The Clanranald History

[hs][p.105](1) Aoís an domhain an tan tainic (2) mic mileadh a neirinn .3500~

(3) Ag so anmanna mac mileadh esbainn .i. Ír agus (4) Eremhon agus Eimhir fionn . agus arann an colpan an chloi(5)dhimh agus eimhirghin ghluingheal an file , as é fa (6) file agus fa senchuidh agus fa brethemh dhoibh , agus (7) céd ugdur ghaoídhealuibh , ni fhuighimid sliocht acht ar (8) triuir dhiobh .i. ír agus eiremhon agus eimhir fionn (9) an cethramh sliocht sliocht ithe mic breghain (10) .i. brathair athair do cloinn mileadh do badar (11) sliocht an chethrair sin ag gabhail cennuis na (12) heirenn , acht nac mo ^no triuir no cethrar do (13) shliocht Lughauidh mic Íthe do ghabh cennus na (14) heirenn . Sliocht Ír mhic Miledh re nabarthar (15) ulltuidh , agus clanna rugrighe sliocht eimhir fhi(16)nn re nabhartar muimhnidh agus fir an taoibh a (17) des mar ata clann charrtha agus síol mbriain (18) sliocht Éir[e]moin o fuil Conachtuidh agus Laighnigh agus (19) an rioghrigh albanach . Írial fáigh mac Eire(20)mhoin na rí , Eithrial mac Íreil nar aontrebh [p.106](1) an sliocht soin . Eiremhoin go haimsir ríghe (2) aine mhóire mhic eochaidh bhúaighuidh mhic duach(3)a laghraidh mic fiachaidh tolgannraigh mic Muired(4)haigh bolraigh mhic Simóin bhric mic aodhain gl(5)ais mhic Núaghad finnfail mic giall(6)chad mic ailealla olchaoin mic Siorna (7) Siorgalaigh mic déin mic deamhain mic (8) roithechtaigh mic Maoin mic Aonghuis olmuc(9)adh mic fiachaidh labhradha mic smirghuill (10) mic erbhotha mhic tighearnais mhic follaigh (11) mic Eitheroil mhic Írial fhaigh mhic Eireamhoin (12) agus do roinneadh da threibh do threibh Eiremhonn ó (13) aimsir iuirghuine mhoir .i. treabh chobhuigh chao(14)il mbregh agus trebh Laoghuir luirc . acht ge do (15) bhádur cúig mhic fichéad ag iúghuinne mor ní (16) roibhe coróin na riogachta , acht ag sliocht (17) deisi dhiobh .i. siol chobhuidh caoil mbregh agus (18) sliocht Laoghaire luirc ; ar sliocht Laoghair ata (19) an céad rí Ferghus tainig a nAlbain .i. (20) ferghus mac ferchuir mhic feradhaigh mhic Laoghair luirc (21) mhic Iúguinne mhóir ag sin an céad rí [p.107](1) tainic ar albain do na scotachaibh no do ghao(2)idhluibh ni roibh acht en rí ar gaoidhealuibh go (3) rígh ferghus go halbuin an tuairim 300 blia(4)gan re ginemuinn criost agus adeir foire(5)nn eile gurab ceithre chéad ar sliocht chobhui(6)ighe caol mbhreagh ata urmhór riogh alb(7)an agus eirionn , do rinneadh da treibh do (8) sliocht cobuidh chaol mhbhreg ag aonghus { tuirm(9)igh } ^[*] temhric mac eachac ailtletain mhic oili(10)ll chaisfiaclaigh mhic conla chrúaidhchealgaigh (11) mhic iarruinn ghleofathaigh mhic meilge molf(12)uigh mhic cobhaigh chaoil bhregh , da mac ag aon(13)ghus tuirmech .i. enna aignech agus fiacuidh (14) fear mara , ar shliocht enna aignigh ata clann (15) cunn céadcathaigh ar sliocht fiacaidh fir mara ata (16) an riograidh albanach . Conn céadcathach mac feil(17)midhi rechtmuir mhic tuathail techtmhuire mhic (18) fiachaidh fionnola mhic criamhuin nianair mhic (19) Lughaidh riamnerg mhic na ttri finn emhna e[o](20)chaidh fheighligh mhic roighnruaidh mhic easamain (21) eamhna mic blathacht mic labhradha luirc mic (22) enna aignidh mac ag conn .i. art , mac ag [p.108](1) Art cormac , mac ag cormac cairbre , dias (2) mac cairbre Lifeach fiachuir .i. { fiachaidh } stra(3)ifdine agus { eochaidh } duibhlén . Sliocht { fiachaidh }(4) sdraibdine muiredhach tírech eo { eochaidh }(5) maomegon mac muiredhaigh thírech . cuiger (6) mac ag eochaidh maoimeghon ar an rabha (7) sliocht .i. Níall naoighiallach agus brian agus fia(8)chra , o níall naoighialla do siolaigh clann (9) Néill na heirin uile , ó brian mac eochaidh (10) maoimeghon moran dfheruibh connacht , ó fhia(11)chuidh athair dathí mhic fiachrac moran ar sliocht (12) a connacht agus a nuiltuibh . clann eochaidh duibl(13)ein mhic cairbre lithfech mhic cormuic .i. tr(14)uir mac re an abarthar na tri Cholla , coll(15)a uais , colla dha crioch , Colla meann ,(16) anamann baisde , Caireall agus Aodh agus Muire(17)dhach , asbert an file

1.	(18) Cairel céadainm colla úas (19) Aódh coll[a] meann go morchrúas (20) Muiredhach colla dha chrioch (21) do budh urra re heisíoth ,

[p.109](1) gabhais Coll[a] úas mac eochaidh duiblen righe neirenn (2) an bliagain daois chriosd 322 agus do bhí ceithre bli(3)agna na righ eirenn gur éighridh Muiredhach tiredh(4)ach le nert sloigh gur chur t cath ar na ttrí (5) Cholluibh gur fogir go halbuin iad , go fuair (6) siad feruinn iomda ann . oir dobh i Oil(7)each inghin ríogh alban a mhathair an aimsir chor(8)muic fhinn do bheith na righ ar albuin 362 do (9) chaithedur sel daimsir a nalbuin go ndainic (10) do muirechadh tirech .i. rí eirenn gur fhás (11) cogagh eider é agus ulltuigh .i. clann ru(12)gruidhe gur chuir fis ar chloinn dherbhrathar (13) athar go heirinn do coghnamh leis a nagh(14)uidh cloinne rugraidhe agus choicrioch .i. na ar na (15) trí colluibh . do fregradur righ eirenn agus do (16) rinnedur cogadh neimhnech re clannuibh r(17)ughraidhe gur thuite ferghus foga .i. righ ulladh (18) agus a triuir mac leo agus do ghlachadar fein (19){ orlamhus } chuig uladh agus oilltrian choigidh (20) connacht agus moran do shochruibh oile do lean re(21)na sliocht na ndiaighe ó ríoghuibh eirenn

(22) Iomthos colla uais ar chriochnaghadh an cog[p.110](1)uidh sin do iompoigh ar ais d['] albuin agus do (2) fháguibh na socuir sin uile ag a bhrathribh (3) agus ar caithemh chúig bliaghna dég dhó innte (4) do chúaidh ar sáorchuairt d['] eirinn go bfuair (5) bás an temhruigh na ríogh anno domini (6)335. ceithre mic mhaithe ag colla úais (7) .i. eocuidh agus fiachra tort agus feradhach (8) agus Maine . ar sliocht eochuidh ata clann do(9)mhnuill a nalbuinn agus a neirinn uile . ar sliocht (10) fiachraidh tort atait turtruighe agus fir (11) luirg . ar sliocht feraghuid ataid fir (12) lí agus fir lacha . ni heol dhuinn sliocht ar (13) Maine . do fhás sliocht maith a neirinn (14) ar cholla da chrioch .i. mag uigir na chenn (15) ar cuinndaoí fhearmanach . mag mathgamhna (16) na cenn ar cuinntaoi muinechan . Ó hann(17)lúain agus o cellaigh agus moran oile . ni fhaca (18) mé a bheag scriobha do shliocht Colla (19) Meann acht a ndechuidh san egluis diobh do (20) dháoinibh naomtha . do bhí iomad do dhaoi(21)namh . naomtha na halban agus na heirinn [p.111](1) ar sliocht na trí colla .

ag so sliocht i an linne di(2)rich anúas ó cholla úais

do ginedh eochaidh ó colla (3) úas , do ginedh carran ó eochaidh , do ginedh earca (4) ó charran do ginedh Maine ó earc , do gineadh o (5) fearghus ó Maine , do ghineadh go^thfruigh ó fearghus (6) do ginedh niallghus ó gotfruigh . geinealach mhic (7) domhnai clainn i cheallaigh , flannagan mac taoidhg (8) mic fir mhara , mic taoi^dg mic Lochlainn , mic airt (9) mic fianacht[a] mic domnaill o fuilid clann domnaill (10) clainn , ceallaigh mic colgan mic ceallaigh mic tuathail (11) mic Maol dúine mic tuadáin mic tuathail (12) mic daimhnin mic cairbre mic doim airgid mic (13) niallghusa . do ginedh suibhne ó niallghusa (14) do ginedh Mearghach ó shuibhne , do ginedh (15) solomh ó Merghach do ghinedh giolla oghamh(16)nan ó solomh . as é an giolla = oghaghnan sa (17) on[a] tainic clan domnaill ros laogh ó dherbh(18)rathair do ghiolla bhríde mac giolla oghamhna[n] (19) agus is e giolla oghamhnan do thog mainisdir (20) na sgríne an tíre [fh]íarach a cuinntáoi shl(21)igech a ccoigidh chonnocht agus ata ainm feinn inn(22)te .

giolla bríde mac giolla oghomhnan mhic agus (23) úaidhe toisigh earr ghaoidheal agus ó cholla [p.112](1) ar mbeith dhó a measg a chinnigh a neirinn eadón (2) clann na ccolladh mar atáid manchaigh agus ma(3)thdhamnaigh .i. cinneadh meg uigir agus meg math(4)gamhna tarrla don aicme soin coinne agus comh(5)dhail do bheaith eatartha a fearmanach a nduithigh (6) meg uighir agus bá da nadhbharuibh ma gnoidhi(7)ghib giolla bhríghde go cuide duichthe do thab(8)airt dhó da tíre féin o do bí se air dhíobra (9) óna dhuchas o neart lochlannach agus fionnga(10)llach . o do chonnuirc gille bride slúagh^e mór (11) do dháoinibh óga urrunnta san oireachtus agus (12) iad fabharach dho fein , as i chomha do iarr se (13) ar a chairdibh an tuillfedhsan líos do bhí a bhf(14)ogas san aite do dhaoinibh do leigenn le(15)is d['] alban mur dhúil go ttugadh se sea(16)lbh a dhúcha agus a choda féin di . do ghluas (17) giolla bríde dionsuige na halban agus an chuid(18)eachta sin leis agus tangadur ar tir , tugsad (19) sgathuidh agus ionnsuige mionca ar a neas(20)gcardibh ar feadh aimsir an triobloide , oir (21) do bí a naimhide laidir lionmur san aimsir sin do (22) bí an roibh o mhanuinn go harcuibh doilenuibh (23) ag lochlannachuibh agus an rabh dhún bretan [p.113](1) go catuibh a túath dá hoirire agus ar mhair do (2) ghaoidhealuibh na bhferan soin a ccoilltibh agus an sleibht(3)ibh da ndiden fein agus an deiredh na haimsire sin (4) do bhí mac maith ag giolla bríde ar techt go hiom(5)lan agus go hoirrdhercus , tarrla don chuidecht bhig sin (6) do bhí ag leanmhuin gile bride agus somuirle go (7) rabhadur ar sleibhtibh agus a coiltibh aird gobhar agus na (8) morbhairne agus tanghus orrtha an soin sluag mor (9) do loclannachuibh agus d['] fionngallaibh , cruinnigid an tiom(10)chall Somuirle an rabha do shoighdeoruibh aige (11) agus muinntir na caoracht aige agus cuirid tús agus (12) deiredh orrtha . targes somui[r]le an ordughad (13) blair íad agus tug taisbenadh mor do náimhuid (14) ionta . ionnus go ttug tri huaire na fiagh(15)nuis an en cuidecht gur shaoiladur gurab tri (16) cuidecht do bhí ann . do ionnsuigh iár sin íad (17) agus brisder orrtha le Somuirle agus lena (18) mhuinntir . ionnus nar phill on rúaig gur (19) chuir a túath tar abhan tsheile íad agus (20) an chuid fuair airdrigh dhiobh do na hoilen(21)aibh , nior sguir don nobuir sin ^no gur glan se an (22) taobh síar d['] alban o loclannuibh , acht oilein [p.114](1) fionnlochlann re nabarthar innsi gall agus búaigh ar naimh(2)dibh s gach áo lathair aig . do chaith { seal }(3) re cogadh agus seal oile re siothtain go (4) ndechuidh se re slúagh a bfoghus do ghlas(5)chú , gur mhurt a pheidsi fein e , tug chenn (6) dionnsuigh | an riogh anno domini 1180. adeir a (7) dhaoin féin nach do gheineamh coguidh an agh(8)uidh an rí do chúaidh sé ar an siobal sin (9) acht dfhaghil siochan , oir is mo do (10) ceannsuidh descardibh an rí na an der(11)na sé do chogad air . do bí clann mhaith (12) ag somhairle .i. dubhghall agus Raghnall agus (13) an ghall mac sgillin mur ainm ar an fer (14) sin o fuil clann an ghoill sna glinnib .(15) beathog inghen Shomhuirle do bhi na mn(16)aoí riagalta agus na cailigh dhuibh , as í do tho(17)guibh teampall cháirinis a nuibhist . do (18) gabh Al dubhghall mac Somuirle cennus err (19) gaoidheal agus ladhairna gabh [...] s Ragnall agus (20) shliocht | go hionnsuibh cinn tire agus (21) sliocht na dhíaidh [p.115](1) Ragnall ri innsi gall agus oirire gaoidheal ceann soch(2)air agus badha einigh agus enghnomh ghall agus gaoidheal (3) do cumhduighedh 3 mainisdrech leis .i. main(4)isdir manach dubh a ní an [on]oir dé agus choluim chile (5) agus mainisdir chaillech ndubh san bhaile ceni (6) céadna agus mainisdir { manach } líath ag a sagh(7)adal agus as é fos do cumdaigh órd riaghalt (8) mholaisi . biadh fios agad gur be Ragnall agus (9) a neart is mo do bhí ag rí Alasdhair a na(10)guidh ríogh lochlann fan am an tug na hoil(11)ein o na lochannachuibh agus na dhiaigh sin ar fhagha(12)il croisi o Sherusalaim dó agus ar caithemh (13) chuirp criosd agus ar cor ola fair do ég sé (14) agus do hagnuichedh an reilic oghran an í é (15) anno domini {1207} bliadhna corra aimsir na (16) dhíaidh só do marbhadh Ragnall mac gofraidh rí (17) fionngall anmean [...] le hamlaoibh mac gofraidh (18) anno domini 1238 úadh so amach tainic ce(19)rt ar insi gall Raghnall agus ag sliocht na dh(20)íadh oir is sí inghen amhlamh dheirg mac [p.116](1) mhic go^thfraidh mathair Ragnall mhic Somhuirle do bí an (2) ingensi Amlaoibh oigre dligach athar , agus a deisi (3) derbbhrathur .i. Ragnall amhlamh dubh (4) Tangadur techt[a] ó temhraigh domhnall mac ragnaill do (5) bhabh cennus innis gall agus urmhor gaoidheal . do bhí (6) clann mhaith aige .i. Aonghus mor an toighre (7) agus Alusdair or shioluiduidh clann domnaill re(8)na , mhic uilliam a chuigidh 98 chonocht agus clann ts(9)idhigh na muman .i. o Siothagh an dornain , mac (10) eachuin mic Alusdair agus micheile .(11) Aonghus mhor mac domnaill mhic Raghnall do ghabh iom(12)adh athar agus is re linn do éiridh cogadh (13) na m[B]ailliolach agus na mbraoiseach do gabh (14) sliocht dubhghioll mhic Somui[r]le don táoibh (15) na mbáilleolach agus sliocht Ragnaill mhic (16) Somhui[r]le ar taoibh Roibiort braois , ionnus (17) go roi rabha a nuile garasdan o Inbher (18) feothfarain an ros go mail cinn tíre (19) ag mic dubhghoill fedh na himsir sin .(20) agus an sliocht sin Fagnaill fa cuing a namhad (21) do bhí sliocht maith ar Aonghus mór .i. Aonghus [p.117](1) óg an toighre agus eoine or shioluighe clann (2) eoine aird na murchann agus Alasdair or shiol(3)uidh clann at alasdair agus áongus na connlui(4)ghe o bfhuil clann donchaidh agus robersdonuigh agus (5) iomdha rena sgriobhadh ar an naonghus mor sin (6) nach fuil an so . do ég sé [']n íle anno domini (7)1234

Aonghus og mac aonghus mhoir mhic dom[nall] (8) mhic ragnaill mhic Somhuirle ardfhlath uasal egh(9)namhach innsi gall do phós sé inghen cuinn bhuighe (10) í cathán as í fa máthair d['] eoin mac Aonghuis (11) agus is le tainic n tshochra neamhghnathach a (12) heirinn agus cethrar ar fichéad do chlannuibh lucht (13) oireachta or siolaigh ceithre teglaigh fichead a nal(14)bain do bhí i mac oile ag Aonghus .i. eoin og (15) an fhraoic or clann shiolaigh clann eaáin ghlinne (16) comhan re an ráitear clann domnaill an fhraoich . an (17) taonghus og sin dég a níle . a choirp chur a ní (18) anno domini 1306.

gabhus eoin mac aonghuis óig (19) íonadh athair ardcheannus innsi gall . do bhí sliocht (20) maith air .i. triuir mac eidear é agus Anna inghen (21) Rúagraide mac Ailin ardfhlath lagarna [p.118](1) agus aoninghen .i. Maire agus dob í an mhaire sin ben (2) pósda echdhuinn mⁱc giolla eóin tighearna dubhard (3) Céad mhac eoin Ragnaill agus gothfruighe agus aonghus , gi(4)odhedh nior phós se o altóir mathair n^a bhfersa (5) agus do . cuir roimhe a pósadh a naimsir a báis (6) oir do bhí a dhiol do mnaoí innte agus tainic (7) a comhairligh na aghaidh uime sin óir do connghas (8) doibh nac fuighedh se a dhíol chleamhnuis da mb(9)iadh oighre dénta ar a shliocht ar tus ge do bhi (10) se óg iomlan , uime sin do rinne beatha da mac Ra(11)gnall . as i sin ab bacht o chill cuimin a nobuir thairbh go (12) habhuinn seile agus o abhuinn tseile gus an bhél(13)leith fa thúaith , eig , agus rum , agus da uibisd agus (14) na diaigh sin do gluais se [ go ] bun abhann glas(15)chu agus tri fichead long fada leis agus do ph(16)ós marghred ingen Roibeart sdiubhart re a (17) nabramuid rí alban , acht s e do bhi ann roibeart (18) iarla faif .i. derbrathair do Roibeart .i. an (19) rí agus is e fa ghuibhirneoir ar alban agus do (20) rug sí d['] eóin triur mac maithe .i. domnall ^a [p.119](1) híle an toighre agus eoin mór an tánaisde agus alasd(2)air carrach an tres mac . do bhi mac oile ag eoine i (3) Marcos or gin clann domnaill chnoic an chlúithi an (4) tíre eoghan . do fuair an teoine si saoghall fa(5)da an í cholaim chille na aimsir féin agus is e (6) immorro do cumhduigh caibel a noilen eorsaigh agus (7) caibel a noilen fionlagain agus caibel a noilen (8) tsuibhne cona nuile ionnstruminnt dlesda(9)nach dochum uird agus aifrenn agus serbhis dé agus (10) dob fer connmhala chlereach agus manach agus sag(11)airt an tigearna nemnaigh do ghnath n^a choimh(21)idecht agus as e do co chumhduigh mainisdir (13) na croch naomh fada ren^a bhás dó agus do (14) ég sé na chaislen féin a naird tóirinis (15) ar mbeith do manacuibh agus do sagartuibh os (16) chíonn a chuirp ar caithemh cuirp chriost agus ar cor (17) ola fair , tugadh go hí . cholaim chille agus tainic ab agus (18) manuidh agus biocoiredh n^a chomhdhail { amhail } mur (19) do dhleasdaois techt a chomhdháil cuirp riogh (20) fiongall agus do rinnadur a seirbhis agus a toruimhe (21) go honorach ocht la agus ocht naoichte [p.120](1) agus do cuiredh an aonle^abuidh rena athair an tea(2)mpall ograine anno domini 1380

agus do bhí Ragnall (3) mac eóin n^a ardsdiubhor ar innsibh gall , a naimsir (4) athar do { bheth } n^a aois ársuighe agus ag riaghladh os (5) cionn dó ar neg da athair do chuir tinnnol ar (6) uaislibh innsibh gall agus ar bhrathribh go haonion(7)adh agus tug se slat an titearnais da bhrathair (8) a ccill donnainn a neige agus do goiredh mac (9) domnaill de agus domhnall a hile a naghuidh baramhla fher (10) innsi gall , Dobh fer meduighe cheall agus main(11)isdreach an Ragnall sa mac eoin mhic aong(12)us óig ólena lenmhuid clann raghnaill do (13) rágh ren^a shliocht do bhronn sé tír umha (14) de dferann a nuibhisd do mainisdir ie (15) Siorruidhe go brath a nonoir dé agus choluim chi(16)ll . do bhí sé na uachtaran ar an oirer (17) a túath uu uile agus ar na hoileanuibh no(18) gur ég sé anno domini 1376 na mainer (19) féin san chaislen tirim , ar fagbhail chuig(20)er a fearannus ar a shliocht

tigmid anois ar (21) Domhnall a híle mac eóin mhic aonghuis óig [p.121](1) .i. brathair Raghnaill mar do gabh tighearnus le (2) toil a bhraithrech agus úaisle innsi gall do bhi ca(3)ch oile umhal dho agus do phós se Maire ingh(4)en iarla Rois agus is da taoibh sin tainic (5) íarlacht Rois ar chloin domhnaill , do goireadh iarr(6)la Rois agus mac domnaill agus ardfhlath innsi ga(7)ll dhe ataid , iomad caithrem agus ghniom(8)artha arna chur sios sgriobhtha air a nionuigh(9)ibh oile , do bhrisd se cath gaifech ar (10) dhiúc Murchadh ag sesamh a chiort féin (11) air fa iarrlacht Rois agus ar techt don chéad ri Se(12)mus ó braighdenus riogh sasgasan fuair (13) domnall a hile toile agus dainghen an ríogh (14) ar Ros agus ar an chuid oile da inbhe agus do cuir(15)edh an cenn do diuibhge murchad agus da (16) mac dob fer connmhal^a cléireach agus sagairt (17) agus mhanach na choimhdecht agus tug fearuinn a (18) muile agus a ile do mainisdir í agus (19) gach saoirsi da rabh [ ag ] mainstir íe ón^a (20) sin[s]earuibh roimhe agus do rinne ca chumdach [p.122](1) óir agus airgid do thaisibh laimhe choluim chille (2) agus do ghabh se a fein braithres an uird (3) ar fágbail oighre dlesdanach diong(4)bhála a bhflaithes innsi gall agus Rois .i. (5) Alasdair mac domnaill do ég se iar soin (6) a nile agus do haghnaicedh { i } tempoll ogh(7)rain .

Do gabh alasdar [ a ] mac íonadh athair .i. (8) iarrlacht Rois agus tighearnus innsi gall do phós (9) Marghréd Liuisdon .i. inghen iarrla Lichtu (10) mathair eoin mhic alusduir re nabarrta eo(11)in a hile mac Alusduir a híle mic domnaill (12) a hile . Aonghus óg mac eoin re nabhtararthear (13) oighre eoin do phós se inghen mhic cailín agus (14) fásuidh aimhreighe eitear e agus athair fa comh(15)roinn a crichthe agus feruinn tainic cogadh (16) dhe sin eidir airmuinn innsi gall agus cinneadh (17) mic domnaill , an cinnedh ar taobh aonghuis agus na (18) hármuinn ar thaobh eoin , ionnus gur oibrigh an (19) chúis go { ndechaidh } eoin a cenn mhic cailín (20) go tug dho an roibh eidir abuinn fhada (21) agus álta na sionnach a mbraigh chinn tíre [p.123](1) ar dul leis an lathair an riogh do caisoid ar a -(2) mhac . aimsir athghoirid n^a dhiaigh do bhi coinne (3) mhor ag aongus ógsa re feraibh an taoibh tu(4)aigh a ninbher nis do murtadh le mac í (5) cairbre a chlairseoir fen é gur gherr a mhuinel (6) le sgín ghada , do bhi athair beó bliaghna da (7) eis do aontad na criocha uile dho gidhedh thu(8)g thairis don ri morn diobh .

do bhi inghen (9) m^ic cailin ben aonghuis torrach fan am ar (10) marbhadh i agus do gabhadh no gur tuismedh í (11) agus do ruig si mac agus tugadh domnall fair agus (12) do cunnbhad ar laimh é gur fhaguibh a d(13)eic bhliaghn^a fichead daois agus no go tug fir -(14) ghlinne comhan len imertus féin e am(15)ach ar techt dho

tainic d['] innsi^bh ghall agus do (16) chruinnidh uaisle innsi gall uime . re f(17)edh na haimsir an rabha domnall dubh ar (18) laimh . do bhi buaighirt mhor eidear gaoidheall(19)uibh ag dreim re cennus , ionnus gur sgri(20)os mac ceaáin ard [ na ] murchan sliocht eóin (21) mhoir mhic eoin a hile agus a cinn tíre [p.124](1) Do gabh eoin cathanach mcc eoin mac domnaill ba(2)llaidh mhic eoin mhoir mhic eoin mhic aonguis óig .i. tigh(3)erna shliochta eoin mhoir agus eóin mor mac (4) eoin chathanaigh agus eoin og mac eoin chathaniagh (5) agus domnall ballac og mac eoin chathanig do ga(6)bhail le feill le mac cean a noilen fhionn(7)lagáin as i a níle agus rug leis go dun (8) eiden íad agus do thogbhadh croich doibh féin (9) ann da ngoirthear baramiur agus do crochadh (10) iad agus do cuiredh an tempall sant phr(11)oinsies a cuirp . da ngoir^ther an tempall (12) nua an tansa , nior ghagbhadh duinne (13) do cloinn eoin cathanaig acht Alasdair mac eo(14)in cathanaig agus aonghus ilech agus iad da bhfolach (15) sna glinibh a neirinn agus innister ar mac cea(16)ain gur chaith se an oiread sa^{n argid} do ionnmhus (17) re denamh thúagh go coilltibh na glinneadh (18) do ghearradh ar dhóigh go sgriosfadh se Alas(19)dair . mac eoin cathanaig as na bhlinnibh agus (20) as an saogal uile . tainic

faoi dheireadh (21) go nderna mac ceaáin agus Alusdair clemhnus (22) agus reite re cheile . do phós Alasduir in(23)gen agus do rug clann maith do .[p.125](1) ar an cor cceadna do bhi an choram ar chloinn do(2)mnaill san taoibh túath , oir an diaigh bais (3) eoin a hile iarrla Rois agus marbhaidh aonghuis do (4) ghlac Alusdair mac giolla easbuig mac alusd(5)ar a hile seilbh an iarlacht Rois agus annsan oir(6)ire túath go hiomlan agus do bhi inghen mo(7)rbhair moireogh posda aigé giodhedh tai(8)nic cuid dferuibh an aoibh túagh gur eir(9)idh clann choinnidh agus síad sin a naghaidh alasduir (10) gur brisdedh blár air re an abar síad blár (11) na pairce ni rabha do dhaoinibh ag alasd(12)air acht an raibh aige dferaibh Rois . tainic (13) Alusduir go traigh na dhiaidh sinshin diarraidh nior(14)t d['] innsi gall agus do chúaidh ar luing fha(15)da don oirir a des dfechain a bfui(16)gedh a bheg beo do shliocht eoin mhóir (17) do eirghedh leís do mhothuidh mac ceoin (18) ard [ na ] murchann do ag séoladh secha do (19) lean ar a lorg e go hórannsaigh cholbhann(20)saigh agus do chúaidh fa thigh air agus do mairbh(21)aidh ann Alasdair mac gille esbuig [p.126](1) le mac cenain agus Alusdar mac eoin chathanuidh .

do (2) bhí sin mur sin seal daimsir no go ttainic (3) domhnall gallda mac Alusdair mic gille easbuig (4) dochum aoisi agus tainic se ó na galdacht (5) le seoladh morbhair moireógh go ttainic (6) se go innsi gall agus do thoguibh mac leoid leoghais go innsi gall agus do cúadur amach ar rudh(7)a aird na murchann agus tarla Alusdair mac (8) eóin cathanuigh doibh íar sin agus do rinn se (9) fein agus domnall mhac Alusdair cengal agus reite (10) re cheile agus do ionnsagdar daoinlaimh mc (11) cenain san monadh re nabartur creg an ai(12)rgid agus do marbhadh e fein agus a thriuir mac (13) ann agus moran da muinntir . do goiredh mac (14) domnall do dhomnall ghallda don daobhsa do rugha (15) airda n murchann agus do umhluigh fir innsi (16) gall dó agus nior mhair beo na dhíagh sin (17) acht a secht no hocht do sechtmuiniibh .

fuaire (18) se bás an cern^a borg a muile gan sliocht (19) gan oighre acht triuir derbhsetrach do (20) bhi aig .i. triuir inghen Alusdar mhic g[i]olla [p.127](1) esbuig agus do rinnedh inbhe an oirir tuath ar (2) na hingenuibh sin agus do sgar Ros riú do bhí mac (3) diolmhuin ag Alusdar mac giolleeasbuig air a bhf(4)uil cail eigin sliochta .i. eoin cam mac alusdair (5) air a shliocht ata fer achuidh n^a cothaichen san (6) bráighe agus domhnall gorm mac Raghnaill mhic Alusdair (7) dhuibh mhic eóin chaim .

(8) Iomthos domhnaill duibh mhic aonghuis mhic eóin a hi(9)le mhic Alusdair a hile mhic domhnuill a hile mhic eoin (10) a hile mhic aonghuis óige .i. oighre direch dle^astan(11)ach innsi gall agus Rois ar techt a laimh dhó . tainic (13) d['] innsi gall agus do cruinnigh fir innsi gall (13) ime agus do rinn agus iarrla lemhnacht coimhcen(14)ghal fa árm mór do chur ar a choís ar sli(15)ghidh a dhul an seilbh choda féin agus táin(16)ig long ó Sagsan chuctha le cungnamh (17) ionmhuis gho cogadh go caol muile agus tug(18)adh an tionmhus [ do ] mac giolleóin dubhaird re(19)na roinn ar uachtaranaibh an airmh . nⁱ fuaradur (20) an riaruighadh mur búdh mían leo , ionnus gur sg(21)aoil an tarm . mur do chúalaidh iarrla lemhnocht (22) soin do léig sgaoiledh da arm féin agus do [p.128](1) rinne reite ris an rí . gluaisis mac domnaill (2) go heirinn diarraidh neirt do chogadh agus ar a shli(3)ghidh go baile atha Cliath fuair bás an (4) droichid áth le fiabhrus chúg oichthe gan (5) mac no inghen ar a shliocht

(6) Sliocht Rannaill mhic eoin mhic aonghuis oig ann so (7) Ailín mac Ragnaill an toighre agus inghen iarrla ath(8)foill do mathair aige , ón ailín si aderar (9) Síol Ailín agus domnall mac ragnaill an tánai(10)sde ó nabrar síol domnall mhic Ragnaill , eoin (11) dall o nabrar sliocht eóin mhic Ragnaill (12) Aonghus riabhach o fuil sliocht aonguis riabhaich (13) agus dubhghall o bhfuil siol duibhuill , aois (14) an tigerna an bhliaghuin testa an tailín si (15) mac Ragnaill san chaislin tírím .1419. agus do (16) cuiredh a chorp an aonle^abuidh rena athair (17) an roilic oghráin a ní choluim chille . aois (18) an tigerna an bliaguin testa domnall mac Ragnaill (19) .i. sdiubhart loch = hapar eg immorro an loch (20) hapar agus a chorp do { thabairt }. go hí agus (21) adhnacal an énleabuidh rena athair agus (22) rena bhrathair an reilic odhráin 1420.(23) gabhas Ruaigridh mac ailín mhic Ragnaill [p.129](1) tigernus athair agus a shenathar agus ingen sdiu(2)birrt na hapann na mathair aige , do bhi mac (3) eile ag eilín re a nabarthaoí eaáin ó (4) fuil sliocht eaain mhic cailin anno domini (5) an bliagain testa aonghus riabach mac ragnaill (6).1440. .i. tigherna ghairbhthreine clainni raghnai (7) ar ngaibhail braithris uird muire do a negluis (8) íe , do hadhnaicedh a nenleabuidh ren^a athair an (9) roilic odhráin é anno domini 1481 ag so an (10) bliadhuin testa Ruagraidh mac ailín tigherna (11) clainni ragnaill tugadh a chorp go hí (12) agus do hadhnaicedh an roilic odhrain a neinlebuidh re(13)na athair é anno domini .1426. an bliaghna (14) testa dubhghall mac Ragnaill na mhainer (14) féin an reispoll agus tugadh a chorp go hí (15) agus do hadhnaicedh maille rena bhraithribh (17) an roilic odhráin anno domini .1460. san blia(18)gainsi testa tigern^a trén tennbhághach do cl(19)oinn Ragnaill bás .i. Alusdair mac domhnaill mhic ra(20)ghnaill a noilén abas agus tugadh go hí [p.130](1) agus do hdhnaicedh a naoinle^abuidh rena athair an roil(2)ic odhrain san bliaguin céadhna , fuair ri alb(3)an bás le geinn gunna mhoir , do bhris (4) a chos agus e ga sheoladh ar chaislén rosbro(5)g .i. an dara rí sémus san bliaghain céadhna (6) tesda alusdair mac mhic gothfruigh mhic (7) Ragnaill mhic eóin .i. tigerna an chinn thúaith (8) d['] uibhisd , san bliaghin chéadna do { chrechadh }(9) arcamh le huisdin mac domnaill , san blia(10)gain chéadna do marbhadh eóin mac lochlann (11) mhic giolleoin le catanacuibh a naird gobh(12)air , mac maith ag Ruaigridh .i. ailín mac (13) Ruaighrigh agus inghen mhic domnaill a noirir a (14) des do mathair aige .i. mairgred inghen (15) domnaill bhalluigh mhic domnaill ^eóin mhóir ; do bhí mac (16) oile ag ruaighgigh .i. donnchadh garbh agus ingen (17) tigerna chola do mathair aige , agus clann (18) dioluin eile .i. ferchar agus eóin ; gabhais (19) Ailín tigernus agus budh maith an airigh air inbhe (20) an tailin s[in] oir do chur se a úamhan agus e(21)gla ar escairdibh agus ar mhoran don chuidsi [p.131](1) d['] albain agus do fhuair se saoghal fada agus do fhag(2)uibh sliocht maith n^a dhdaigh . Ragnall bán an toighre (3) agus Alusdair da mac ingheⁱn eoin mhic eoin aird na (4) murchann clann oile .i. Ailin riabhach mac ailin eo(5)in beg mac ailin , eoin bronach mac ailín , eói(6)n mholach mac domnaill mhic ailín , semus mac ailín (7) agus Ragnall gallda mac ailín mhic Ruaghraig an mac (8) is óige do bhí ag ailín agus inghen mic s[i]m[i]gh (9) na mhathair aige an tailin si mac Rúaghraig ar (10) techt a cenn an rí dhó agus ar ngaibhail córa(11)ch ar dhúchuigh on cheramh ^rí Sémus anno domini -(12).1509. do ég se a mblár an abhfoll agus do (13) chuiredh a chorp a mainisdir an bhaile sin .

1.	(14) Míle bliagna s a 9 leis , 5 céad bliagain re aithris (15) on te do chabhuir gach tír , go hég ailin mic Ruaghraig

(16) Gabhais Ragnall bán mac ailín tigernus an dia(17)ígh a athair agus budh maith an soin é óir budh (18) hard a haignedh agus fa mór a smacht agus fa (19) maith recht agus riaghuil a thíre an seal athgh(20)oirid do mhair acht ar ndul a ccenn an (21) ríogh , dó chur ^crioch ar na gnoidhighibh nar fhead athair (22) do chriochnughadh , fuair se bás a mbaile phert [p.132](1) anno domini .1514. an bhliaghna do marbhadh rí semus an (2) cethramh a ccath , do faghuibh Ragnall a mhac an (3) tigernus .i. dubhghall mac Raghnall .

Do gabh (4) Alusduir mac ailín tigernus an deóigh bhas dubhghoil (5) mic Ragnaill , do caith a sheal fein fuair se bás (6) san caislen tirim , clann mhaith ag alusdair (7) .i. eoin múideórdach agus aongus agus Ruaighrigh rúagh (8) agus domnall an locháin an chéad chlann do bhi edear é (9) agus derbhfail eoin aird agus ailin oghar agus Ruaighraigh (10) person clann inghine thormoid mic gioll^a pha(11)druige . ferarar mac alusdair inghen fercuir thói(12)sigh do mhathair aige . ghabhas eóin múideor(13)dach mac Alusduir tighernus , duinne fórtunach re cog(14)adh agus re sith ionnus gur chuir chrith ar n^a { criochaibh }(15) da eagal go minic ar ghalluibh agus ar { ghaoidheal(16)uibh } agus do bhrisd se blar ar mac simigh ag ce(17)nn locha lóchaidh da ngoirther blar léne tuairím (18) na bliaghna dáois chriosd 1545. do caith deiredh (19) a bhetha go diagha trocaireach , do thogaibh te(20)mpall a ccill maoil ruibhe a nárasáig agus temp(21)all a ccill donnáin a neige agus do faguibh m(22)áoin dochum caibéil do thogmhail an [p.133](1) hogmór a nuibhisd bhala ar cui[r]edh a chorp .1574

(2) gabhuis ailin mac eoin muideordaigh tigernus , duine fial (3) fairsuing agus e carrannach ciallmur fonnmur ar clu do (4) chur agus do cosnamh , as e tug a { briathar } nac geall(5)fadh se ar meisge ni nach coimhgeallad ar ceadlong(6)uidh , uim sin fa gnath leis an diaigh oil no p(7)óite mionna do chonnmhail re a bhuachalluibh agus re -(8) locht friotolmha ar chumhain leo ni ar bioth do (9) gheall se uaidhe nar coimhlion se . ag so an (10) clann oile do bhi ag eoin muideordach .i. eoin (11) óg agus domnall gorm agus ruaighrigh óg clann inghi(12)ne tigern^a chnóirdeórd , Ruaighrig dubh agus Ra(13)gnall agus eoin dubh agus aongus clann ingheine Ne(14)ill mhic tearrlaigh aois an tigerna an tan tesda (15) Ailín mac eoin muideordaigh .1590. do chuireadh (16) a chorp an noile[n] fhionain . clann mhaith ag ail(17)ín .i. ailin óg agus inghen mhic leóid n^a hearadh (18) do mathair aige , as é a chéad mac é , tug se n^a (19) dhíaigh sin inghen mhic ghioll^a eoin dubhard agus (20) fuair clann mhaith ria .i. eóin an tsróim do (21) marbhadh é le toirmesg lena bhuachall f(22)ein le cloích agus iad ag lámhach macnuis [p.134](1) as chranntábhaill san sróm charannach , oir is (2) an[n] do bhí 2 oilemhuin ag tigerna an tsróim (3) agus glinne garadh Aonghus mac ailin do gabh tighernus an diaigh bháis athair , nior mhair a(5) acht athghoirid , do mortadh le haonghus mac (6) Shémuis e agus e n^a phríosonach aige an dun n(7)aomhoige . do ghabh domnall mac ailin tighernus da (8) eis agus do bhi gach mathes rena linn agus do (9) ég san caislén tirim .1617 agus do ég do(10)mnall Ragnall mac ailín a ccanaigh san bliaghan (11)1636 do cuiredh a chorp an hoghmór san bliag(12)an céadna . tesda ragnall óg mcc domnaill mhic ailín agus (13) tugadh a chorp d['] oilen fhíonain san bliaghuinsi (14) tesda eoin mac ailín a gcanáigh agus tugadh (15) a chorp d['] uibhisde agus do hadhluicedh an toghmór (16) san bliaghan chéadna do ég domnall gorm mac aon(17)ghuis mhic ailín a nuibhisd agus do chuiredh a chorp an (15) toghmór . as mór dánbharr arn^a huaislibh -(19)- si do cloinn ragnaill do ég san bliadhuin sin (20) Ragnall mac ailín duine maith fial fairsinge agus (21) é cradalach carrannach . tug se do chéad mnaoi (22) inghen Ragnaill mhic semuis .i. tainisde an oir(23)ire a des agus rug sí mac maith dho , aonghus [p.135](1) mór mac raghnaill , do léig se í , do bhi post ag (2) coll mac gioll^a asbuig n^a dhiaigh sin , s i fa (3) mathair do chloinn choll .i. giolla asbuig agus Ragnall (4) agus Alasdair agus chlann mhaith inghen do pósadh (5) re dáoinibh uaisle maithe . tug Ragnall (6) mac ailín íar chur inghine Ragnaill mhic se(7)muis úadha . fionnsgoth a barc a coig(8)eadh connocht o chunntaoi moigh eó , agus do rug (9) triuir mac do .i. Alusdair agus ruagrigh agus fer(10)char , do léig se uadha fionnsgoth agus do (11) phós se margred ingen thormoid mhic (12) leoid na hearadh an bhen do bhi ag (13) torcaill óg mac leoid leóghais , rug si (14) clann do mac ailín .i. ailín óg mac ragnaill (15) fuair an bhen maith sin bás uadha , tug na (16) dhiaigh sin Máire inghen gioll^a easbuig mh(17)éidhe cónaill agus do rug mac dhó .i. domnall (18) gorm mac ragnaill agus do léig se í , agus do ph(19)ós se na ndíaigh sin uile mairghred (20) ingen Aonghuis mhic semuis agus do roinnedh oigh(21)recht da sliochtsin ar bhinne bhaghla agus air aird (22)- nis , do rug sí clann mhaith dho .i. ragnall (23) óg an toighre agus eóin óg agus aonghus óg [p.136](1) Ragnall agus ruaigh righ clann ag aonghus mac domnaill (2) mhic aonguis mic aonguis mic ailín , domnall do mbar(3)bhadh ag filipfach a nairm marcuis mhontrós (4) agus . Alasdair dar mhathair Seonóid (5) ingen domnaill mhic ailín , do baithedh se (6) féin agus a bhen agus theglach ag techt a cola ,(7) Clann mhaith ag eóin mac ailín eidir é si(8)le inghen thorcaill oig mhic leóid leogh(9)ais .i. domnall do baithedh ar chúan uibhisd (10) Alusdair do ghabh oigreacht da éis

(11) trachduim ar neith dar eirigh re linn maimsir (12) féin , as e fa rí re linn mo chéad chuimhne .i. (13) an chéad Serlus mac don 6 Semus don treibh (14) Sdíubha[r]daigh ag so cuid don^a huacht(15)ranuibh do bhi ar { ghaoidhealuibh } fán rí san na(16)imsir sin . .i. Ragnall óg mac Raghnaill arannuigh (17) marcos antrom ar an rúta agus ar na glinn(18)ibh a néirinn agus giolla asbuig cáoch mac (19) gioll asbuig ghruaimuidh mhic gioll^a esbúigh (20) dhuinn .i. marcos earr gaoidheal ^[*]; Sir lach(21)luin mac gioll^a eóin tigearna dhubhaird ; Eóin (22) múideordach mac domhnaill mhic ailin caipdin cl(23)oinn ragnaill agus tigearna mhúideord agus uibisd ;(24) Eóin mac Rúaighrig mhór mic leoid na [p.137](1) hearadh , sir domnall gorm mac gioll^a asbuig mhic (2) domnaill triath shleibhte agus thróntarnis cúirtéir mór (3) ag rí Sérlus ; agus niall an chaisléin mac ne(4)ill bharraigh ; Lachluinn mac eoin bhailbh mic fionghuin (5) an tsrath ; eoin garbh mac ghioll^a choluim raarsaigh (6) eóin garbh m eoin abruidh tigearna chola ; muir(7)chadh mac gioll eoin loch buighe ; domnall (8) an tsroim mac aonghuis mic Alusdair tigearna (9) glinne garaidh agus cnoidebhart , agus aongus mac alus(10)dair mhic domnaill morbhair chloinn domnaill ; agus ailin mac do(11)mnaill duibh na uachtaran ar chloinn chamshroin agus eo(12)gan mic eaáin mic ailín mairfes fós agus (13) Seorus don mac choinnid óig iarrla shithphort uacht(14)aran cloinne coinnidh etc. (15) bíodh fios agad gurab íad na holbanuidh is ta(16)osga . do tionnsgan cogadh { sn^a } tri riagh(17)achtuibh ; oir tair eis coibhinent no coimhchengal do (18) ghenamh an aghaidh an ríogh agus shagsanach umn^a (19) heasbaguibh do chur ar cúl agus presbetrí do (20) chur na nionad gur chuiredar fios air an rabh dóif(21)igechuibh albanach sna ríoghachtuibh oile taobh (22) thall d[fh]airg agus go ndernadur árdchommandair (23) d[] alusduus leislí .i. sensoigdeir do bhí fada [p.138](1) a ccogadh ar choigrich do ghluas an tarm sin air (2) an aghaidh go sagsan as e sin an céad arm do (3) cuiredh ar chois an aimsir rí Serlais agus is (4) na aghaidh do bhi se .

do cháigh na rioghachta (5) trena chéile o sin amach san bliaghain do (6) nannaladhh tarrla sin .1639. agus an tes na ngoidh(7)igh sin do chuir marcos aontrom .i. Ragnall ^óg ac Ragnaill (8) arannuidh pairtaigh airm a heirinn le hordughadh (9) an ríogh go halban agus daoíne úasle da chin(10)edh leó .i. { Alusdair } mac coll^a mhic gioll^a asbuig (11) agus coileneil sémus mac somuirle mhic Sémuis (12) na banna agus daoíne uaisle oile , do cuadur n^a (13) loinges i mbaile hác a mí iulí .1644. n[i]or (14) ghabhadur cala no tír go rangadur caol múile (15) agus do cuiredur leigeir ma caislén chean loch alainn (16) agus do gabhadur é agus do fágsad bardagha air (17) do ghluaisedur as a sin go cáislen mhiogharí ,(18) do gabhadur é le mórsaothair , do fagbadh daoíne (19) air da mhuinntir do ghlúais Alusdair mac colla agus (20) an phartaigh da ccois go caol reithe , do se(21)ol an luinges go loch eiseord san sráth (22) go Sir domnall do bhi ordughadh an rí agus an (23) marcos antrom um cennus na ndaine (24) do gabhail chuige agus deirghe leó agus gach [p.139](1) duine fuil do eirghed leo , leath bliadain roimhe sin (2) fuair Sir domnall bas , s tairges alusdair mac cholla (3) cennus na ndaoine do Sir Sémus mac domnaill agus diul(4)tais Sir Semus sin , oir badh beg leis an chuide(5)chta agus an rioghacht uile na naghaidh agus gan san chuideacht (6) acht cúig céad dég fer gurb e comhairle do chuir (7) Aluisdair roimhe filledh ar ais go heirinn o nar fr(8)egradh ordughadh an ri úagha .

fan am sin tan(9)gadur tri longa móra do loinges coguidh na (10) parlameinte albanuidhe timcheall o líte gur sheó(11)ladur go rangadur bun loch heiseórd agus luingeas (12) Alusdair astigh san logh , tugadur tróid dóibh gidh(13)edh gabhadh luinges alusdair , ionnus gurbh eigen d['] a(14)lusdair anmhuin san rioghacht ina tharla (15) gluaisis roimhe tar chaol reithe , tar mhonadh chuaich ,(16) as a sin dóibh go glenn garadh go nernadur cam(17)pa ann agus fuaradar martacht go sáidhbhir da (18) mhuinntir agus nior eiridh a bheg do daoínibh (19) as a sin doibh go báidinech agus do rinnedar campa (20) ann soin , do fhogradar do muinntir n^a tíre (21) sin techt astech a narm an ríogh nogo loisgfedh (22) agus go creachfadh an tíre , do taisbenadh an (23) tordughadh dhóibh agus do thógbhadar leis an ordughadh [p.140](1) clann mhuirigh bhaideineach agus clann fhionnlaigh bhrai(2)ghe [ mharr ] , do ghluaisadur as a sin d['] afall agus tarrla (3) iarrla muntróas dóibh a mblar an afalla (4) a ccruth cennuidh cláraíghe agus mailín fan (5) bhrághuid ar techt o Sagsan agus ordughadh an (6) ríogh leis um ginleirecht na harmaraile (7) do bheith aigé agus Alusdair mac colla na mháisdse(8)oir sinirel aigé agus do ghlacadar go toile(9)mháil chuca é , do gabh urmhór fer af(10)all leó clann donchaidh agus sdiubarduigh afall (11) agus do ghlúais dochum an mhachuir ghallda , tug (12) armail mor dona coibhinentars i coinne dhóibh (13) a ngar do phert ann roibh ocht mhíle fer agus ni (14) rangadur féine 2 mhíle coisige do shlua(15)gh acht gedhedh rugadur búaigh orrtha ni { dhec(16)haidh } as díobh acht an rug luas each uatha .(17) do gabhadar pert agus do badh édalach ionnm(18)usach íad da éise , ni roibh acht cúig la dég (19) eidir an cath sin agus cath oile do bhrisded ag (20) obuir degh[ain] ar na covinenters , do mhéaduidh (21) búaigh an 2 chatha sin misnech agus menmn^a (22) ghaoídheal o sin amach ; ionnus nach tugdis (23) cul da namhaid

ar choram na ar anchoraim (24) tarrla do mac cailin .i. iairrla earr gaoidheal [p.141](1) a bheith na chenn don presptri agus na urruigh mhóir (2) dona covinentears agus an aghaidh an riogh agus ta(3)nic se d['] aird na murchann agus do chuir sídsi ma (4) chaislén miodhairidh agus nior chinn leis a thabh(5)airt amach tainic eoin múidheordach on chai(6)slín tirim [a] dionsaigh an champa sin mic cháilín (7) arair íarradadas mhic cailín go neirghedh eoin (8) muideordach agus cllann ragnaill leis na arm féin (9) an aghaidh airm an riogh . ni fado do sn champa (10) dofhill tar ais agus do thionoil fecht uibh(11)isd , agus eige , mhúideórd agus arásaig agus (12) is í céad seirbhis do roinnedh leó .i. súine(13)ord do chreachadh gan bhó gan chaora dfagbh(14)ail innte agus tabhairt [a] dionnsi an chaislein tirin (15) agus chur se domnall a mhac le cuid don chreich shin (16) chum n^a mbárd do bhí [ ar ] chaislín mhiodhairígh (17) agus [ sa ] nám chéadna tainic Alusdair mac coll^a anu(18)as o mhuntróas do thabhairt relif (19) do chaislén míodhairigh agus tarrla Alusdair (20) agus domnall mac eóin muideordaigh da cheile (21) ann agus dob e sin tus an éolais ar a chéile , tan(22)gadur as a sin doan chaislen tirim ar fagbhail (23) athrughadh bard ár chaislén mhiodhairidh . do ghlu[p.142](1)ais eoin muideordach agus iad féin d['] arasaig agus do (2) mhorshrón agus do chuiredar techta [a]dioonnsaigh mⁱc (3) Leóid d iarraidh air techt astech a nárm { an } rí agus do (4) dhiult , agus tangadur do chnoideord agus tarrla Ao(5)nghus mac mⁱc Alasdair riú ann sin agus nar eirigh (6) leo an tan soin , giodhedh do eiridh domnall (7) gorm derbhrathair athar leo agus an chuid badh mo (8) dgeruibh chnoideórd agus glinne gaaradh , do thria(9)lladur go locha habar agus do bhraighe agus do (10) éirigh domnall glas mac mhic Ragnaill agus fir an (11) bhrághad leo agus tainic sdiubordaigh na hap(12)an chuca an soin agus clann eaain glinne comh(13)an agus fer glinn neimheis , agus an roibh taobh [t]hoir (14) do lóchuidh do chloinn chamsroin , do ghluaisadar (15) as soin go baidinech agus tar mhonadh dhruim úacht(16)air agus go blár an afall agus tarrla marcos mun(17)trós riu ainn sin agus fa buigheach é le faicinn (18) eoin muideordach agus shlúaigh . agus s í coimhirl do ^rinn (19) aonghus mac ailín duibh duine úasal dferuibh glinn (20) comhain do mhuntrós é féin agus shlúagh do dhul (21) er ghemhragh sin go si agus mac cailín an (22) mbal bfuídis martaighacht reamhar agus tigheach dí(23)nech , agus do áom tríall d['] earr ghaoidheal agus clann [p.143](1) griogair agus clann an aba leó , do chreachadh agus do (2) loisgeadh tiorrtha mhic cailín uile don toisg sin agus (3) gur marbhadh 800 agus ceithre fichead agus cuig fir (4) dhég sna tiorruibh aan blar gan mhachuire do tha(5)bhairt ionnta ,^a tar éis sin do thainic an tarm go (6) inbher lochuidh . do chur mac cailín iarraidh ar thigherna (7) achaidh na mbreac as éirinn chuige , oir do (8) bhi se a neirinn o thosach an choguidh agus duithaigh (9) iarrla aontroma aige agus a bailte mora ar a laimh (10) agus arm na sheasamh aige ionnta do do chúaid (11) an marcos fein go dun éidin da chásá(12)óid re comhuirle na halban nac roibh muntr(13)ós no Alusdair mac colla ag fuirec ris do(14)chum catha do thabhairt doibh agus do cuiredar re(15)isiment chuig chéad leis do shoighdeiribh mur (16) chungnamh agus mur fiadhain tainic tigerna ach(17)uidh na mbreac as eirinn chuca agus do gh(18)abh mir agus dásacht e mur fuair se arna (19) losgadh agus ar creachadh a dhuthaigh ar a chionn ,(20) do chruinnigh se clann mhég dhuimne go (21) lionmhur agus do tríalladur ar lorg an airm sin (22) muntros agus Alusdar mhic colla , acht ar techt do mhun[p.144](1)tros go hinber lochuid tainic Sir lochlinn (2) mac giolla eoin chuca ann agus aongus mac mhic Al(3)usdar tigerna glinne garadh , acht do ^bhi daoíne mhic (4) mhic Alusdar san narm roimh sin . do gnath agus ar (5) nglúasacht as inbher lóchuidh don taobh túath (6) ni fada do chúadar an uair tainic sgel (7) chuca go ttainic mac cailin agus an mhorshlua(8)gh sin go hinbher lochuidh agus gur loisgedar bráigh (9) loch habar , do filladar marcos muntrós (10) na ginirel , agus Alusdar mac colla na maighe(11)or eoin muideordach agus mac domnaill (12) agus aonghus mac ^mhic allusdair tigerna glinne garadh agus (13) an daoíne muintire féin leó agus na trí re(14)isimeinte eirennacha do dherbhdhaoíne muinn(15)tire iarrla aontroma , do bhi ann agus a ccinn -(16) fhedhna fein romptha .i. corneil semus mac (17) somhuirle mhi sémuis na banna mhⁱc somhuirle bui(18)ghe agus ragnall og mac alusdar mhic allusduar mhic aong(19)uis uaibhrigh agus Maghnus mac an giolla dhuibh (20) í chathan derbhchomalt iarrla aontrom . do (21) thaoibh mhic giolla eóin Sir lochlainn ni roibhe (22) da dhaoinibh na fhochair acht tuairím da fher dhég (23) da mhuintir da choimhidecht , do bhi daoíne (24) maithe ann duaislibh alban .i. morbhair [p.145](1) oglabi agus a mhac duinne gasda .i. sir tómas do ghl(2)úaisadar rompa go glenn ruaigh agus tairis an sbe [thain] (3) agus tarrla pairtuidh don namhuid dhoibh do mharbh si(4)ád an urmhor acht began do rainig an campa (5) an sin do chúaidh an slúaigh mhic cailín ar a cc(6)oimeid agus do bhi foraire gac slúaigh dhiobh ag lamhach (7) ar a chéile ar fedh na haoichthe , do chúaidh mac (8) cailín féin na luing agus do fhagaibh tigerna (9) ach na mbrec re haghaidh na hiorghaile ; acht (10)[ a ] fiorthosac na maidne do coirghedh na ca(11)tha a neagar agus a nordughadh día domhnaigh (12) la feil bride anno domini 1645. do cuiredh (13) amach a harm an rí cuidechta agus Magnus mac (14) ghiolla dhuibh í chathan rompa , agus do cuiredh [ cuidechta ] eile (15) na naghaidh as arm mhic cailín , agus giolla asbuig (16) mac giolla esbuig óig tigerna na mbinging(17)edh tug an da pairtuidh troid da cheile nior (18) fada gur brisdeadh ar an partuigh sin airm (19) mhic cailin , do marbadh úrmhor an tslúaigh agus do ba(20)thadh iliomad diobh ar bhun neimheis , do marbadh (21) tigerna achadh na mbrec agus tigherna chairadail (22) agus prouisd chilli munna do ghabhad tiger(23)na bharr bhric , tigerna óg charadail , mac iomhair [p.146](1) na pinnginge móir , do gabadh an chuid nar (2) marbadh da chinedh mhic cailín uile an la sin

(3) gluaisis muntrós tar eis an catha sin (4) don taoibh a túath agus tainic mⁱc coinnidh (5) .i. iarrla sithphort chuca agus tug a bhríath(6)ar go tiocfa féin agus a dhaoíne leis (7) a narm an rí . do chur se tionol ar muinnt(8)ir a leóghus agus as gach tíre oile da (9) rabh aige , an soin do thanaig no gord(10)oni - agus morbhar gordon mac marcos huntli (11) tainic arm marc na comhairle albannuig as (12) an taobh a deas , agus tainic mac coinnidh o(13)n oirer túath agus se do rinne dol dionnsa(14)igh arm na parlament ; tarla ag alta eir(15)nn muntrós agus arm an rí man am sin agus morbhar (16) gordon agus a mhathsluagh agus a shluagh coisi . tainic (17) Natanial gordon on foraire chuca agus tu(18) a sgela dhoibh go raba an namhuid a ngar do(19)ibh ,( as e an fer sin an gordanach cáoc ) do coir(20)ighedh catha glesda glanairmach gaoidheal ar (21) chomair an escharad agus tugadh an lamh dhes don (22) mharcsluagh ghloinnmhir górdonni agus da morbhair [p.147](1) agus sdiuradh cuirp an chatha don mharcus mhear mhor(2)dhalach muntros agus ghabhus sir allusdair mmdherg (3) .i. mac calma churannta cholla chiotaigh mhic giolla (4) easbuig mhic cholla mhic allusdar mhic eoin chathan(5)aigh lamh chlé an airm chuige fa comhair laimhe (6) deisi na námhad agus ar mbeith d['] allusdar ag cor(7)ughadh muinntir , tainic duine uasal on (8) mhorbhair le techtairecht chuige agus do labhair san (9) bfoirmsi , do chualamur a mhic domnaill go roibh (10) coimhcengal agus caradrad ag ar sinn[s]eruibh re chéile (11) agus naa bhuailadur buille a naghaidh a cheile ge be ar (12) bioth cennarc do bhiadh edur an chuid eile dalban(13)achaigh agus iad agus nar mhó clú chruadail ar treabhaibh (14) oile na orrtha ar ans a^dhbhar sin dathnuaghad (15) an coimhcenghuil budh mian leam a chonadh dfagbhaill (16) úaibhsi agus as i sin malart choisighidh an chéadlá (17) dom sheirbhis dom rí saogalta , as é sin mo (18) shluagh coisi féin do ghabhail chugad agus do chois(19)ghesi do chur chugam ; do rinnedh go hathlamh (20) le hallusdair mac cholla an ni sin , do chuire (21) deichnemhar agus ceithre fichéad dionnsaigh mhorbhar [p.148](1) górdón do na sennsoighdeoribh , arna nderbhadh go (2) minic agus tainic chuige nan ait sin tri chéd (3) coisidhe do mhuinntir bhug na gaoithe agus sra(4)tha bhalgaigh agus bhraighe an machuire nar chlecht cum(5)asg na cruaidhechomhlann . acht eebh olc d['] allus(6)dair an mhalairte sin , fa maith da muinntir i (7) ni rabhadar a mblar riamh fa saoir dhoibh na (8) e . tar leo nach roibhe do curuim ar an mharcshluagh (9) na [']n górdonac acht a bheith ag tesairgin na (10) ccoisigedh on uille chunntabhart iomthus allus(11)dair tairnges a mhuinnter amach a garrdha ina (12) ttarladur agus nior chonnaibh aige da gnáthmhuinn(13)tir fein acht teachnamhar agus da fhichead da dao(14)inibh úaisle agus cuiris cuiger ar fichead diobh sin (15) san chéad ranga agus cuiger ar fichead san ranga (16) dheighenach dhiobh agus do tharruing a thrí céad coisi(17)ghidhe gordónach na mheaghóin agus do ghluais (18) féin romptha agus is iad dáoine tarrla ar a c(19)omair réisment thigerna labhair daoine tre(20)nailt agus dáoine uaisle leóghuis { a } ccuidecht (21) do thionnsgnn torann na troda agus nior ma(22)ith [d]fulang sin ag na coisighibh do bhí an dia(23)ígh Alusdair mhic colla , oir ni chluinnfedh cuid [p.149](1) diobh sionnsa soíghde no fed peileir nac dean(2)adh cromadh cinn no iomrall aisdir ; as e (3) fa cosnamh d['] allusdair [']n uair sin ag imdhecht an (4) diaigh a chuil ag smeidedh a laimhi ar a muinn(5)tir misnech mhaith agus meirséil athlamh do (6) ghenamh . tug alusdair ordugh an garrdha as ar thriall(7)ad roimhe sin do thabhart orrtha agus tangus orrtha (8) faoí sin le picibh agus le soighdibh do bhaghas ag (9) denamh marbha orrtha ar gach taobh don garrda ma (10) fuair an chuidechta astech ann , do bhrís cloidmi (11) cloidhemh alusdar . agus fuair se cloidhimh eile na laimhe (12) agus ni roibh cuimhni aige fein cia tug do é (13) acht daoíne ag tabhairt baramhla guub e a chl(14)iabhain mac cáidh ar[d] na croisi tug dhó é ,(15) agus do thuit mac cáigh sa [']n uair sin agus fer do(16)irch mag aodha agus daoine uas[s]le oile ma dhoras (17) an gharrdha do bhi ag fanmuinn re halusdar do (18) chur astech romp[a] agus ar ndul d['] alusdar astech san (19) garrdha do chuir glés troda ar an roibh astigh (20) ann do thabhair relife da muinnter do bhí amui(21)gh , agus fa diobh ragnall mac domnaill mhic aonguis mhuiligh (22){ mic } ceanain agus budh calma leogannd , agus gaisgaimhail [p.150](1) nimhneach an laoch sin . budh iomdha pice do dherr se (2) agus budh iomdha crci cnedh fuair se , acht fa { de(3)oidoidh } go roibh se [ ag ] triall go dorus an gharrdha danneoin (4) na namhad céim ar cheim agus an uair do saoil bhe(5)ith a ngar don dorus dorus tug leim ard athlamh o fher (6) na píce agus tug a chul dó agus aghaidh ar an do(7)rus agus do chrom a chenn , lenus fer na pice e gur chrom (8) a chenn fein faoi an dorus , do bhi alusdar san (9) uairsi da bfeithemh agus tug buille dfior na (10) pice do bhuail a chenn fa heasgadagh (11) ragnaill , tuites a chorp san dorus agus a cenn (12) san gharrdha , ar ndírghedh a dhroma do ragnall (13) agus n ar namharc na dhiagh ar an dorus ag sin (14) mur connairc a chompanach ; do gherradh an tsoi(15)ghead do bhi an ragnall agus tugad as í agus fuair (16) as í gan dioghmhail . ans{an} am sin tarrla (17) an gionarál Muntros rena sluagh ar (18) árdchnoc , agus do connairc an guasacht an ro(19)ibh Alusdair , do léig gláodh mór as ag (20) brosnughadh na núasle agus is edh dubhairt ,(21) moir a náire duinne ag tabhair ar clú (22) dhinn do ghnáth mur bhrisdes ar nuile namh(23)uid romhuinn ag sin alusdair ar breith búagha [p.151](1) ar an mhuinntir do bhi as a chomhuir fein don cath (2) agus tuguibhsi an adbhaansa go glesda gradathlamh (3) do fregradh go furachar an fhogra sin on ardghei(4)nirél , ionnus nach roibh marcach no coisidh nach [ roibh ] fraoch (5) agus ferg { orrtha } agus do brisedh ar mathishluag na (6) namhuid gur cuiredh [ a ] mesg na ccoisighed íad ; iom(7)thus alusdair , do do mothuidh do mheirge mhoir (8) an ríogh ag techt ar cúl an reisimeint do bhí (9) ag tabhair troda dhó , án sin do chuir gles ar (10) a mhuinntir do tarraing amach as an ghardha do(11)chum troda , agus tainic marcac o Muntrós chuige (12) faoí sin , tug alusdair a dhaoín as an ghardha , in (13) mhéid do bhi infedmdha diobh , giodhedh do fhág(14)uibh secht bhfir dheg do bhí búailt astigh da (15) dhaoinibh uaisl nár fhéad techt amach tairis (16) ar marbhadh diobh do chur gles troda ar an ccui(17)decht agus do ionnsaigh a namhuid an taobh an roibh (18) agus do ionnsaigh muntrós ar an laimh oile iad (19) ionnus guu thuit an reidsiment sin thigerna bh(20)air agus úrmhor fher leoghais maráon riu na ra(21)ngaibh , do leanadh an rúaig orrtha gur theisirg inber (22) nis an chuid do tharr as diobh agus is ar eigen do [p.152](1)[ chuaidh ] mac coinnid as ar each ar chall a dhaoine agus a chlú (2) do biomdha lamh athasach do domhnallachaib agus do ghord(3)onchaibh do bhi san lathair sin . amhail adeir muntros (4) ag techt ar an lá a naite oile , gurabh aige fein (5) do { connaic } an seiser { as } mo do ghabh mire agus da(6)sacht cath lena ré ; fa diobbh morbhar gordon (7) agus nataniel gordon agus ragnall og mac alusdair mhic (8) aonghuis uaibhraigh agus triuir oile ge be íad . an t(9)us samhradh tugadh an cath sa úilt eirenn san (10) bliadna 1645. tar eis cur an bhlair do leig siad (11) an sgios tamall an duithaigh morbhar marsail do (12) bhí na chóuentair tainic . alusdair mac colla go (13) tráigh do thógbhaile daoíne ar ghaoigheltacht (14) agus diarraidh mic giolla eoin agus eoin muideorduigh ^[*](15) an sin do chur an comhuirle albanach arm ar a chois (16) agus sinireil beillidh rompa agus mac cailin na cc(17)uidecht , do bhi sgéla accasin go roibh alusdair (18) ag traigh do , chuiredar romptha coinne do thabh(19)airt do muntrós ni is taosga na thiocfadh (20) Alusdair agus an chuid oile do gaoidhluibh ; agus tuga(21)dair coinne dd chéile a nalphort .i. sinireil beillí (22) agus mac cailín agus arm na comhuirle albanuighe ; agus is (23) iad so do bhi a bfarradh muntrós dárm an rí ,(24) .i. morbhair górdón agus mharcshluagh ghléasd ,[p.153](1) agus aonghus mac mhic alusdair tigerna ghlinne garadh agus an (2) rabha do chlann Ragnaill na fhochair agus fir bhaidineach (3) agus pairtigh dfheruibh afall agus ar bfaicsin a chéile (4) do na sluaghaibh do chuiredur gles fiachdha fuath(5)mhur orrtha leith ar leth . do chuiredh ó arm an ri (6) buighin dferuibh bháidinech dfógra buigen don cho(7)uinenters , an sin do labhar aon do na couine(8)nterse rena arm féin , is gnathach leis (9) na daoínibh ata in bur naghaidh tus gach ionnsui(10)ghe do bheith aca oruibh agus na tuguibhsi an (11) tosacch sin doibh aniugh , acht ionnsuigibh iad go (12) hatlamh aigentach ; agus do labhair morbhar górdon (13) a narm an rí na biadh fatches ar aon ag(14)uibh nac tiúbhra misi beilli chuguibh ar mhuin(15)el a meghoin a chuidechta ; as ann soin (16) tug da chuidecht sin da rúathur rechtmur comh(17)dhail a cheil , do lúas na mársala do (18) rónsad go ndechaidh cuirp an da airm na cheile (19) suil loisg an da phairtaidh do chúaidh uatha do (20) dhusgad na troda aon urchar air a chéile gurab (21) é ni roinnsad béil an gunnadh diúmpugh ar chorp (22) a nairm agus an lád do bí ionnta do tabairt doibh [p.154](1) agus uatha tainic an turchar tupaisdech ler thuit (2) morbhar gordon agus e ag cur a laimhe san (3) chrios cloidhim do bhi fa bhraghaid Sinireil (4) beilli , do bhadur na sluaigh an dosanuibh a cheile . ad(5)eir alusdar mac Ragnaill go rabha fein tamal agus (6) biorrdias a choi^dhimh re lar gan fios aige cia (7) ar a mbuilfedh buille gan aithni aige ar char(8)uid sech namhuid , do badur mur sin no gur sgairt (9) an toificech tapaidh maiger lidus san tenguidh (10) brrla na heich uile do serrughadh , nior chuala (11) an focal sin aon marcach nar glan a ech féin (12) amach o na coisighibh . o shin amach fuair an -(13) uile dhuine comus fein feadhma do ghen(14)amh lena laim agus lena loinn agus nior léigedh ath(15)iompsogh do marcsluagh na covenenters acht le(16)nmuin ar an druim da siormharbhadh . do chuir tuit(17)im mhorbar górdon crádh mór orrtha , gur (18) fhogradar gan cethramh do thabhairt do dhunne (19) ar bioth an la sin , nior dui phill duine ar on (20) rúaig do mhathshluagh muntrós no gur sgíth (21) a nechraide , agus do bhí tigerna ghlinne garadh san rua(22)ig aige ar marcos earr gaoidheal no gur sgithedh [p.155](1) ech faoi agus e a naite fragairc dho ghnath gur (2) mhalair an marcos trí heich an la sin ag teichedh (3) agus gan tug as .

(4) Iomthós Alasdair mhic Colla do ghlúais se ó thr(5)aigh agus o na garbhchriochaibh agus cuidechtt mhór mhaith le(6)is . do thainic eoin muideortach agus cuidecht féin (7) agus a mhac rompa .i. domnall . clann giolla eoin o mhuile (8) agus stiubarduigh na hapn agus clann ghriogoir agus (9) foirenn oile . do budh mhór do thaitin na cuid-(10)acht sin le muntrós , budh mór fer creach do cá(11)mpá an ríogh domnall mac eoin muideortaigh ; ma(12)n amsa do chruinnidh comhuirle na halban a ccenn (13) a cheile , seadh aduibeirt gur sganalach dhóibh pairtu(14)igh bheg airm do ghaoidhealuibh do chíosachadh na (15) ríoghacht , uime sin do chuiredir cruinniughadh (16) ar slúaghaibh na ríoghacht uile an mhéid do (17) bhí ionairm dhiobh , do ghlúassadur an díaigh mhan(18)tros , do chuir muntros agus muiantir glés coimh(19)éada orrtha féin da ndiden o thír go tíre (20) agus namhuid fogasg dhoibh , do bhi aon mharcach (21) oanta roimh chách ag techt astech do shíor ionnta (22) ionnus nac h teghmadh bél átha no abhuinn riu [p.156](1) nac cuiredh buairigh orrtha , do bhi mes ag muinntir (2) fein air gur be aonlamh fedmda na na halban é (3)( seadh budh ainm dho Coirnilar ) do tug se 3 na (4) .4. dona { echaibh } bagaisde diobh an la sin . do (5) bhi aonghus mac ailin duibh ar deiredh a chuidecht (6) féin ar muin eich gan phillín gan díallad agus (7) guna fada trasda na ucht ar a bhélaimh , do (8){ mothaigh } an marcach ag denamh air , agus tug aon(9)ghus re lar chosa , agus do loisg an turchuir , agus (10) do thuit fear an trusgar^ain déirg le { asgar(11)tuib } sróil agus le lásduibh airgid , tug mhuinnt(12)ir gair mhór da chaoinedh , agus ni thainich an namh(13)aid ni budh dana na sin [ an ] lá sin na an la ar (14) mharach , do bhadar ar []n nordugadh sin caocís no(15) gan suaimhnis no coladh , Muntros ag denamh (16) díchill gliocais dfechuin an fédadh an tarm (17) mór do bhí na dhiaigh do sgithiughadh ar (18) bharamail go sgaoiledh cuid diobh uatha an doigh (19) go fédad blar do thabhairt doibh gededh do bhi (20) na soigdeire da sgithiughad le dith bhídh agus (21) codalta ar techt { an } ^bgar do chill saoifh doibh (22) ar siubhal oídhche do ghabhadur campa agus long[p.157](1)phort san ionadh sin ; moch na maidni arnamarach (2) cred do chídis acht an tarm mor eider mharcsluagh agus (3) coisighe as e ni do bhi ann gurr beigen darm an (4) rí an campa dfhagbhail gan feoil gan aran (5) do chaithem ma bhi se aca agus gles trota no (6) teichidh do chur ortha ar . tarruing na { cuidecht } do (7) chuadar a nuaisle agus a noifighigh a ccomhairle cia (8) aca do gheindis blár do thabhair no an (9) rátret , do íarr anmar Muntros an chúis (10) do leigen faoi breithemhnus na soighdeóire (11) agus an airm uile , as e ni adubhair5 an sluagh uile (12) guu ^b[fh]err blár do thabhair ar mhéd a chunntabhairt no (13) ruaig do bhi orrtha do lo is doichte do (14) ghnath . cuires Muntrós trompadair dionn(15)suigh an airm mhoir le sgéla go bfaighdis (16) machaire do chonnmhail riu , mur do chúala (17) an mhórshluagh sin , badh or a meanmna , ionnus (18) gur legedh garrtha mór oíbnis agus luaithaire (19) os aird asda , do coirgedh a negar agus a nor(20)dug ^íad , do cuiredh tri mile do lucht (21) picedh agus musgadh ar { mbélamh } ar trí sgonnsuibh [p.158](1) agus do tárrnedh aon mhile deg fer nam pataill(2)enuibh air chúl sin , tar leat budh cruaidh an obuir (3) do bhegan buigne aghaid do thabairt orrtha do co(4)irighedh cath cosanntach cruadhcroidech glan(5)armach gaoidheal agus is é an uibhur ceithre mile (6) coisighe agus cuig ced marcach as e inneal do (7) cuiredur orrta coslomnocht agus an leinte a ngobh(8)al gac aoin aca , agus leinte geala ar uacht(9)ar earraidh a mar[c]sluaigh (10) Do ghlúaisadur na foirne feramhla fergaibhsec (11) sin a aghaidh mosgad agus mhórghunnadh badar re(12)na nucht , do thionsgain an troid le toga re(13)isimente do gaoidhealuibh eirennach agus albanach , do (14) bhi maidseoir lachannáin rompa agus Alusdar mac (15) colla ga seoladh agus ga ngresacht do bhí da rei(16)dsiment oile re relif . do thabhairt d['] alusduir (17) agus don bhuigin do chuadh sios ar ttús .i. reid(18)siment mhic ghiolla eoin agus reidsimeint dhomnuill (19) mhic eoin muirdeortuig , acht ger bfhoisge do (20) thróid - clann giolla eóin do thaobh an orduige na (21) clann ragnaill agus do bhi do thes na tród ar maids(22)eoir lacannain gur sgairt alusdar mac colla go de(23)ifirech re relif , tarr[la] cáil fheichemhnuis san [p.159](1) san nuair sin eider domnall mac eoin muideordaigh agus domnall mac (2) eachuin óig mhic gilli eáin um thusach dul síos , gio(3)dhedh gerruis clann ragnuill an tslighe tar braghuide (4) clann ill eóin agus do ionnsuighe na sgonnsuige ar (5) an rabha an namaid , domnall mac eoin muideordaigh re(6)na muinntir a naonreidsimenit agus padr(7)aig caoch mac griogoir rena mhuinntir agus re (8) domnall rena muinntir na céd [ duine ] do leim sgonsa na (9) namhad , do curadh na roibh san sgonsa ar (10) a cúl a mesg an tsloigh mhóir agus do len (11) cach go dasachtacch íad , agus do bhrisd ar an (12) tsluagh mhór uile , go rabhadur fedh an laoi an (13) rúaig orrt da leadairt agus da láncosgair agus (14) cur an bhlair do ghabhadur camp in hamalt(15)dún ; agus tainic eochrach an caislin mhóir ó (16) dhun eiden chuca agus do sdríoch alba uile dho(17)ibh .

(18) Iomthos marcuis 7 muntrós do ghluais agus cuid (19) da arm leis ar slighidh dul go sagsan do (20) tabhair relíf don rí agus é a eigen ag sags[p.160](1)anachaibh , agus do bhrisedh ag filipfach (2) ar agus nior fhéd furtacht do thabhairt don (3) rí . tainic Alusdair mac colla ó champa hama(4)lton go { cinn } tire agus do ghlan do féin (5) í agus do fhogair aísd clann mhég dhuimhne (6) do thóguibh dun abhartuigh mur dhaingean (7) tainic domnall mac eoin muideorduigh on campa sin (8) hamalton d\ thir féin agus do bhí munt(9)rós ar techt ón bhriseac fil(10)ipfach san taobh a tuath agus ar mhair aige (11) da dhaoinibh seal daimsir .(12) Alusdair mac colla a cinn tíre ag cor dithe ar earr (13) ghaoidheal agus ar comhghall agus eoin muideórdach sna (14) garbhchriochuibh an teannta re tráigh do chuai(15)gh eoin muideorduigh agus a mhac domnall go hile agus a -(16) fecht féin leó agus do fogradur eisde an (17) rabha da chloinn még duimne innte . fan a(18)m sin tainig iarrla aontrom a heirinn do chinn t(19)ire dfhios an airm sin do bhi aige féin in(20)nte agus do chuir fios ar an raibh maraon re (21) Muntros agus tangadursin chuige don chéid (22) iarruigh tainig dhe sin muntrós do dhul [p.161](1) as an riogacht . diarruigh conngannt ar righibh agus (2) ar phrionnsuibh oile do conghnamh le rí Serlus (3) agus ar filledh do on turus sin do mileadh go (4) heasonorach le comuirle na halban leis na (5) couenanters é féin agus marcos hunntlí (6) agus moran duaislibh oile do bhí ar táobh an (7) ríogh ; do chruinnidh cuid mhaith duai(8)slibh innsi gall go hiarrla aontrom mur ta (9) clann giolla eóin agus clann ragnaill , do bha(10)dur ar tí airm do chur ar a chois arís a le(11)ith an rí , san aimsir chedna tainic ord(12)ugh an riogh go hiarrla aontrom sgaoíledh (13) do leigen don narm , oir do bhi an rí san (14) nam sin ar laimh ag a naimhdibh .i. parrlameint (15) Sagsan agus alban daonlaimh na aghaidh do (16) leig iarrla aontrom sgaoiledh don árm agus do (17) chúaidh féin d['] eirinn , do an Alusdair mac (18) colla an cinn tire agus do roighnidh leis ^dainghnedh innte (19) agus a níle , do { fhuiridh } na gaoidhil oile do bhí [p.162](1) an leith an riogh an tiomchel a bfer(2)ann fein ga seasamh ar namhuid (3) Tangus ma ccuairt orrtha fa dheoigh le harm (4) mor sir dabhad lesli agus mhac cailín go (5) cinn tire dhoibh gan bhrath dfhaghail ar (6) am bheith ag techt no go rangadur an learg ai(7)te ina raibh Alusdair agus mhuinntir sgaoilte (8) ona cheile , do cuiredh as a cheile an chuidecht (9) sin Alusdar , do gabhadh ragnall óg mac alusdair (10) mhic aonghuis uaibhrigh , agus do chuiredh go bás a -(11) ninbher aghrath é .(12) Do chúaidh Alusduir mhac colla go heirinn agus do (13) mharbhadh a ccnoc na ndos é agus morán dua(14)slibh oile do chloinn dmnaill san cath tug (15) Murchadh o brían dhóibh san bliadhna .1647(16) Tainic an tárm mor sa dhabhad leislidh agus (17) mic cailín leo go hile agus go muule agus do (18) sdrioc an uile dhuine dhoibh acht eoin mui(19)deordach na áonur agus ar ghabh leis

(20) Iomthos eoin mhuideorduighe mhic donaill mhic ail(21)in tigerna clonne Ragnaill arna threigsin do(22)n uile dhuine tar eis muntrós agus mharcois [p.163](1) huntli do chur chum bháis , agus ^na uaisle do bhi an lea(2)th an rí . do dhan eoineoin muideordach na (3) aonar múidh an an rí , as do chuir a mhac domnall go heir(4)inn le trí chéd deirinachuibh agus dolbanacuibh (5) gailech do dhaoinibh soighderibh agus cuid oile san (6) mbaile choimhed na ducha san bliadhina .1648.(7) do ghluais co cill coinnigh baile ina raibhe (8) comhuirle na heirinn na suighe , fuair se órdugh (9) e féin agus muinntir do dhul astech a n(10)arm na comhuirle fa chumánda Sinirel p(11)riosdon , as e sin arm a ina roibh Alusduir mhac iarr(12)la aontrom agus ar mhair dalbanac[aibh] agus deirennchaibh (13) do chuaidh le halusdair mhac colla go heirnn , do (14) bhi ar annsa reidsiment sin cuig céd deg do (15) dhaoínibh soiderra . do bhi domnall mac eoin mhui(16)derduigh na liftenant coilineil , agus áongus mhac (17) Alusdar tigherna na lergan ceinn tiridh na chéd cha(18)ipdín innte ; seal mur sin le chlu agus honoir ,(19) no gur bhris síad amach a harm an priustúnidh (20) go rugadh orrtha san chunndaidh riabhuigh . do (21) bhi buigen mhór deirenchuibh do caomhanchuibh [p.164](1) maille riú , agus iad fa lucht eoluis doibh agus an uair (2) rangadarsin eolus a ccrioch fein agus fragh(3)arc coilledh , do shínadur as co brá , agus do fha(4)gsad ris cach , ionnus go tainic an namhuid (5) orrtha , ghabhadh domnall tigerna chlann Ragnaill , agus (6) aonghus tigerna glinne garadh , do cuiredh ar (7) laimh do chill coinnidh íad do bhadursin se(8)al an prioson no gugr fhuaisgail marcós (9) aontrom íad , gighedh budh { luaithe } do tainic (10) tigerna glenn garadh { amach }, na mac eoin mhui(11)derduigh , do thriall mac mhic Alusdar núnn ar fair(12)g an díag an rí ; do chuir iarrla aontrom lon(13)g le domnall mac eoin muiderduigh agus le tigerna na (14) lerg ó loch garman go huist lúai tanga(15)dar a dhaoine uaisle go grod na dhiaigh .i. s íad (16) sin Murchadh mac mhic Neill bharaigh alusduir mac eó(17)in mhic ailin , domnaill gorm mac ailin , eoin mac domnaill (18) mac domnaill na faghlac méig beath agus a lán oile (19) ar techt do dhomnall on turus sin do chaith athair (20) agus é féin a naimsir ag sesamh an duthcha (21) no go bhfuair síad siothchan on rioghacht [p.165](1) geeedh do bhi ainbhfiacha ag nescairdibh ag fás (2) orrtha fedh na haimsire sin , gur fhaguibh fa le(3)trom do ghnath íad go se .(4) Anno diomini 1670 do tesda eoin muiderduigh a nuibhisd agus (5) do cuiredh a chorp an thoghmór ar fagbhail (6) aon mhic .i. domnall agus triur inghen Mór bainn(7)tigerna chola , agus catriona bainntigerna barraigh (8) agus Anna bainntigerna bhen ni mhaola . domnall mac (9) eoin mhuiderduigh budh duine siudeorr deghbhesach ,(10) carranch é , do ég se canaigh anno domini 16=(11)-86 agus do chuiredh chorp a naonleabuigh re a(12)thair , ar fagbhail dias mac agus triur inghen na (13) dhiaigh . .i. ailín an tigherna agus Ragnall mór . Mór in(14)ghen eoin mhic leoid a mathair agus Mór ingen Ru(15)aighrigh mhóir mhic leód mathair a nathur

A crosántacht for John of the Isles

(16) O hénna do rinne so d['] eoin a híle

1.	(17) CEnnus ghaoidhel do chloinn cholla , coir a fhógra (18) síad arís na gcathuibh cédna , flata fodhla

2.	(19) cennus eirenn agus albuin an fhuinn ghríanaigh (20) ata ag an dréim fhuilidh fháobhraigh chuiridh cl(21)iaruidh

3.	[p.166](1) fuair cennus na haicme uile , eoin a hile (2) fuair Alusdair flath na feil , rath na righe

4.	(3) Domnall eoin agus da aongus man fhial fhaoilidh (4) cethrar do bhen riar do righibh , s dar ghiall gaoidhel

5.	(5) Domnall is Ragnall don rioghrad riamh nar tughadh (6) Somuirle nar mheall a moladh cenn na ccuradh

6.	(7) Cethrar o Shomhairle shulghorm , suas go Suibhne (8) ceathrar sin nach foill [ a ] ninbhe , coir a gcúimhne

7.	(9) Seisior o suimne riomh rathmur go rígh colla (10) fion aca fa { bhruachuibh banna }, a cuachuibh corra

8.	(11) Da nairfinn an tainig uime . duaislibh ghaoidhel (12) beim ar enghluin úadh go hádhaimh ni fuair aoin fer

9.	(13) Ag so tres do ginealach ghaoidhel mur do gheallus (14) an dremsa ris nar chóir choimes , s dar choir cennus

Additional genealogical materials

(15) As e domhnall m aonghuis do marbhadh a ninbher -(16)- nis lena chlarseoir féin ( mac í chairbre ) mc (17) eoin a híle mic alasdair mic domhnaill a hile mac (18) eóin a hile mic aonguis óig agus ni bhfuil fios ag(19)msa cia da chinedh no da chairdibh is oighre dle(20)sanach air acht an cuiger mac sa eoin mhic aon(21)ghuis óig do cuir sios dhuit .i. Ragnall agus [p.167](1) gofroighi , dís mhac inghen mhic dubhguill laghairna (2) agus eoin agus domnall mór agus alusdair carrach triuir mac (3) mairghreida sdiuord iarrla fif . Sliocht Ragnaill (4) tigerna chloinne Ragnaill .i. tigh[erna] an oilen tirim agus tigerna (5) glinne garadh , ni fhuil sliocht ar ghothfri acht (6) began do dhaonibh bocht ata san chenn tuath (7) d['] uibhisd Sliocht domnaill a hile ced mhic Mair(8)ghreide Sdiubhord alusduar a híle iarrla rois (9) agus morbhair na noilen , do phos an talusduir sa (10) mairgred líuis[don] ingen iarrla litcú agus do rug (11) dho eoin an tiarrla . clann oile ag alusdair .i. (12) huisdiun inghen gille pádraig ruaigh mhic ru(13)aigh [ rí ] mhic an aba uaine mhic iarrla rois dona (14) rosachuibh a ch [sh]loinneadh agus trian leoghuis a bheatha (15) Eoin mór mac eoin mhic aonguis oig .i. tanaisde (16) mhic domnaill do phos sé Maire biséd agus is lé ta(17)inic an seacht túaithe glinneach go cloinn domhnaill (18) Alusduir carrach an tres mac do phós sé inghen (19) mhorbhar lemna agus ni rug sí clann dho

[hs](20) Madh aill fios dfhaghail ciuinnus is (21) cóir gaoidheilg do sgriobhadh agus do leighedh ni [p.168](1) fular dhuit fios na guithuidhibh agus na (2) consonuibh do bhi agad . ataid na guith(3)uidhe ar na roinn na ceineluibh agus a seacht deg (4) a lion , mur so na ceithre hebhaidh , na tri (5) huillenna , na cuic ifine , na ceithre hamh(6)archuill agus oir mur so .ea. { eabhaid }. eu.(7) ebhaidh .é. eoi. ebhaidh .eoig. na tri huill(8)enna .ua. huillenn uath. ui. uillen úigh. uai. (9) uillenn . úaigh. Na ceithre hamharchuill .(10).ai. hamharcholl áigh,. ao amharcholl .aoth. ao. amh(11)archoll aoidh ae. { amarcoll }ae. Na cuig (12) ifine .ia ifine íath. íai. ifine iaigh. (13)iu. ifine uí. iui. ifin uigh. io. ifin í. ói (14) oir ei eaghadh

1.	ur ar tus gach uillinn (15) uill . ailm ar tus gach amharchuill , iogha ar (16) tus gac ifin ghloin , eadha ar tus gach (17) hebadh

Ni bfuil do connsuinibh . ann acht tri (18) dég no go cuire uathad a niomad air mheith (19) iad , mur taid tri . connsaine bhoga . tri (20) connsone gharbh[a] trí . connsaine chrúaidh[e] ,(21) cuig chonsaine thenna seacht chonsainne [p.169](1) edtrom[a] , agus soil ri na consaine nac cóir a mogh ar (2) bioth gan soil oile na haghaid . ag so na tri conn(3)saine bhoga ,p, c t.; na tri gharba th ch. f.(4) na tri chruaidhe .b. d. g., na cuig consuine (5) thenna .ll. rr. m ng, na seacht consuine edt(6)rom[a] ,dh. gh mh. bh. r. l .n; s ni fogh(7)nann ria acht i fein . ni fulair fios na ninn(8)sgnedh do bheith agad mur so innsgne me (9) agus innsgne thu se si sinn sibh siad . baininnsg(10)ni agus fearinsgne agus deibhinnsgne gach . insgne diubh so (11) do chleachtadh na ionadh fein agus na reim .í. (12) na chás . oir ni fhuil do reimennuibh san ghaoi(13)dheilg acht triur no cethrar amhail adbert (14) gothfraidh fionn

1.	ar na ttuiremh do thenguidh ni riomh(15)thar do reimennuibh acht triur no cethrar go (16) cruinn dogheabhthar a niúl aguinn

2.	(17) IS maith ar naithne orrtha adeir uile a nanma(18)anna síad daoinmhein is reic{rel} reigh , ceirthreim tuillreim is taoibhreim .[*]

as e is cert ann gach (19) focal do rágh na reim agus na chás féin , mur (20) so . fer , don fhior , mac an fhir , na fir , dona fer(21)uibh , mic na bfear , gan fhiora [p.170](1) fer an tainm uathad . don fhior an tuillreim { uat(2)hadh }, mac an fhir an taoibhreim uathadh . na fir an ta(3)inm iollruighe don feruibh an tuillreim iollrai(4)ghte mic na bhfer , an taoibhreim iollruigte gan (5) fhiora an tochlughudh a chert fein do tabh(6)airt don uile fhocal ^[*] mar sin

agus da magh ail let (7) fios do bheith agad ciunnus bud chóir rann do (8) sa dán dírech dho ghenamh nior [ mhór ] bfulair fi(9)os na naisdegh na do bheith agad a nai(10)thne agus a nanmnna mar ataid so . Deibhidhe agus (11) Séadna , Rannacht mhór . Rannacht bheg agus chaisb(12)airne ag sin na cuige haiste ar an gnath (13) sduidiur do ghenam san dán agus ge be do(14)ni go maith íad . doni se a nuile aisde (15) dhána .

(16) Ni fulair dhuit amharc ar an na cinelaibh agus ar na haic(17)mibh do chur fa . comhair a cheile ann a cethrann(18)uibh ar roínn . agus do chengal comhfocal agus do [...] (19) chur comardadh agus a foghar agus a shineadh féin do thab(20)airt don uile fog focal .

(21) agus ni fulair dhuit aithne renna úama agus uaithne (22) agus tionnsgna ar dheighbhídh mur so rinn agus ard(23)rinn do bheith in ghach lethrann , mur so .

1.	[p.171](1) Fhir na hegna diarruidh , beith ria is obuir égcialluidh (2) gan ghradh is egla an [a]thar . tegn[a] madh al dollmmachadh .[*]

(3) aris na dhiaigh sin glac eolus san { sédnaoidh }, biadh (4) ocht siolladh san cheadchethramhuin don tseoladh agus don (5) lethrann agus cúluaim san tseoladh mur an rannsa .

1.	(6) ar hbfaosamh damh a dhe athair , aduimh mfhialghus mur fhear ngaoil (7) ata sunn ag sur do { grásda }, glun nar chromh gos drasda dhoibh [*]

(8) Fech aris an rannuigeacht mhór seacht siollaidh s gach ceth(9)ramh[ain] do na cethre cethramhuibh agus ceithre huainne(10)ga innte n, agus gan acht aoinshiolla in gach uaithne (11) mur so .

1.	(12) Dual coimhéad ar chogadh ríogh , docuir a coimhéad a chlódh (13) nior chuir me bagar do bríogh , acht cogadh ríogh na .6. slógh

Glac an riaghuil cheadna dochum na rannuigeacht[a] (14) bhige , acht 2 siollaidh ar fad s gach uaitne dí (15) mur so .

1.	(16) Nior thogbhadh eruic íosa , eruic fhogrus a ghrás[a] (17) la an bháis ar cionn an chios , pais iosa lim an lása .[*]

(18) Mur an céadna ar an casbarrne , tri siollaidh .

1.	(19) Daor chenncur lucht lenamhna , derbhthar a hucht toillemna (20) ri ar tí lucht lenamhna , ni rochta an raidhiomhdha

(21) Ag sin cúig eisde ar an déntar sduidiur mor(22)an daisdibh arna tarruing as gach áon aisde dhíobh [p.172](1) agus ni bhid da chur sios [ ann ] so gan fath chuige (2) do l thaoibh oghlachuis an dana ni fhuil do (3) ríaghhlaibh [ acht ] aige a bheith ag lenmhuinn na naisdedh (4) oile agus a b[h]eith da cleachtadh