach thu?

AF―12 :59: Well, chaidh mi a Ghlaschu, pàirt dhen an adhbhar sin is gun robh. .. bha mi. .. bha mo bhràthair ann an Obar Dheathain agus leis an sin bha mi a’ seachnadh Obar Dheathain. Ach airson nuair a chaidh mise dhan oilthigh, bha an toiseach bha mi a’ dol a dhèanamh Beurla agus Fraingis agus bha agam. .. an siostam a bh’ aca an uair sin dh’fheumadh tu trì cuspairean a dhèanamh air a’ chiad bliadhna. Fhios agad, cha robh. .. cha robh e gu diofar dè. .. dè an cuspair air. .. air pàipear a bha thu gu bhith dèanamh gum feumadh tu trì a dhèanamh air a’ chiad bliadhna. Agus gu fortanach dh’èist mi ri comhairle mo mhàthar agus dìreach thuirt i rium tha. .. tha thu. .. an dà chuspair a tha seo a tha thu a’ dèanamh tha thu airson gum bi thu ga dhèanamh cho math ’s as urrainn dhut ’s dòcha gum biodh e na bu chiallaiche cuspair eile air a bheil thu rud beag eòlach mar-thà a thaghadh mar tritheamh chuspair agus leis an sin nach eil a’ caitheamh do thìde feuchainn rudeigin gu tur ùr ionnsachadh fhad ’s thu a’ dèanamh na cuspairean a chaidh thu. .. a chaidh thu a dhèanamh. Agus ’s e thachair an uair sin gun do chòrd taobh na Gàidhlig rium cho mòr gun do leig mi seachad a’ Bheurla. ..

PM―14 :33: Ceart.

AF―14 :34: . .. anns an dàrna bliadhna. Rinn mi anns an dàrna bliadhna, an uair sin ’s e Fraingis agus Gàidhlig agus rinn mi ìre a’ chiad bliadhna dhe litreachas na h-Albann. Agus an uair sin bhon a bha mi a’ dèanamh. .. gu bhith a’ dèanamh Fraingis aig ìre urram, bha bliadhna agam anns an Fhraing, anns a’ Bhreatainn Bhig. Agus an uair sin, ’s e. .. ’s e Fraingis agus Gàidhlig a rinn mi aig a’ cheann thall.

PM―15 :03: Agus cò na tidsearan Gàidhlig a bh’ agad nuair a bha thu anns an oilthigh ma-thà?

AF―15 :12: Well, nuair a’ chi. .. nuair a bha mi ann anns a’ chiad bliadhna bha Richard Cox ann airson. .. airson bliadhna. Agus bha fear Iain Quick cuideachd. Ach. .. ’s e. .. thairis air na ceithir bliadhnaichean, ’s e Coinneach Dòmhnallach agus James Gleasure agus Ruairidh MacThòmais bu mhotha a bha a’ dèanamh an teagaisg.

PM―15 :39: Sin agad e. .. abair. .. abair gun d’ fhuair thu deagh. .. deagh theagasg bhuapsan.

AF―15 :46: Fhuair, fhuair, feumaidh mi a ràdh gun d’ fhuair. Bha. .. bha iad. .. agus a-rithist, fhios agad, bha iad, fhios agad, fìor eòlaichean air na cuspairean aca fhèin ach cuideachd taiceil dha. .. dha na h-oileanaich.

PM―16 :06: Agus chuir thu seachad bliadhna anns an Fhraing ’s tu a’ dèanamh Fraingis cuideachd, anns a’ Bhreatainn Bhig, thuirt thu.

AF―16 :12: Anns a’ Bhreatainn Bhig, uhuh.

PM―16 :13: Dè, dè am baile dhan deach thu agus ciamar a chòrd a’ bhliadhna sin riut?

AF―16 :18: Well, a-rithist ’s e. .. ’s e baile beag Pontivy a th’ ann an teas-meadhan na Breatainn Bige. Agus, ann an dòigh, ’s e briseadh-dùil a bh’ ann airson dh’iarr mi a dhol dhan a’ Bhreatainn Bhig air sgàth ’s gun robh mi airson rud beag Breton ionnsachadh agus, fhios agad, bha mi air sin a chur air am foirm gur e sin a bha mi. .. agus chuir iad mi gu baile. .. tha e coltach gur e eachdraidh Phontivy ann an. .. ann an àm Napoleon gun do roghnaich esan gur e sin a’ phrìomh bhaile a bha gu bhith air a’ Bhreatainn Bhig agus ’s e luchd Paris a thug e a-steach airson a bhith a’ riaghladh chùisean. Agus leis an sin, ged a tha e ann an teas-meadhan na sgìre chan e. .. chan e baile Bretonan a chanadh iad ris. Cha robh. .. cha robh a’ chànan cho làidir sin anns a’ bhaile. Chluinneadh tu a’ chànan air an Disathairne latha nuair a bhiodh am margaidh ann anns a’ bhaile agus bhiodh, bhiodh daoine a’ tighinn a-steach bhon an tuath. Agus bha duine no dhithis bha. .. bha tè de na bha ag obair anns an sgoil agus ’s e. .. ’s e. .. a’ chiad chànan a bh’ aicese. Ach a dh’aindeoin sin, fhios agad, fhuair mi. .. a-rithist bha Ruaraidh MacThòmais air. .. air fiosrachadh a thoirt dhomh – caraid dhasan a bha ag obair ann an Oilthigh Rennes airson fios.. .fios fhaighinn mu dheidhinn, fhios agad, cùrsa. Chan e air-loidhne a tha iad ag ràdh. .. cha robh an leithid an rud ann. Bha. .. bha. .. bha teipichean ann agus bha. .. bha leabhar ann agus bha eacarsaichean agam ri bhith rin dèanamh agus gan cur tron a’ phost gach seachdain agus an uair sin gheibhinn an ceartachadh air ais tron a’ phost seachdain às dèidh sin. ’S ann dìreach, fhios agad, cha do rinn mi mòran adhartais ach dìreach abairt no dhà a tha. .. a tha air steiceil nam chuimhne. Tha na. .. tha na. .. tha na leabhraichean agus na stuthan teagaisg agam fhathast ach cha. .. cha do rinn mi na bha sin a dh’adhartais. Agus cuideachd am baile fhèin, cha robh mòran ri dèanamh. ..

PM―18 :27: Nach robh?

AF―18 :28: . .. anns a’ bhaile. Bhiodh. .. bhiodh. .. tha mi a’ smaoineachadh bhiodh taigh-deilbh, ach ’s ann airson. .. airson turas anns a’ mhìos a bhiodh. .. bhiodh dealbh ri fhaicinn ann. Bha ionad-spòrs ann ceart gu leòr cuideachd. Ach ann an dòigh bha sin na b’ fheàrr dhomhsa a thaobh ionnsachadh na bhith ann an aon dhe na bailtean mòra airson ’s e thachair na h-oileanaich a chaidh dha na bailtean mòra, bha iad dìreach a’ fuireach còmhla ri chèile agus a’ dol a-mach mar bhuidheann agus a’ bruidhinn Beurla ri chèile fad an t-siubhail. Bhon a bha mise ann am baile beag mar sin agus bha aon thè à Èirinn còmhla rium anns a’ bhaile, b’ fheudar dhuinn a bhith a’ bruidhinn Fraingis, fhios agad, cha. .. cha bhiodh sinn air. .. cha. .. cha. .. cha b’ urrainn dhuinn a bhith air càil a dhèanamh mura biodh sinn a’ dèanamh oidhirp ris a’ chànan a bhruidhinn agus mar sin, bha e air leth feumail dhomhsa a thaobh nan comasan cànain agam airson ’s ann air èiginn a chaidh mo leigeil a-steach gu bliadhna urram ann am. .. ann am Fraingis. Bha mi dìreach air an iomall agus tha mi a’ smaoineachadh mura b’ e ’s gur e Ìleach aon dha na h-àrd-ollamhan a ghabh truas ri. .. ri eileanach eile, chan eil fhios agam am biodh. .. am biodh iad air mo leigeil troimhe. Ach nuair a thill mi, ’s e. .. ’s e bha an tuisgs’ agam ’eil fhios agad agus na comasan agam, bha iad air tighinn air adhart gu mòr mòr. Ach ’s e an rud a b’ iongantaiche nuair a bha mi ann am Pontivy agus chan eil fhios agam chun an latha an-diugh agus tha mi a’ creids’ nach bi fios agam a-chaoidh: an e cudeigin ann am oifis am badeigin a bha a’ riaghladh nan cùisean cò bha a’ dol càite. Ach an sgoil anns an robh mise a’ teagasg, bha tè ann a bha a’ teagasg agus bha, bha an duine aice a’ teagasg anns an sgoil anns an robh Bronwen, an tè à Èirinn a bha còmhla rium. Agus bha mac dhaibhsan mar, ’eil fhios agad Assistant Français ann an Sgoil ’icNeacail.

PM―20 :59: Ceart. .. och!

AF―21 :00: Bha – is leis an sin. .. bha, bha esan ann an Sgoil ’icNeacail am bliadhna a bha mise ann am Pontivy.

PM―21 :09: Ò, ist!

AF―21 :10: Agus, mar a thuirt mi, chan eil fhios agam chun an latha-diugh an e cudeigin a rinn sin air aona-ghnothach. Ach, agus. .. agus bha a. .. bha a phàrantan mar, ò, bha iad mar an t-òr. Bha iad cho. .. cho math nuair a bha mi thall agus bha mo phàrantan fhìn, fhios agad, chaidh iad a lorg am fear a bha seo agus thug iad sìos gu biadh e turas no dhà. Agus bha siud bha e neònach: chuir esan eòlas air an teaghlach agamsa, chuir mise eòlas air an teaghlach aigesan agus bha e bliadhna co-dhiù às dèidh sin mus do choinnich sinn càch a chèile.

PM―21 :46: Ist, is càite an do choinnich sibh?

AF―21 :50: Bha esan a-rithist. .. bha. .. thill e a Leòdhas airson sealltainn air caraidean a rinn e anns a’ bhliadhna agus nuair e. .. nuair e. .. an turas-sa nuair a thàinig e sìos a shealtainn air mo phàrantan, bha mise aig an taigh cuideachd agus. ..

PM―22 :01: Ah, glè mhath.

AF―22 :03: Ach aidh, bha. .. bha e gu math neònach rud mar sin.

PM―22 :06: Tha mi cinnteach, ach gu math feumail aig an aon àm.

AF―22 :08: Aidh, agus nuair a smaoineachas tu na ceudan de dh’oileanaich a bha dol a-nall ’s a-null, thurchar gun. ..

PM―22 :19: Agus. .. agus so ’s ann a’ teagasg Beurla a bha thu airson bliadhna thall an sin.

AF―22 :22: ’S ann.

PM―22 :23: Cha robh thu, mar gum biodh, a’ frithealadh oilthigh sam bith?

AF―22 :27: Cha robh, cha robh.

PM―22 :28: À, ok.

AF―22 :29: Bha mi ann an sgoil, ach a-rithist rud a bha neònach an sin gun robh, fhios agad, ’s e. .. ’s e Beurla a’ BhBC a bh’ aig an luchd-teagaisg agus chaidh a channtain rinn, fhios agad, gur e pàirt dhen adhbhar a bha sinn dol a-null airson ionnsachadh dhan chlann nach b’ e Beurla a’ BhBC a bha aig a h-uile duine. Ach tha mi a’ smaoineachadh. .. bha. .. tha cuimhn’ agam fhathast bha balach beag a’ leughadh rud a-mach, agus bha. .. ’s e. .. ’s e thuirt e “the farmer he lives on the farm,” agus bha an tidsear, “oh, no, no, it’s fahm, fahm, listen to Anne,” agus thuirt mise, “far-um.”

PM―23 :20: ’S ann mar sin a bha e anns an làithean sin, ge-tà. Rinn mi fhìn teagasg Beurla thall thairis. Agus cuimhn’ agad air na teipicean a bhiodh aca, na cassettes?

AF―23 :30: Linguaphone.

PM―23 :32: Agus bhiodh tu. .. bhiodh tu ag ràdh riutha “Ceart, ma-thà, èistibh ris an seo.” RP a bh’ ann, ’s an uair sin nan. .. nan canainnsa an aon rud bha e gu tur eadar-dhealaichte agus bha. .. bhiodh a’ chlann rudeigin troimhe-chèile mun a’ chùis, ’eil fhios agad, mar a thuirt thu.

AF―23 :47: Aidh, och aidh, bha. .. ach fhios agad, na. .. na daoine ris an do choinnich mi thall an sin, bha iad. .. bha iad cho snog. Agus bha. .. bha ach mar a thuirt mi, bha e duilich an toiseach ach a thaobh an adhbhair a chaidh mi ann airson piseach a thoirt air. .. air na sgilean Fraingis agam. Agus ’s e sin aon de na rudan cuideachd, leis nach robh na bha sin ri dhèanamh, bha leabharlann anns a’ bhaile, cha robh mòran leabhraichean Beurla aca ach rinn mi tòrr leughadh agus a-rithist rudan a b’ urrainn dhomh a chleachdadh às dèidh làimh anns a’ cheum agam. Leugh mi na còig leabhraichean dhe Les Miserables ann am Fraingis.

PM―24 :38: O sin thu fhèin.

AF―24 :39: Sin e, ach. .. ’s e. .. ’s e. .. ’s e an rud. .. tha, fhios agad, mar a thuirt mi bha e, bha e duilich an toiseach ach bha e. .. bha e tòrr nas fheàrr aig a’ cheann thall gur ann mar sin a bha e.

PM―24 :53: Ceart. Cha dèan math dhut a bhith ro dhiùid anns an t-suidheachadh sin.

AF―24 :58: Cha dèan.

PM―24 :59: Eil fhios agad, no ro shàmhach. Faodaidh tu, fhios agad, tha mi cinnteach do chab a chumail dùint’ agus beagan eagail a bhith ort airson a’ chiad sheachdain no rudeigin mar sin.

AF―25 :07: Aidh.

PM―25 :08: Ach thig e chun na h-ìre agus gu feum thu feuchainn.

AF―25 :10: ’S e. .. ’s e. .. ’s e sin e agus, fhios agad, bha, fhios agad, bha tè eile. .. bha sinn a’ fuireach ann an. .. well, an sgoil anns an robh mise a’ teagasg chleachd gur e sgoil, fhios agad, far an robh clann na sgìre a’ tighinn a-steach ’s a’ fuireach tron an t-seachdain agus bha fhathast. .. bha ma leth-dusan nighean bho fhios agad bailtean a-muigh air an tuath, bhiodh iadsan a’ fuireach ann tron an t-seachdain ach ’s ann dhan an sgoil eile a bha iad a’ dol. Agus, ach bha àiteachan-fuirich ann dha. .. dha luchd-teagaisg agus ’s ann an aon dhiubh sin bha mise agus bha Bronwen a’ dol. .. agus bha feadhainn eile a bha a’ teagasg ann an sgoil eile shuas an staidhre agus mar sin, bha sinne air an deireadh-sheachdain bha, fhios agad, an àite mòr falamh a bha sin. Bha. .. bha. .. bha sinne. .. bha mise ann an aon cheann agus an tè eile aig a’ cheann eile, trannsa fada dorcha agus an dithis eile shuas an staidhre agus. .. ach le sin, fhios agad, cha robh mòran Beurla aig duine dhen an dithis eile a bharrachd agus dh’fheumadh sinn Fraingis a bhruidhinn agus eadarra. .. bha. .. aidh. .. chòrd e rium. Bha. .. bha.

PM―26 :25: Dha-rìribh, math dha-rìribh. Agus an uair sin chaidh thu air ais a Ghlaschu airson a’ cheathramh bliadhna a dhèanamh, eil mi ceart?

AF―26 :31: Airson an tritheamh agus a’ cheathramh.

PM―26 :33: Son an tritheamh agus an ceathramh bliadhna. Ò, ’s ann air an dàrna bliadhna a chaidh thu dhan an Fhraing.

AF―26 :36: Aig deireadh an dàrna bliadhna. .. eadar an. .. eadar an dàrna bliadhna ’s a’ cheathramh bliadhna. .. tritheamh bliadhna.

PM―26 :42: À, ceart. Agus. .. agus ciamar a chòrd Glaschu riut nuair a bha thu ann, ma-thà?

AF―26 :47: Math dha-rìribh, math dha-rìribh. Tuigidh tu a’ fàs suas ann an, ann an Leòdhas – bha mi. .. chord Glaschu rium air sgàth ’s nach aithnicheadh duine mi an toiseach, fhios agad, gu h-àraid le sloinneadh mar an sloinneadh agamsa, fhios agad. Cha. .. cha. .. cha b’ urrainn dhomhsa a thoirt a’ chreids’ gur e cuideigin eile a rinn e – gur ann air cuideigin eile a bha iad a’ bruidhinn. Fius ’s leis mo bhràithrean bha triùir aca ann, dh’fhaodadh gun robh iad ceàrr a thaobh cò fear aca a bh’ ann. Ach cha robh. .. cha robh ach an aon. .. an aon nighean leis an sloinneadh. Agus, ach feumaidh mi ràdh às dèidh dhomhsa, fhios agad, bha mi. .. rinn mi a’ chiad còig bliadhnaichean mar sin agus an uair sin rinn mi bliadhna ann an Cnoc Iòrdain airson ionnsachadh. .. na mo thidsear. Rinn mi an àirde m’ inntinn anns a’ bhliadhna a bha sin, às bith dè eile a bha bha mi dol a dhèanamh nach bi. .. nach bi tidsear àrd-sgoil a bha mi ag iarraidh a dhèanamh. Agus thill mi dhan. ..

PM―27 :56: Ann an. .. ann an. .. ann an Gaidhlig, Anna, no ann an. .. ?
AF―27 :59: Gaidhlig. .. Gaidhlig agus Fraingis.

PM―28 :01: Ò, an dà chuid.

AF―28 :02: An dà chuid. Agus an uair sin thill mi dhan an oilthigh airson ceum ollamhachd a dhèanamh. Agus bha mi dhà no thrì bhliadhnaichean às dèidh sin ag obair ann an Glaschu. Agus an uair sin, às dèidh ùine, dh’fhàs mi sgìth dheth feumaidh. .. feumaidh mi ràdh agus ’s ann a bha mi ag ionndrainn nach robh daoine air an robh mi eòlach timcheall orm, fhios agad, tha mi a’ smaoineachadh. .. bha. .. an rud a bha air a bhith math aig an toiseach. .. bha. .. bha. .. bha dìreach bha fadachd orm. Tha mi a’ smaoineachadh gur e an rud a rinn an àirde m’ inntinn gun robh mi, fhios agad, ag iarraidh a-mach às. .. bha, bha samhradh fìor fìor mhath ann. Agus bha mi a’ smaoineachadh rium fhìn nam bithinn aig an taigh, dh’fhaodainn a bhith a’ dol, fhios agad, shìos chun a’ chladach, mach cuairt air a’ mhòinteach, agus, fhios agad, chan ann sìos gu na. .. dìreach. .. gu na. .. na tràighean a tha. .. tha. .. .anns a h-uile baile tha àiteachan ann far nach eil ach muinntir an àit’ . .. air nach eil muinntir an àite fhèin eòlach, fhios agad, gheibheadh tu. Agus ann an Glaschu bhiodh agam ri bhith coiseachd co-dhiù leth-uair a thìde mus ruiginn pàirc a bhiodh loma-làn le daoine eile. Agus bha, bha mi dìreach, fhios agad, a’ faireachdainn, fhios agad, nach. .. sgìth dhan a’ bhaile mhòr agus tha mi a’ smaoineachadh cuideachd nuair a tha thu a’ tòiseachadh ag obair tron an t-seachdain, an rud a bha uabhasach tarraingeach nuair a chaidh mi sìos an toiseach, ’s e na bùithtean mòra agus. ..

PM―29 :52: Seadh.

AF―29 :53: . . .nuair nach urrainn dhut a dhol gu na bùithtean ach Disathairne ann an Glaschu chan eil. .. chan eil toileachas sam bith ann agus, fhios agad, bha mi a’ smaoineachadh. .. bha mi a’ ceannach rudan a-rithist cha robh. .. cha robh, chan ann air-loidhne idir, aig. .. aig. .. à catalogue. .. tha mi a’ smaoineachadh. .. dh’fhaodainn a bhith a’ dèanamh seo aig an taigh, fhios agad, carson? Agus nuair a thàinig an obair ann an. .. ann an Colaiste a’ Chaisteil an àirde, bha mi. .. bha mi dìreach. .. bha mi deiseil airson tighinn dhachaigh. Agus leis an sin, fhios agad, bha. .. bha na bliadhnaichean anns a’ bhaile mhòr, bha iad. .. bha iad math, bha iomadh rud math man dheidhinn, ach bha mi ro thoilichte an cothrom fhaighinn teicheadh às.

PM―30 :44: Seadh. Math dha-rìribh. Thàinig thu dhan Chaisteal ma-thà, thòisich thu a’ teagasg anns a’ Chaisteal. Dè. .. cuine a bha sin, Anna? Cuine a thàinig thu air ais?

AF―30 :53: Ann an naoi ceud deug, naochad ’s naoi.

PM―30 :56: Naochad ’s naoi, glè mhath.

AF―31 :00: Agus, aidh, bha mi gu math. .. bha mi air a bhith a’ feuchainn ri obair ann an oilthigh fhaighinn airson treis roimhe sin. Bha mi air a bhith ag obair anns na meadhanan. Bha mi ag obair air Machair mar eisimpleir, an toiseach dìreach a’ cumail sùil air a’ chòmhraidh, fhios agad, an robh. ..

PM―31 :23: Ceart.

AF―31 :24: . .. an robh daoine cumail ri. .. chan. .. chan. .. chan e an robh iad a’ cumail ris an sgriobt ach ma bha iad ga atharrachadh an robh iad a’ cumail ris an atharrachadh a rinn iad, bha. .. bha sin ann cuideachd. Agus an uair sin. .. mar sin. .. bha mi ag eadar-theangachadh airson aig àm sin bha iad an toiseach bha iad a’ sgrìobhadh nan sgriobtaichean anns a’ Bheurla. An uair sin nuair a thòisich iad gun robh iad gu bhith air an sgrìobhadh anns a’ Ghàidhlig bho thùs, bha mi an sàs ann an sin. Agus mu dheireadh mar dheasaiche air sgriobtaichean agus bha mi a’ dèanamh an uair sin, bha mi a’ dol eadar Machair agus STV agus Eòrpa agus a’ BhBC a’ dèanamh nam fo-thiotalan air. .. air. .. air Eòrpa. Sin a bha. ..

PM―32 :08: Ceart.

AF―32 :09: Agus an uair sin obair rannsachaidh agus mu dheireadh taobh radio agus taobh. .. taobh na Beurla bha. .. bha prògram aig Lesley Riddoch a bha a’ dol a-mach bho Diluain gu Dihaoine agus bha mi ag obair mar neach-rannsachaidh air an sin. Agus cha mhòr nach robh mi air dìreach air leigeil seachad a’ bheachd, fhios agad, tilleadh gu. .. gu obair a thaobh foghlaim nuair a thàinig an obair a tha seo anns a’ Chaisteal an àirde agus a-rithist dh’èist mi ri mo mhàthair. Thuirt e rium, “Siuthad, feuch, siuthad feuch air a shon co-dhiù, fhios agad, chan fhaigh. .. ” agus gu. .. gu fortanach fhuair mi an obair agus. .. agus. ..

PM―32 :59: Bha. .. bha do mhàthair ceart a-rithist.

AF―33 :03: Bha i ceart a-rithist. Bu chòir dhomh a bhith air ionnsachadh.